Erich Heckel

Erich Heckel (ur. 31 lipca 1883 w Döbeln; zm. 27 stycznia 1970 w Radolfzell am Bodensee) – niemiecki malarz i grafik, jeden z głównych przedstawicieli niemieckiego ekspresjonizmu oraz współzałożyciel drezdeńskiego ugrupowania artystycznego „Brücke” ((Po)most). (wyznanie ewangelickie)

Kirchner - Erich Heckel an der Staffelei
Erich Heckel przy sztaludze. Portret wykonany przez Ernsta Ludwiga Kirchnera.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

  • Ojciec : Wilhelm Julius (zm. 1935), inżynier kolejnictwa, królewsko-saksoński nadradca.
  • Matka : Margarete Elisabeth z domu Barth (zm. 1938).
  • Rodzeństwo : siostra Elsa (1879-1955) i brat Manfred (1880-1936).
  • Ożenił się : w 1915 z tancerką Mildą Friedą Georgi (pseudonim artystyczny Sidi Riha, 1891-1982).
  • Dzieci : bezdzietny.

Życiorys

Erich Heckel uczył się od 1891 do 1895 w w szkole podstawowej w Olbernhau w Rudawach i w 1896 w gimnazjum realnym we Freibergu. Rok później przeniósł się do gimnazjum realnego w Chemnitz, gdzie w 1904 zdał maturę. Już w 1901 zaprzyjaźnił się z Karlem Schmidt-Rottluffem (1884–1976), który był uczniem gimnazjum humanistycznego w Chemnitz. W semestrze letnim w 1904 zaczął studiować architekturę w Dreźnie. Dzięki bratu poznał Ernsta Ludwiga Kirchnera (1880–1938), który podobnie jak Fritz Bleyl (1880–1966) był już od 1901 studentem architektury. Powstała między nimi przyjaźń zaowocowała współpracą artystyczną. W 1905 przyłączył się do nich Karl Schmidt-Rottluff i wspólnie założyli 7 czerwca tegoż roku ugrupowanie artystyczne „Brücke” ((Po)most). W tym samym roku Erich Heckel przerwał studia i jako asystent, rysownik i nadzorca budowlany zaczął pracę w biurze architekta Wilhelma Kreisa (1873–1955).

Artyści grupy „Brücke“ pracowali we wspólnym atelier i w plenerze. Silny wpływ wywarły na nich prace Vincenta van Gogha (1853–1890), Paula Gauguina (1848–1903) i Edvarda Muncha (1863–1944), które w tych latach były pokazywane w Dreźnie i Berlinie. Prowadzenie pędzla i kolorystyka obrazów Ericha Heckela przypomina w tym czasie van Gogha i francuski fowizm (Cegielnia, 1907). Jednocześnie Erich Heckel zajmował się intensywnie grafiką. Jesienią 1905 grupa „Brücke“ wystawiła swoje prace w galerii P. H. Beyer & Sohn w Lipsku; wystawa okazała się niepowodzeniem. W 1906 czasowo do grupy „Brücke“ należeli Cuno Amiet (1868–1961), Max Pechstein (1881–1955) i Emil Nolde (1867–1956).

Erich Heckel jako reprezentant handlowy grupy „Brücke“ dbał o kontakty z kolekcjonerami, marszandami, muzealnikami, szukał możliwości organizowania kolejnych wystaw i werbował nowych członków. W ten sposób zaprzyjaźnił się z kolekcjonerem Gustavem Schieflerem (1857–1935), który jako pierwszy opublikował w 1918 prace graficzne Ericha Heckela w czasopiśmie Kunstblatt Paula Westheima (1886–1963). W 1907 Erich Heckel zrezygnował z pracy w biurze architektonicznym Kreisa i całkowicie poświęcił się pracy artystycznej. W tym czasie oprócz rycin do Ballady o więzieniu w Reading (The Ballad of Reading Gaol, 1898) Oscara Wildego (1854–1900) stworzył pierwsze litografie.

W lecie 1907 razem z Karlem Schmidt-Rottluffem mieszkał kilka miesięcy w Dangast we Fryzji; obaj wstąpili do zrzeszenia północnoniemieckich artystów „Rote Häuser“(„Czerwone domy”, 1908). W następnych latach wzrosła działalność wystawiennicza grupy, a ich obrazy pokazywane były w wędrownej wystawie w Niemczech i Szwajcarii.

