Ernst Jünger

Ernst Jünger (ur. 29 marca 1895 w Heidelbergu; zm. 17 lutego 1998 w Riedlingen) – niemiecki pisarz, entomolog, znany przede wszystkim z książek opisujących przeżycia wojenne, powieści fantastycznych, opowiadań i esejów. Chociaż nigdy nie należał do NSDAP uważany jest za intelektualnego propagatora nacjonalizmu i należy do najbardziej kontrowersyjnych autorów Niemiec. (wyznania ewangelickiego, od 1996 katolickiego)

Ernst Junger drawing
Ernst Jünger.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Ernst Georg Jünger (1868–1943), chemik; matka Karoline Lampl (1873–1950); rodzeństwo Friedrich Georg (1898–1977), Johanna Hermine (1899-1984), Hans Otto (1905-1976), Wolfgang (1908-1975); – ożenił się 1) 3 sierpnia 1925 z Grethą von Jeinsen, 2) w 1962 z germanistką Liselotte Lohrer (1917–2010); z pierwszego małżeństwa miał synów Ernsta (1926–1944) i Alexandra (ur. 1934).

Życiorys

Dzieciństwo i czas nauki

W 1901 r. Jünger został przyjęty do Gimnazjum im. Goethego w Hanowerze. Lata 1905–07 spędził w internacie w Hanowerze i Brunszwiku. Od 1907 r. mieszkał z rodzicami w Rehburgu. Razem z rodzeństwem uczęszczał do szkoły realnej w Wunstorf. W 1911 r. wstąpił razem z bratem Friedrichem Georgiem do Wunstorfer Wandervogel-Club, gdzie znalazł materiał do swoich pierwszych wierszy, które opublikowane zostały w czasopiśmie Wandervogel-Zeitschrift. Przyniosły mu one uznanie nauczycieli i kolegów oraz renomę poety i dandysa.

W listopadzie 1913 Ernst Jünger jako uczeń gimnazjum w Hameln wstąpił w Verdun do Legii Cudzoziemskiej i podpisał pięcioletni kontrakt. Potem trafił do obozu szkoleniowego w Sidi bel Abbès w Algierii. Stąd uciekł z kolegą do Maroka, jednak szybko został schwytany i ponownie trafił do Legii. Po interwencji ojca i Ministerstwa Spraw Zagranicznych został ze służby zwolniony ze względu na wiek. Te epizody jego życia pojawiły się w 1936 r. w książce Afrikanische Spiele. Za karę został wysłany przez ojca do internatu do Hanoweru.

Okres I wojny światowej

1 sierpnia 1914 r., krótko po wybuchu I wojny światowej, Jünger zgłosił się jako ochotnik do wojska. Po maturze ukończył szkolenie militarne i w grudniu trafił na front francuski do Szampanii. W kwietniu 1915 r. został ranny i wrócił do kraju[1]. Po powrocie na front do Francji awansował 27 listopada 1915 r. na porucznika. Za dokonania wojenne otoczył go etos zawodowego żołnierza. Jednak w prowadzonym dzienniku odnotował w grudniu 1915 r., że zabijanie podczas wojny jest »morderstwem«[2].

W przededniu brytyjskiej ofensywy w bitwie nad Sommą Jünger został ranny i trafił do szpitala polowego[3]. W listopadzie 1916 r. został trzeci raz ranny[4] i krótko po tym otrzymał Krzyż Żelazny I klasy. Wiosną 1917 r. awansował na szefa 7 kompanii. Przez przypadek uratował 19 lipca 1917 r. życie bratu Friedrichowi Georgowi w bitwie pod Langemark. Po tym nastąpiły kolejne wyróżnienia, m.in. 4 grudnia 1917 r. otrzymał Order Hohenzollernów. W marcu 1918 r. przeżył bombardowanie granatami, którego ofiarą padła jego kompania. Koniec wojny spędził w lazarecie w Hanowerze, po tym jak w sierpniu 1918 r. został ranny pod Cambrai. 22 września 1918 r. otrzymał order Pour le Mérite, najwyższe militarne odznaczenie pruskie i niemieckie.

