Guillaume Farel

Guillaume Farel (niem. Wilhelm Farel; ur. w 1489 r. w Les Farelles koło Gap w Delfinacie (fr. Dauphiné) we Francji; zm. 13 września 1565 r. w Neuchâtel (niem. Neuenburg) w Szwajcarii) - reformator w francuskojęzycznej części Szwajcarii oraz poprzednik i współpracownik Jana Kalwina (1509-1564).

Guillaume Farel
Guillaume Farel.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Antoine, notariusz papieski; matka Anastasie d'Orcières; - ożenił się w 1558 r. z Marie Thorel, córką francuskiego hugenota wypędzonego z Francji.

Życiorys

Guillaume Farel udał się w 1509 r. do Paryża i rozpoczął studia teologiczne na Sorbonie. Jako profesor gramatyki w Collège Cardinal Lemoine znalazł się pod wpływem teologa i humanisty Jacques'a Lefèvre d'Étaples'a (1450-1537). Z powodu wielkiego sprzeciwu z jakim spotkały się jego kazania musiał opuścić Paryż w 1519 roku. W latach 1521-1523 należał do tzw. kręgu z Meaux, skupionego wokół biskupa Guillaume'a Briçonnet'a (1470-1534), który w 1521 r. stał się przewodnikiem duchowym siostry króla Francji, Małgorzaty z Nawarry (1492-1549).

Z powodu przekonań religijnych, które zbliżyły go do Ulricha Zwingliego (1484-1531), opuścił Francję i emigrował do Bazylei. Stamtąd został jednak w 1524 r. wypędzony, ponieważ wrogo był do niego nastawiony Erazm z Rotterdamu (1466-1536), który odrzucił Reformację. Po tym wydarzeniu został kaznodzieją w Montbéliard, wówczas posiadłości protestanckiego księcia Wirtembergii Jerzego I Wirtemberskiego-Mömpelgard (1498-1558). Po pobycie w Strasburgu, gdzie spotkał się z Marcinem Bucerem (1491-1551) i w Metzu głosił nową wiarę w Aigle, Lozannie, Orbe, Grandson, Yverdon i Genewie. Dzięki jego staraniom miasto Neuchâtel przyłączyło się w 1530 r. do Reformacji. We wrześniu 1532 r. brał udział w Synodzie w Chanforan (łąka w Dolini Angrogna w Piemoncie), gdzie wywarł decydujący wpływ na przebieg rozmów. Efektem jego działania było przystąpienie Waldensów do nowego ruchu religijnego.

W latach 1532-1536 głosił Słowo Boże w Genewie. Po tym jak początkowo został wrogo przyjęty zyskiwał wciąż zwolenników, czego efektem było wprowadzenie przez Radę Miasta Genewy w maju 1536 r. Reformacji. Farel był pasjonującym mówcą, ale brakowało mu dalekowzroczności i talentu organizacyjnego, aby w Genewie zbudować nowy charakter Kościoła. Dlatego też po dwóch miesiąca od wprowadzenia Reformacji w Genewie postanowił zatrzymać przebywającego w mieście podczas podróży Jana Kalwina. W październiku 1536 r. Guillaume Farel wziął udział jako kierownik pastorów ewangelicko-reformowanych w dyspucie w Lozannie, w wyniku której nową naukę wprowadzono również w kantonie Vaud. W Genewie wkrótce Farel i Kalwin popadli w spór z władzami miasta z powodu podziału władzy między Kościół i państwo, jak również z obywatelami, którzy nie chcieli zgodzić, żeby dwóch obcych pastorów ograniczało ich wolność i stało się sędziami ich moralności. W wyniku tego Farel, Kalwin i Pierre Viret (1511-1571) musieli opuścić miasto. W Wielkanoc 1538 r. Farel wyjechał do Neuchâtel, gdzie został pierwszym pastorem i pełnił posługę, aż do śmierci. Z Neuchâtel odbył liczne podróże do Niemiec, Francji i Szwajcarii.

Razem z Kalwinem i Viretem tworzyli, wg słów Marcina Bucera, "triumwirat" francuskojęzycznej Reformacji. Podczas gdy Kalwin i Viret działali przede wszystkim jako pisarze, Farel występował jako prekursor ruchu reformacyjnego. W Meaux, Bazylei, Metz, Strasburgu, Neuchâtel, Genewie i Lozannie dał pierwsze impulsy do wprowadzenia nowego wyznania. Skłonił Kalwina i Vireta do zostania pastorami w Genewie i Lozannie. Podobnie jak Marcin Luter (1483-1546) świadomy był roli druki dla Reformacji. W 1533 r. powołał do Neuchâtel Pierre'a de Vingle'a (1495-1536) jako pierwszego reformacyjnego drukarza, w 1536 r. Jean'a Girard'a, który miał pracować w Genewie dla Kalwina. Farel napisał 15 pism, wszystkie w języku francuskim. Również w tej dziedzinie był pionierem. Jego »Le Pater noster et le Credo en françoys« (1524) było pierwszym reformacyjnym pismem w języku francuskim, »Summaire et briefve declaration ...« (1529) pierwszym przedstawieniem nowej nauki i »La maniere et fasson qu'on tient en baillant le sainct baptesme« (1528?) pierwszym traktatem o reformacyjnej liturgii. Nauka Farela była chrystocentryczna, oczym świadczy pismo »Jesus sur tout et rien sur lui« (1530, pol. Jezus ponad wszystko, nic ponad niego). W kwestii Wieczerzy Pańskiej reprezentował stanowisko takie same jak Ulrich Zwingli, czyli że chleb i wino są tylko symbolami krwi i ciała Chrystusa.

Guillaume Farel ożenił się w wieku 69 lat z 18-letnią Marie Thorel, co wywołało wielki rozgłos. Doprowadziło to do zerwania dotychczasowych przyjacielskich stosunków z Kalwinem, który odmówił pobłogosławić małżeństwo. Farel jednak nie ugiął się. Nawet w podeszłym wieku kontynuował działania reformacyjne. Na prośbę wiernych z Metzu podróżował tam w 1565 roku, co być może przyśpieszyło jego śmierć.

Dzieła (wybór)

  • Le Pater noster et le Credo en françoys. 1524.
  • Summaire et briefve declaration ... 1529.
  • La maniere et fasson qu'on tient en baillant le sainct baptesme. 1528?
  • Oraison tres devote en laquelle est faicte la confession des pechez, des fidelles qui ainsi crient apres Dieu. 1543.
  • Epistre envoyee avx reliqves de la dissipation horrible de l'Antechrist. 1544.
  • Le glaive de la parolle veritable, tiré contre le Bouclier de defense: duquuel un Cordelier Libertin s'est voulu servir, pour approuver ses fausses ... opinions. 1550.

Literatura

  • Guillaume Farel, 1489-1565. Biographie nouvelle, Paris et Neuchâtel, Delachaux et Niestlé, 1930.
  • Samuel Delattre: Guillaume Farel, réformateur de la Suisse romande, du pays de Montbéliard et de Gap, S. Delattre éditeur, Privas (Ardèche), 1931.
  • Frances A. Bevan: Vie de Guillaume Farel, Lausanne, H. Mignot,‎ 1885 (online).

Linki

Autor: Roman Penkała