Friedrich Karl Joseph von Erthal

Friedrich Karl Joseph Reichsfreiherr von Erthal (ur. 3 stycznia 1719 r. w Moguncji (niem. Mainz); zm. 25 lipca 1802 r. w Aschaffenburgu) - niemiecki przedostatni książę elektor i arcybiskup Moguncji (od 18 lipca 1774 r.), jak również książę biskup Wormacji (od 26 lipca 1774 r.).

Po objęciu władzy założył w 1774 r. komisję, której zadaniem było zreformowanie w biskupstwach szkolnictwa zgodnie z oświeceniowymi trendami. Założył szpitale, przytułki i otoczył opieką ubogich. Na rzecz uniwersytetu, którego był rektorem w latach 1757-1763 przekazał majątki rozwiązanych klasztorów, w tym 15 listopada 1781 r. trzech najbogatszych klasztorów Altmünster, Kartause i Reichklara. Majątki te do dzisiaj stanowią część fundacji uniwersyteckiej. W 1781 r. zreformował uniwersytety w Moguncji i Erfurcie zgodnie z nowymi ideami i wydał śpiewnik kościelny w języku niemieckim. Dążył do zbliżenia z protestantami, a jego dalekosiężnym celem było utworzenie niemieckiego katolickiego Kościoła narodowego. Większość jednak biskupów katolickich nie popierała pojednania z protestantami. Jako lektora, a później bibliotekarza Erthal zatrudnił w 1786 r. pisarza Wilhelma Heinse (1746-1803).

Friedrich Karl Joseph von Erthal. Źródło: Wikimedia Commons

14 lipca 1792 r. koronował we Frankfurcie nad Menem ostatniego cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego, Franciszka II Habsburga (1768-1835). Mimo ostrzeżeń przyłączył się do wojny wypowiedzianej Francji przez Cesarstwo. 22 października 1792 r. Francuzi zajęli bez walki Moguncję, arcybiskup i kapituła opuściła miasto, a Moguncja została pierwszą republiką (Republiki Moguncka) na ziemiach niemieckich. Erthal zamieszkał na zamku Johannisburg w Aschaffenburgu. 4 lipca 1802 r. zrezygnował ze wszystkich urzędów i arcybiskupstwo przekazał Karlowi Theodorowi Dalbergowi (1744-1817).

Erthal zmarł 25 lipca 1802 r. i został pochowany w Stiftskirche St. Peter und Alexander (pol. Kolegiata św. Piotra i Aleksandra) w Aschaffenburgu.

• Almæ Et Perantiquæ Universitatis Moguntinæ Rector Fridericus Carolus Josephus L. B. Ab Erthal : Ecclesiæ Metropolitanæ Moguntinæ nec non Imperialis Bambergensis Canonicus Capitul., & Reverendissimi, ac Celsissimi Principis & Episcopi Bamberg. Consiliarius intimus actualis. 1754.
• Marktordnung. 1774.
• Eminentissimi ... D. Friderici Caroli Josephi, Divina Providentia Sanctae Sedis Moguntinae Archiepiscopi ... Constitutio Pastoralis De Futuris In Archidioecesi Moguntina Ministrorum Ecclesiae Ordinantionibus, Et Curatorum Omniumque Confessariorum Approbationibus. 1778.
• Erzbischöflich Maynzische Pastoral-Verordnungen in Betreff der Geistlichen im Erzbißthum Maynz : Aus dem Lateinischen übersetzt. 1780.

• Emanuel Leser: „Friedrich Karl Joseph, Freiherr von Erthal” w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 7, Duncker & Humblot, Leipzig 1877, s. 552-557 (online).
• Heribert Raab: „Friedrich Karl Freiherr von Erthal” w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 5, Duncker & Humblot, Berlin 1961, ISBN 3-428-00186-9, s. 517 (online).

• Pisma von Erthala i o nim, w: Deutsche Digitale Bibliothek.