James Ensor

James Sidney Ensor (ur. 13 kwietnia 1860 w Ostendzie, zm. 19 listopada 1949 tamże) – belgijski malarz, rysownik, twórca licznych akwafort i litografii. W 1883 należał do współzałożycieli brukselskiej grupy awangardowej „Les Vingt”. Zaliczany jest do nurtu symbolizmu i uważany za prekursora ekspresjonizmu. Znany stał się jako „malarz masek”.

Henry De Groux. James Ensor
James Sidney Ensor.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

  • Ojciec: James Frederic Ensor, angielski inżynier;
  • Matka: Maria Catherina Haegheman, flamandzka właścicielka sklepu z pamiątkami.

Życiorys

James Ensor pochodził z drobnomieszczańskiej rodziny. Jego ojciec, angielski inżynier James Frederic Ensor, popadł w alkoholizm i narkomanię. Matka, rdzenna Flamandka Maria Catherina Haegheman, prowadziła sklep z pamiątkami, muszlami i maskami karnawałowymi. Czas spędzony blisko niej, wśród kolorowych i fantazyjnych dekoracji, wpłynął na jego późniejsze inspiracje. W wieku trzynastu lat Ensor uczył się rysunku u dwóch lokalnych artystów, Edouarda Dubara (1803–1879) i Michela Van Cuycka (1797–1875). W 1877 r. zapisał się do Akademii Sztuk Pięknych w Brukseli, gdzie jego nauczycielami byli Joseph Stallaert (1825–1903) i Joseph van Severdonck (1819–1905). Akademię opuścił w 1880 r., uważając, że kopiowanie starych mistrzów jest mało kreatywne, i postanowił wrócić do matki.

W domu rodzinnym, w którym, jako zatwardziały kawaler, żył do 1917, zaczął malować realistyczne portrety lub pejzaże inspirowane impresjonizmem. W 1883 r. uczestniczył w założeniu awangardowej grupy „Les Vingt” (Dwudziestu, także „Les XX”), namalował pierwszy obraz z maską oraz autoportret. W 1889 r. nie przyjęto jego obrazu Wejście Chrystusa do Brukseli (L'Entrée du Christ à Bruxelles) na wystawę "Salon des XX" i powstała kwestia wykluczenia go z grupy, której był współzałożycielem. Grupa podzieliła się w 1894 r. i powstało stowarzyszenie „La Libre Esthétique”. James Ensor interesował się puentylizmem (pointylizmem) i symbolizmem. W 1898 r. był jednym z inicjatorów balu maskowego „Bal du Rat mort”, który miał miejsce na zakończenie karnawału w Ostendzie. Szczytowy punkt popularności Ensora przypadł na późne lata 20-te XX wieku. Odbyło się wówczas kilka dużych wystaw poświęconych jego twórczości. W 1929 r. otrzymał od króla tytuł barona. Chociaż uznano go za „księcia malarzy”, James Ensor porzucił malarstwo i w ostatnich latach życia poświęcił się muzyce współczesnej.

James Ensor zmarł 19 listopada 1949 r. w szpitalu w Ostendzie. Cztery dni później został pochowany na Cmentarzu Notre-Dame des Dunes (Cimetière Notre-Dame-des-Neiges) w Mariakerke koło Ostendy.

Obrazy (wybór)

Początkowo James Ensor był pod wpływem impresjonizmu i twórczości Williama Turnera, czego przykładami są obrazy Biała chmura (Le Nuage blanc, 1884) i Dachy Ostendy (Les Toits d'Ostende, 1885). W twórczości Ensora można wyróżnić trzy fazy: wczesne dzieła (karykatury, rysunki i ryciny), okres średni (główne dzieła w latach 1887–1893) i okres ekspresjonizmu (późne prace). Już od 1883 r. w centrum jego uwagi znajdowały się fantazyjne wizje z demonami, szkieletami i przede wszystkim maskami, które utrzymane były między innymi w tradycji Hieronima Boscha i Pietera Bruegela Starszego.

James Ensor uchodzi za ważnego przedstawiciela symbolizmu belgijskiego. W obrazach swoich przedstawiał aspekty groteskowe rzeczy, wzmocnione w surrealistyczny sposób. Zmierzał do radykalnej, sarkastycznej i wyzywającej wizji świata. Obsesje i lęki Ensora odgrywają istotną rolę w groźnych rysach, które przypisuje przedmiotom użytkowym i maskom. Dominujące od 1880 r. maski w jego twórczości, to obraz anarchistyczny absurdalnych stosunków społecznych. Tłum uważany jako zagrożenie, koszmar, był tematem wielu obrazów malarza. Przez upodobanie do osób zamaskowanych, szkieletów, które w jego obrazach pojawiają się w karnawałowej atmosferze, James Ensor jest ojcem wyimaginowanego i fantastycznego świata, który zapowiada surrealizm.

  • Autoportret, olej na płótnie, 42 x 33,5cm, 1877, Musée des Offices.
  • Zjadająca ostrygi (La mangeuse d'huîtres), olej na płótnie, 142 x 108cm, 1882.
  • Muzyka rosyjska (La musique russe), olej na płótnie, 133 x 110 cm, 1881, Musées royaux des Beaux-Arts de Belgique, Bruksela, online.
  • Droga krzyżowa (Le Calvaire), olej na płótnie, 60 x 74,6 cm, 1886.
  • Karnawał na plaży (Carnaval sur la plage), olej na płótnie, 54,5 x 69,5 cm, 1887, Musées royaux des Beaux-Arts de Belgique, Bruksela, online.
  • Wjazd Chrystusa do Brukseli (L'Entrée du Christ à Bruxelles), olej na płótnie, 252,7 × 430,5 cm, 1888, Muzeum J. Paula Getty'ego, Los Angeles, online.
  • Szkielety walczące o śledzia (Squelettes se disputant un hareng-saur), olej na desce, 6 x 21,5 cm, 1891, online.
  • Kwiaty (Fleurs), olej na desce, 32,5 x 40 cm, 1892, Musées royaux des Beaux-Arts de Belgique, Bruksela, online.
  • Osobliwe maski (Les masques singuliers), olej na płótnie, 100 x 80 cm, 1892, Musées royaux des Beaux-Arts de Belgique, Bruksela, online.
  • Muszle (Coquillages), olej na desce, 21 x 27 cm, 1896, Musées royaux des Beaux-Arts de Belgique, Bruksela, online.
  • Autoportret z maskami (Ensor aux masques), olej na płótnie, 117,0 x 82,0 cm, 1899, Muzeum Sztuki Menarda, online.

Literatura

  • Grégoire Le Roy: James Ensor, G. Van Oest et Cie, Éditeur, Paris et Bruxelles, 1922, online.

Linki

  • Biografia, obrazy, zdjęcia, w: James Ensor Online Museum, online.
Autor: Roman Penkała