Przerwy w walce na froncie wykorzystywał do czytania dzieł Fryderyka Nietzschego, Arthura Schopenhauera i Alfreda Kubina. Poza tym czytał otrzymywane z ojczyzny pisma entomologiczne. 15 dzienników z okresu wojny zostało przekazanych przed śmiercią Jüngera Niemieckiemu Archiwum Literatury w Marbach (Deutsches Literaturarchiv Marbach). W 2010 r. ukazały się wydane przez Helmutha Kiesela[5]. W nich ukazuje się Ernst Jünger ani jako profaszystowska maszyna walki, ani jako pionier pewnego amalgamatu człowieka i techniki wojennej, lecz jako bardzo dokładny kronikarz praktyk władzy w okresie I wojny światowej. Notatki te posłużyły Jüngerowi jako materiał do pierwszej książki In Stahlgewittern (1920).[6]

Okres Republiki Weimarskiej

Po wojnie Jünger służył jako porucznik w 16 Pułku Piechoty Reichswehry w Hanowerze. Dzięki wydawcy Paulowi Steegemannowi (1894–1956) poznał dadaistów Waltera Sernera i Kurta Schwittersa[7]. W tym czasie czytał książki Thomasa Manna, ale szczególnie podziwiał francuskiego poetę Arthura Rimbaud.

Wkrótce Jünger stał się wrogiem Republiki Weimarskiej, ale nie brał udziału w politycznych dyskusjach. Na podstawie sporządzonych notatek z okresu wojny zaczął pisać książki i tak powstały: In Stahlgewittern. Aus dem Tagebuch eines Stoßtruppführers (1920), Der Kampf als inneres Erlebnis (1922), Sturm (1923), Das Wäldchen 125 (1925) i Feuer und Blut (1925). Oprócz tego napisał kilka esejów poruszających kwestię nowoczesnego prowadzenia wojny w czasopiśmie Wehrmachtu, Militär-Wochenblatt.

Po odejściu z wojska 31 sierpnia 1923 r. immatrykulował na studia przyrodnicze w Lipsku. Słuchał wykładów z zoologii u filozofa i biologa Hansa Driescha, czołowego przedstawiciela neowitalizmu i wykładów z filozofii u Felixa Krügera (1874–1948). W tym samym roku wstąpił na krótki czas do Freikorpsu Gerharda Roßbacha (1893–1967) i działał przede wszystkim jako łącznik z innymi częściami ruchu narodowego. Podczas pobytu w Monachium słyszał przemówienie Adolfa Hitlera.

Kilka tygodni przed nieudanym puczem monachijskim opublikował w Völkischer Beobachter, organie prasowym NSDAP, pierwszy artykuł polityczny Revolution und Idee, w którym orędował za »rzeczywistą rewolucją«, której banerem i formą wyrazu powinien być Hakenkreuz i dyktatura[8]. Na przedmieściach Monachium odwiedził Ericha Ludendorffa (1865–1937), któremu w kwietniu 1924 r. poświęcił elogium w Deutsches Tageblatt[9].