Wiosną 1909 Erich Heckel podróżował do Włoch (Werona, Padwa, Ravenna, Rimini, Florencja i Rzym), gdzie zainteresował się etruską sztuką, która bardzo odpowiadała jego ekspresyjnym formom (Pejzaż koło Rzymu, 1909). Od 1909 do 1911 Erich Heckel, Ernst Ludwig Kirchner, a później także Max Pechstein spotykali się w miesiącach letnich nad Moritzburskimi Stawami koło Drezna, aby malować akty w naturze. Wiosną 1910 poznał w Berlinie malarza Otto Muellera (1874–1930), który stał się aktywnym członkiem grupy „Brücke“. Jesienią 1911 Erich Heckel zamieszkał w Berlinie, a pod koniec roku przybył tam też Ernst Ludwig Kirchner. W Berlinie poznał Christiana Rohlfsa (1849–1938), Heinricha Nauena (1880–1940), Franza Marca (1880–1916), Augusta Macke (1887–1914) i Stefana George (1868–1933).

Stylistyczne ukierunkowanie Ericha Heckela inspirowane było do 1911 zmiennymi trendami grupy, do której należał. Od początkowej fazy impresjonistycznej (Łódź na Łabie, 1904) stopniowo przechodził do tzw. „stylu Brücke”, który przede wszystkim ujawnił się podczas pobytu nad Moritzburskimi Stawami (Dwaj mężczyźni na dworze, 1909/10). Sięgał także po motywy z miejskiego życia (sceny uliczne, taniec, cyrk, akt w atelier), jak również z natury (krajobrazy, sceny kąpielowe), przy czym stosował zestawienia mocnych kolorów. Stosował silnie rozcieńczone terpentyną lub benzyną farby olejne, akwarele uzyskujące coraz większe znaczenie dla ekspresjonistów. W pracach Ericha Heckela odnaleźć można odwołania do Fiodora Dostojewskiego (1821–1881) (Dwaj mężczyźni przy stole, 1912).

Wiosną 1913 zamieszkał w Caputh koło Poczdamu, w maju tego samego roku grupa „Brücke“ uległa rozwiązaniu. W Berlinie miał pierwszą indywidualną wystawę w galerii Fritza Gurlitta. Po wybuchu I wojny światowej zgłosił się jako ochotnik do wojska i zaprzyjaźnił się z Franzem Pfemfertem (1879–1954). Po przeszkoleniu w Czerwonym Krzyżu został pielęgniarzem we Flandrii. Tam spotkał Maxa Beckmanna (1884–1950) i Jamesa Ensora (1860–1949). W wolnych chwilach zajmował się malarstwem. W 1918 wrócił do Berlina, gdzie pod wpływem Franza Pfemferta założył razem z Emilem Nolde, Maxem Pechsteinem i Ludwigiem Meidnerem (1884–1966) związek architektów, malarzy, rzeźbiarzy i pisarzy „Arbeitsrat für Kunst” („Rada Robocza ds. Sztuki”). W grudniu 1918 powstała „Novembergruppe“ („grupa listopadowa”), do której wkrótce przyłączył się. W następnych latach miesiące letnie regularnie spędzał w Osterholz w Dolnej Saksonii. Tam urządził na poddaszu atelier, którego ściany ozdobił cyklem kompozycji ze stojących i siedzących postaci (w 1945 zniszczone). Zaprzyjaźnił się z malarzem Paulem Klee (1879–1940), historykiem i rzeźbiarzem Ludwigiem Thormaehlenem (1889–1956) oraz z rzeźbiarzem Alexandrem Zschokke (1894–1981).

Po I wojnie światowej w obrazach Ericha Heckela pojawiły się łagodniejsze linie i zrezygnował z abstrakcyjnych tendencji. W 1921/22 odbył kilka podróży do Szwajcarii, nad Jezioro Bodeńskie, do Schwarzwaldu i Salzkammergut. W 1922 na powierzchni 120 m2 namalował w Angermuseum w Erfurcie cykl malowideł ściennych techniką al secco pod tytułem Stopnie życia (Lebensstufen), który przetrwał do naszych czasów. W następnych latach odbył podróże do Szwajcarii, Francji, Anglii, Danii, Szwecji, Hiszpanii i Włoch.

W 1937 Erich Heckel otrzymał zakaz wystawiania i w ramach akcji „sztuka wynaturzona” („entartete Kunst“) 729 jego prac usunięto z niemieckich muzeów i skonfiskowano, wiele z nich też zniszczono. W 1944 jego atelier w Berlinie padło ofiarą ataku bombowego i wiele prac uległo zniszczeniu, w szczególności rysunki. W maju 1944 przeniósł się do Hemmenhofen nad Jeziorem Bodeńskim.

W 1949 został profesorem w Akademii Sztuk Pięknych w Karlsruhe, gdzie uczył do 1955. Z okazji 70-tych i 80-tych urodzin artysty odbyły się liczne wystawy jego prac m.in. w Hanowerze, Berlinie, Münster, Essen, Monachium, Hamburgu i Karlsruhe. Oprócz licznych wcześniejszych wyróżnień i nagród otrzymał w 1967 order „Pour le Mérite für Wissenschaft und Künste.”

Literatura

  • Annemarie Dube: Erich Heckel: das graphische Werk. Bände 1–3. Rathenau, New York 1974.

Linki

Autor: Roman Penkała