Od 6 czerwca 1925 r. pracował regularnie dla czasopisma Die Standarte. Beiträge zur geistigen Vertiefung des Frontgedankens, dodatku specjalnego do gazety Stahlhelm. W tym dodatku mógł zaprezentować polityczne wnioski z przeżyć wojennych. Wkrótce popadł jako rzecznik młodych radykałów w konflikt z przywództwem związku Stahlhelm, Bund der Frontsoldaten. Między wrześniem 1925 a marcem 1926 opublikował 19 esejów. Przy nakładzie ok. 170.000 egzemplarzy osiągnął swoimi ideami wielu czytelników. Po likwidacji prowadzonego przez niego dodatku zaczął w kwietniu 1926 wydawać razem z Helmutem Franke, Franzem Schauweckerem i Wilhelmem Kleinau Standarte z tytułem programowym Wochenschrift des neuen Nationalismus (Tygodnik nowego nacjonalizmu). Z powodu braku zainteresowania czasopismem oraz zarządzenia magdeburskiego prezydenta Otto Hörsinga (1874–1937) musiał w sierpniu 1926 r. zaprzestać dalszej edycji, ponieważ w artykule Nationalistische Märtyrer (Nacjonalistyczni męczennicy) legalizował zamordowanie Walthera Rathenau i Matthiasa Erzbergera. Po tym Jünger opuścił związek Stahlhelm, Bund der Frontsoldaten i podjął pracę jako współwydawca monachijskiego czasopisma niemieckich nacjonalistów Arminius. 26 maja 1926 przerwał studia i poświęcił się pisarstwu. W październiku 1927 r. założył z Wernerem Lassem (1902–1999) czasopismo Vormarsch. Blätter der nationalistischen Jugend, które ukazywało się do 1929 roku. Od stycznia 1930 do lipca 1931 wydawali czasopismo Die Kommenden. Überbündische Wochenschrift der deutschen Jugend heraus. Od 1931 r. pisał prawie wyłącznie do czasopisma Widerstand. Zeitschrift für nationalrevolutionäre Politik wydawanego przez Ernsta Niekischa.

Jünger w publicystyce narodowo–rewolucyjnej żądał militaryzacji wszystkich obszarów życia. Radykalnie zwalczał Republikę Weimarską. Opowiadał się za jej siłowym zlikwidowaniu i wprowadzeniu narodowej dyktatury. Odrzucał humanizm i pacyfizm, jak również wszelkie cywilizowane i obywatelskie stereotypy. Propagował natomiast obraz człowieka nie mającego bojaźni przed bólem i ofiarą, dyscypliną i hierarchią. Według poglądu jego biografa Helmuth Kiesel tkwiła za tym lektura Nietzschego, ale także podejrzenie, że gdyby humaniści mieli prawa, to cztery lata wojny byłyby bezsensowne.

Stosunek do NSDAP

Ogólnie Jünger powitał ruch nacjonalistyczny jako najradykalniejszy i najbardziej nieobywatelski[10]. W »postaci kaprala (Gefreiter) Hitlera« widział »postać całkiem nowego typu przywódcy, podobnego do Benito Mussoliniego (1883– 1945)«[11]. 29 stycznia 1926 r. posłał Hitlerowi książkę Feuer und Blut z dedykacją »Narodowemu przywódcy Adolfowi Hitlerowi«, za co ten mu osobiście podziękował[12]. Hitler ogłosił nawet wizytę w Lipsku, którą w ostatniej chwili odwołał. Pomimo sympatii do idei » rewolucji narodowej« trzymał się jednak z dala od Hitlera. Jednoczył się z nim w walce o rewizję traktatu wersalskiego, ale odrzucał partię jako instrument. 20 maja 1926 r. pisał o nieudanym puczu monachijskim twierdząc, że nacjonalizm był w czasie procesu pewnego wewnętrznego przezwyciężenia »form starego państwa«[13]. W odezwie Schließt euch zusammen! z 3 czerwca 1926 r. proponował zjednoczenie »pojedynczych ruchów« w »nacjonalistyczny front ostateczny«, ponieważ »forma naszego ruchu będzie także formą przyszłego państwa«, w NSDAP widział siłę, dzięki której wygrają robotnicy i narodowy socjalizm.

W sierpniu 1926 r. w czasopiśmie Deutsches Volkstum powiedział, że słowo »rasa« zaczyna być »przykre« w jego nowym biologicznym zastosowaniu[14]. W grudniu 1926 r. przyznał się otwarcie do bolszewickiej polityki gospodarczej[15]. W jego agonalnym obrazie świata, tzw. »realizmie heroicznym«, nie było miejsca dla frazesów darwnistycznych[16]. Jünger propagował »socjalizm narodowy«. W eseju Nationalismus und Nationalsozialismus z 1927 r., który ukazał się w czasopiśmie Arminius położył główny nacisk na wartość znaczenia »działalności literackiej« prekursorów »nowego nacjonalizmu«. W 1927 r. odrzucił proponowany mu mandat z ramienia NSDAP do Reichstagu, chociaż nigdzie nie jest to udokumentowane[17]. W każdym razie zwrócił się ku poglądom Ernsta Niekischa, jego »narodowemu bolszewizmowi«, koncepcji nadzwyczaj drastycznej i antymieszczańskiej[18].

Odejście z działalności politycznej

W lipcu 1927 r. Jünger przeniósł się z Lipska do Berlina. W Berlinie zaktywizował kontakty z konserwatywnymi rewolucjonistami Franzem Schauweckerem (1890–1964), Friedrichem Hielschere,, Albrechtem Erichem Güntherem (1893–1942) oraz Ernstem Niekischem, ale także z pisarzami Bertoltem Brechtem, Ernstem Tollerem i Erichem Mühsamem. W Berlinie przyswoił sobie styl życia tamtejszej bohemy. Do września 1927 r. opublikował 27 artykułów w czasopiśmie Arminius. Po zaniechaniu współpracy z tym czasopismem zaczął pisać dla miesięcznika Der Vormarsch. Ówczesna publicystyka Jüngera nie zawierała żadnej wzmianki o nacjonalizmie[19]. Pod koniec lat 20–tych Jünger rozpoczął dialog z politycznymi przeciwnikami prawicy i jednocześnie wycofał się z publicystyki politycznej.

W tym czasie doszło też do otwartego zerwania z Hitlerem, gdy ten zwrócił się przeciw ruchowi ludowemu Landvolkbewegung[20]. W 1929 r. czasopismo Angriff wydawane przez Josepha Goebbelsa odpowiedziało na artykuł Jüngera, który ukazał się w lewicowo-liberalnym tygodniku Tagebuch, w którym Jünger wyjaśniał, że antysemityzm dla »nowego nacjonalizmu« »nie jest żadnym zagadnieniem istotnego rodzaju«, i że nacjonalizm dzięki swojej linii legalności okazał się częścią porządku mieszczańskiego: »Nie debatujemy z renegatami, którzy nas napastują w brudnych gazetach żydowskich zdrajców kraju. Pan Jünger jest przez to dla nas skończony«[21].

17 kwietnia 1930 r. Jünger wraz z innymi przeszkadzał w wygłaszanej mowie Deutsche Ansprache przez Thomasa Manna w berlińskiej sali Beethoven-Saal, w której ten wielki pisarz ostrzegał przed niebezpieczeństwem nadchodzącego nacjonalizmu. W tym czasie Jünger opuścił też demonstracyjnie odczyt Goebbelsa.

Postawa w Trzeciej Rzeszy

Po przejęciu władzy przez nazistów w 1933 r. daremnie NSDAP próbowała go pozyskać[22]. W tym samym roku gestapo przeprowadziło rewizję w domu Jünger z powodu kontaktów z komunistami i Ernstem Niekischem.

Po kolejnym przeszukaniu domu przez gestapo Jünger opuścił Berlin i zamieszkał w Goslar i wycofał się do »emigracji wewnętrznej«. W czerwcu 1934 r. protestował przeciw publikowaniu bez jego pozwolenia fragmentów z Abenteuerliches Herz w dodatku do Völkischer Beobachter, ponieważ nie chciał być postrzegany jako współpracownik organu partyjnego. Ostatnie nielegalne spotkanie ruchu oporu skupiającego się wokół Ernsta Niekischa miało miejsce w mieszkaniu Jüngera w Goslar, przed przeprowadzeniem się rodziny w 1936 r. do Überlingen nad Jeziorem Bodeńskim. W następnych latach odbył liczne podróże. Podczas pobytu w Paryżu w 1937 r. poznał m.in. Annette Kolb. Po aresztowaniu Niekischa wspierał jego rodzinę[23].

Od 1939 r. mieszkał w Kirchhorst koło Hanoweru. W tym samym roku ukazało się jego opowiadanie Auf den Marmorklippen, które często jest interpretowane jako krytyka despotyzmu Hitlera. Sam Jünger bronił się przez całe życie przeciw interpretacji tego opowiadania jako wyrazu sprzeciwu wobec nacjonalizmu. Widział w nim raczej pismo, które odnosi się do wielu systemów państwowych, np. także systemu stalinowskiego w Związku Radzieckim i nie chciał, aby jego interpretację ograniczono tylko do nacjonalistycznego państwa w Niemczech.

Krótko przed rozpoczęciem II wojny światowej Jünger zgłosił się do wojska, chociaż mógłby uniknąć powołania. W sierpniu 1939 r. awansował na kapitana i został wcielony do Wehrmachtu. W 1941 r. jego jednostka została przeniesiona do Paryża. W Paryżu został odpowiedzialny za cenzurę korespondencji. Ważnym dokumentem z tego okresu są nie zawierające nacjonalistycznego punktu widzenia paryskie dzienniki Pariser Tagebücher, które w 1949 r. stały się częścią książki Strahlungen, po dzienniku z kampanii francuskiej z roku 1942, który ukazał się pod tytułem Gärten und Straßen.

W 1942 r. zaczął prace nad apelem Der Friede, który miał być skierowany do młodzieży Europy po obaleniu Hitlera. Wówczas Jünger należał do oddziału sztabu generała piechoty i późniejszego, straconego w więzieniu w Berlinie, członka ruchu oporu przeciw Hitlerowi Carla-Heinricha von Stülpnagela (1886– 1944). 21 listopada 1942 r. Stülpnagel posłał Jüngera na Kaukaz, przypuszczalnie, aby sprawdzić morale oddziałów po ewentualnym zamachu na Hitlera. Prowadzony tam dziennik Kaukasische Aufzeichnungen stał się również częścią Strahlungen. 9 stycznia 1943 r. wrócił do Paryża.

Po lądowaniu aliantów w Normandii Jünger opuścił z niemieckimi oddziałami Paryż i wrócił do Niemiec, gdzie we wrześniu 1944 r. został zwolniony ze służby wojskowej jako kapitan. Zamieszkał w Kirchhorst, gdzie pod koniec wojny rozkazywał jako komendant Volkssturmu, nie stawiając żadnego oporu oddziałom alianckim.

 

Lata powojenne

Po wojnie Jünger wzbraniał się przed denazyfikacją i otrzymał z tego powodu zakaz publikowania do 1949 r. w brytyjskiej strefie okupacyjnej. W 1948 r. zamieszkał w Ravensburgu w francuskiej strefie okupacyjnej i krótko po tym na osobiste zaproszenie Friedricha von Stauffenberga przeniósł się do Wilflingen do Górnej Szwabii gdzie mieszkał od 1951 roku.

Jünger zwrócił uwagę na młodego dziennikarza Armina Mohlera, ponieważ w 1946 r. napisał o nim pozytywny artykuł w Weltwoche. Od 1949 do 1953 r. Mohler był jego prywatnym sekretarzem. W 1949 r. poznał Jünger odkrywcę LSD, Alberta Hofmanna, z którym eksperymentował z narkotykami. Efektem tych eksperymentów była napisana przez Jüngera książka Besuch auf Godenholm.

Po zniesieniu zakazu publikowania w 1949 r. ukazało się dzieło Strahlungen, które stało się bestselerem. W ciągu kilku tygodni sprzedano 20.000 egzemplarzy. Jako drugie ukazała się jesienią 1949 r. powieść Heliopolis, nad którą Jünger pracował od stycznia 1947 do marca 1949 roku. W 1951 r. powstał esej Der Waldgang będący rodzaje przewodnika człowieka przeciwnego totalitaryzmowi i dopasowania się. Kontynuacją i zakończeniem tej tematyki jest wydana w 1977 r. powieść Eumeswil.

17 maja 1982 r. przyznano mu Goethepreis der Stadt Frankfurt. Ideatego wyróżnienia pochodziła od żydowskiego pisarza Rudolfa Hirscha (1907–1998), który widział w nim przeciwnika reżimu nazistowskiego. Zieloni protestowali przeciwko temu w parlamencie miasta twierdząc: »Jest nam relatywnie obojętne, czy Ernst Jünger jest dobrym czy złym pisarzem. […] On był i jest wskroś niemoralnym człowiekiem.« Podczas ceremonii nadania tego wyróżnienia 28 sierpnia 1982 r. we frankfurckim ewangelickim kościele Pawła (niem. Paulskirche), miejscu symbolizującym niemiecką demokrację, pokazała się dobrze uzbrojona policja, ponieważ na zewnątrz demonstrowali Zieloni. W samym kościele brakowało natomiast prominentów politycznych. Jünger i kierownik działu kultury Hilmar Hoffmann (ur. 1925) musieli kroczyć przez szpaler protestujących przeciwników, którzy obrzucali ich jajkami i pomidorami, chociaż Hoffmann wypowiedział się przeciw nadaniu nagrody Jüngerowi. Na transparentach i ulotkach widniały zdania z wczesnych pism Jüngera takie jak: »Nienawidzę demokracji jak dżumy.«

Ernst Jünger podróżował i pisał prawie do śmierci. W 1983 r. przebywał w Paryżu. Opis kilka podróży między 1929 a 1964 r. zawarł w tzw. Jüngers elf Reisetagebüchern (Aus der Goldenen Muschel Sycylia w 1929, wyd. 1944; Dalmatinischer Aufenthalt (Chorwacja 1932, wyd. 1934; Myrdun Norwegia 1935, wyd. 1943; Atlantische Fahrt Brazylia 1936, wyd. 1947; Ein Inselfrühling Rodos 1938, wyd. 1948; Ein Vormittag in Antibes Południowa Afryka 1950, wyd. 1960; Am Sarazenenturm Sardynia 1954, wyd. 1955; Serpentara Sardynia 1955, wyd. 1957; San Pietro Sardynia 1956, wyd. 1957; Xylokastron Grecja 1964, wyd. 1982; Spitzbergen Norwegia 1964, wyd. 1982). Historia kryminalna Eine gefährliche Begegnung ukazała się w 1985 roku. W 1986 r. podróżował do Kuala Lumpur, aby po raz drugi zobaczyć kometę Halleya, o czym napisał w dzienniku Zwei Mal Halley, który jest częścią diakrytyczny dzieła Siebzig verweht. Jünger ten dziennik z okresu starości zaczął prowadzić po 70 urodzinach i zakończył wiosną 1996 roku.

20 lipca 1993 r. odwiedzili Jüngera ówczesny prezydent Francji François Mitterrand i ówczesny kanclerz Helmut Kohl w Wilflingen. 26 września 1996 r. konwertował na katolicyzm. Wiadomość o jego konwersji pojawiła się dopiero po jego śmierci w 1998 r., w wieku 102 lat, w szpitalu w Riedlingen[24]. W Pogrzebie Ernsta Jüngera udział wzięło 2.000 osób, wśród nich Erwin Teufel premier Badenii-Wirtembergii, jako przedstawiciel rządu Niemiec oraz pięciu generałów Bundeswehry.

Dzieła (wybór)

Dzienniki

  • In Stahlgewittern. Aus dem Tagebuch eines Stoßtruppführers. Leipzig 1920 (pol. 1) Książę piechoty : (w nawałnicy żelaza), tł. Janusz Gaładyk, 1938, 2) W stalowych burzach, przeł. i posłowiem opatrzył Wojciech Kunicki, 1999);
  • Das Wäldchen 125. Eine Chronik aus den Grabenkämpfen. Mittler-Verlag, Berlin 1925.
  • Feuer und Blut. 1925.
  • Gärten und Straßen. 1942.
  • Myrdun. Briefe aus Norwegen. 1943.
  • Atlantische Fahrt. Kriegsgefangenenhilfe des Weltbundes der Christlichen Vereine Junger Männer in England, Zaunkönig Bücher 1947.
  • Ein Inselfrühling. 1948.
  • Strahlungen. 1949 (pol. Promieniowania , przeł. Sławomir Błaut ; posłowiem i przypisami opatrzył Wojciech Kunicki, 2004).
  • Am Sarazenenturm. 1955.
  • Jahre der Okkupation. 1958.
  • Siebzig verweht I. 1980.
  • Siebzig verweht II. 1981.
  • Siebzig verweht III. 1993.
  • Siebzig verweht IV. 1995.
  • Siebzig verweht V. 1997.

  • Powieści

  • Auf den Marmorklippen. 1939 (pol. Na marmurowych skałach, przeł. i posłowiem opatrzył Wojciech Kunicki, 1997).
  • Heliopolis. Rückblick auf eine Stadt. 1949.
  • Gläserne Bienen. 1957.
  • Die Zwille. 1973.
  • Eumeswil. 1977.
  • Eine gefährliche Begegnung. 1985.

  • Opowiadania

  • Sturm. 1923 (pol. Sturm, przeł. Łukasz Musiał ; posł. Łukasz Musiał, 2006).
  • Afrikanische Spiele. 1936.
  • Die Eberjagd. 1952.
  • Besuch auf Godenholm. 1952.
  • Aladins Problem. 1983.

  • Eseje

  • Der Kampf als inneres Erlebnis. 1922.
  • Das abenteuerliche Herz. Aufzeichnungen bei Tag und Nacht. 1929 (pol. Awanturnicze serce : figury i capriccia, przeł. i wstępem opatrzył Wojciech Kunicki, 1999).
  • Der Kampf um das Reich. 1929.
  • Die totale Mobilmachung. 1930.
  • Der Arbeiter. Herrschaft und Gestalt. 1932 (pol. Robotnik : panowanie i forma bytu : maksima-minima, przekł. i posł. Wojciech Kunicki, 2010).
  • Blätter und Steine. 1934.
  • Der Friede. Ein Wort an die Jugend Europas und an die Jugend der Welt. 1945.
  • Sprache und Körperbau. 1947.
  • Am Kieselstrand. 1951.
  • Über die Linie. 1950.
  • Der Waldgang. 1951.
  • Der gordische Knoten. 1953.
  • Grenzgänge. Essays. Reden. Träume. 1966.
  • Subtile Jagden. 1967.
  • Annäherungen. Drogen und Rausch. 1970.
  • Träume. Nocturnes. 1970.
  • Die Schere. 1990.

Literatura

Linki

Przypisy

  1. ↑ Kriegsfreiwilliger, Füsilier-Regiment 73, 9. Kompagnie; Preußische Verlustliste Nr. 228 vom 20. Mai 1915, s. 6451 / Deutsche Verlustliste: leicht verwundet.
  2. ↑ Cytat wg Benjamina Ziemanna: Gewalt im Ersten Weltkrieg. Töten – Überleben – Verweigern. Klartext Verlag, Essen 2013, s. 121.
  3. ↑ Leutnant, Füsilier-Regiment 73, 2. Kompagnie; Preußische Verlustliste Nr. 650 vom 4. Oktober 1916, s. 15280 / Deutsche Verlustliste: leicht verwundet.
  4. ↑ Leutnant; Preußische Verlustliste Nr. 718 vom 23. Dezember 1916, s. 16940 / Deutsche Verlustliste: leicht verwundet.
  5. ↑ Ernst Jünger: Kriegstagebücher 1914–1918. Herausgegeben und kommentiert von Helmuth Kiesel. Klett-Cotta-Verlag, 2010, ISBN 978-3-608-93843-2.
  6. ↑ Brief an den Schulfreund Ludwig Ewers, 12. Januar 1909.
  7. ↑ Helmuth Kiesel: Gab es einen „rechten“ Avantgardismus? w Ariane Hellinger, Barbara Waldkirch, Elisabeth Buchner, Helge Batt (Hrsg.): Die Politik in der Kunst und die Kunst in der Politik. Wiesbaden 2013, s. 114.
  8. ↑ Ernst Jünger: Revolution und Idee w Ders.: Politische Publizistik 1919–1933. Hrsg., kommentiert und mit einem Nachwort von Sven-Olaf Berggötz, Stuttgart 2001, s. 36.
  9. ↑ Ernst Jünger-Friedrich Hielscher: Briefe 1927–1985. Herausgegeben, kommentiert und mit einem Nachwort von Ina Schmidt und Stefan Breuer, Klett-Cotta, s. 479.
  10. ↑ Daniel Morat: Von der Tat zur Gelassenheit. Wallstein, Göttingen 2007, s. 74.
  11. ↑ Ernst Jünger: Abgrenzung und Verbindung w Ders.: Politische Publizistik 1919–1933. Hrsg., kommentiert und mit einem Nachwort von Sven-Olaf Berggötz, Stuttgart 2001, s. 167–175, tutaj s. 77.
  12. ↑ Othmar Plöckinger: Geschichte eines Buches. Oldenbourg, München 2006, ISBN 3-486-57956-8, s. 160.
  13. ↑ Ernst Jünger: Schließt euch zusammen! w Ders.: Politische Publizistik 1919–1933. Hrsg., kommentiert und mit einem Nachwort von Sven-Olaf Berggötz, Stuttgart 2001, s. 214.
  14. ↑ Ernst Jünger: Groß-Stadt und Land w Ders.: Politische Publizistik 1919–1933. Hrsg., kommentiert und mit einem Nachwort von Sven-Olaf Berggötz, Stuttgart 2001, s. 233.
  15. ↑ Ernst Jünger: Politische Publizistik 1919–1933. Hrsg., kommentiert und mit einem Nachwort von Sven-Olaf Berggötz, Stuttgart 2001, s. 269.
  16. ↑ Karlheinz Weißmann: Maurice Barrés und der „Nationalismus“ im Frühwerk Ernst Jüngers w Günther Figal, Heimo Schwilk (Hrsg.): Magie der Heiterkeit. Ernst Jünger zum Hundertsten. Stuttgart 1995, s. 133–146, tutaj s. 141.
  17. ↑ Helmuth Kiesel: Ernst Jünger. Die Biographie. Siedler, München 2007, s. 308.
  18. ↑ Karlheinz Weißmann: Maurice Barrés und der „Nationalismus“ im Frühwerk Ernst Jüngers. w Günther Figal, Heimo Schwilk (Hrsg.): Magie der Heiterkeit. Ernst Jünger zum Hundertsten. Stuttgart 1995, s. 133–146, tutaj s. 141.
  19. ↑ Sven-Olaf Berggötz: Ernst Jünger und die Politik w Ernst Jünger: Politische Publizistik 1919–1933. Hrsg., kommentiert und mit einem Nachwort von Sven-Olaf Berggötz, Stuttgart 2001, s. 858.
  20. ↑ Peter Longerich: Jünger, Ernst, Schriftsteller w Wolfgang Benz, Hermann Graml (Hrsg.): Biographisches Lexikon zur Weimarer Republik. C.H. Beck, München 1988, s. 164.
  21. ↑ Helmuth Kiesel: Ernst Jünger. Die Biographie. Siedler, München 2007, s. 269.
  22. ↑ Helmuth Kiesel: Ernst Jünger. Die Biographie. Siedler, München 2007, s. 308.
  23. ↑ Daniel Morat: Von der Tat zur Gelassenheit. Wallstein, Göttingen 2007, s. 205.
  24. ↑ H. Kiesel: Eintritt in ein kosmisches Ordnungswissen. Zwei Jahre vor seinem Tod: Ernst Jüngers Konversion zum Katholizismus. w Frankfurter Allgemeine Zeitung z dnia 29 marca 1999.
Autor: Roman Penkała