T.S. Eliot

T.S. Eliot, właściwie Thomas Stearns Eliot (ur. 26 września 1888 w St. Louis, Missouri, Stany Zjednoczone; zm. 4 stycznia 1965 w Londynie, Anglia) – anglojęzyczny poeta, dramaturg i krytyk literacki uważany za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli literackiego modernizmu. W 1948 r. otrzymał literacką Nagrodę Nobla.

Pierwszy międzynarodowy sukces literacki odniósł w 1922 r. poematem Ziemia jałowa. W następnych latach ukazały się Puści ludzie (1925), Popielec (1930) i Cztery kwartety (1943). Opublikował siedem dramatów, z których obecnie najbardziej znany jest Mord w katedrze (1935). Za sztukę Coctail party (1949) otrzymał w 1950 r. nagrodę Tony Awarda za najlepszą sztukę teatralną.

Thomas Stearns Eliot by Lady Ottoline Morrell (1934)
T. S. Eliot (1934).
Źródło: Wikimedia Commons

Liryka T.S. Eliota jest bogata w aluzje do mitologii, kultury i dzieł poetyckich od starożytnych Indii przez średniowiecze po okres przedwojenny. Problemy egzystencjalne nowoczesnych ludzi próbował rozwiązać przez zwrot ku chrześcijańsko ugruntowanemu humanizmowi (przede wszystkim dzieła od 1930).

Genealogia

  • Ojciec : Henry Ware Eliota (1843–1919), właściciel cegielni;
  • Matka : Charlotte Champe Stearns (1843–1929), nauczycielka i poetka;
  • Ożenił się : 1) 26 czerwca 1915 r. z Vivienne Haigh-Wood (1888–1947), 2) 10 stycznia 1957 r. z Esmé Valerie Eliot z domu Fletcher (1926–2012), która była sekretarką Eliota od 1949 roku.

Życiorys

Thomas Stearns Eliot urodził się 26 września 1888 w St. Louis jako najmłodsze z siedmiorga dzieci właściciela cegielni Henryego Ware Eliota i jego żony, byłej nauczycielki Charlotte Stearns Champe Eliot. Jego dziadek, William Greenleaf Eliot był pastorem unitarian w Saint-Louis, a jednym z dalszych kuzynów, Charles William Eliot, piastował urząd prezydenta Uniwersytetu Harvarda (od 1869 do 1909).

T.S. Eliot studiował matematykę, filozofię oraz języki europejskie i azjatyckie na Uniwersytecie Harvarda (1906–09), a później na Sorbonie w Paryżu (1910–11). W 1911 r. wrócił na Uniwersytet Harvarda, gdzie kontynuował studia filozoficzne. W tym czasie pasjonowały go języki indoaryjskie i buddyzm. W 1914 r. otrzymał stypendium na studia w Merton College w Oxfordzie w Anglii. Odwiedził Niemcy, gdzie rozpoczął wakacyjny kurs filozoficzny na uniwersytecie w Marburgu. Po wybuchu I wojny światowej opuścił Niemcy i przez Holandię wyjechał początkowo do Londynu i ostatecznie do Oxfordu. W tym czasie postanowił zostać poetą i opublikował w Catholic Anthology Ezry Pounda (1885–1972) pierwszy istotny wiersz Pieśń miłosna J. Alfreda Prufrocka.

Od 1915 do 1925 r. pracował jako urzędnik bankowy. 26 czerwca 1915 r. ożenił się z Angielką Vivienne Haigh-Wood (1888–1947). Małżeństwo było nieudane i pozostało bezdzietne. W 1921 r. T.S. Eliot przeżył załamanie nerwowe. W 1927 r. otrzymał obywatelstwo brytyjskie i konwertował na anglikanizm. W 1933 r. odszedł od żony, która w 1947 r. zmarła w ośrodku dla psychicznie chorych, w którym przebywała siedem lat.

Podczas podróży do Paryża w 1920 r. spotkał pierwszy raz pisarza Jamesa Joyce'a (1882–1941), z którym się później zaprzyjaźnił. W tym samym roku opublikował tomik esejów Święty gaj, w którym domagał się estetycznej depersonalizacji poematu poprzez radykalne wyzwolenie artysty od wszelkiej emocjonalnej ekspresji. W 1922 r. założył czasopismo literackie „The Criterion”, którego był wydawcą do 1939 roku. Również w 1922 r. ukazało się jego pierwsze wielkie dzieło, epos Ziemia jałowa, przy którego redakcji pomagał mu Ezra Pound.

W 1935 r. opublikował dramat Mord w Katedrze, a w następnych latach kolejne eseje. W 1944 r. wydał liryczne dzieło Cztery kwartety, który świadczy o jego zmaganiach o poznanie duchowe. Cztery kwartety uważał za swoje arcydzieło, które bazuje na czterech elementach i czterech aspektach czasu : teologicznym, historycznym, fizycznym i ludzkim. Pisał je od 1935 do 1944 r., zwróciło ono uwagę jurorów Nagrody Nobla w dziedzinie literatury, którą przyznano mu w 1948 roku. Od ukończenia Czterech kwartetów nie napisał już żadnych wierszy, aby się nie powtarzać i nie wykorzystywać tych samych form ekspresji.

Eliot był członkiem American Academy of Arts and Letters (od 1943), American Academy of Arts and Sciences (od 1954), American Philosophical Society (od 1960) oraz wyróżniony został tytułem doctora honoris causa kilku uniwersytetów m.in. Sorbony, Yale, Cambridge, Harward i Oxfordu.

T.S. Eliot zmarł 4 stycznia 1965 w Londynie. Jego prochy złożono w kościele św. Michała w East Coker, gdzie mieszkali jego przodkowie przed wyemigrowaniem do Stanów Zjednoczonych.

Dzieła (wybór)

  • Prufrock and Other Observations (Prufrock i inne spostrzeżenia), 1917
  • The sacred Wood (Święty gaj), 1920
  • The Waste Land (Ziemia jałowa), 1922
  • Poems 1909–1925 (Wiersze 1909-1925), 1925
  • The Journey of the Mag (Podróż Trzech Króli), 1927
  • A Song for Simeon (Pieśń dla Symeona), 1928
  • Animula, 1929
  • Ash Wednesday (Popielec), 1930
  • Marina, 1930
  • Triumphal March, (Marsz triumfalny), 1931
  • Murder in the Cathedral (Mord w Katedrze), 1935
  • Collected Poems,1909-1935 (Wiersze zebrane z lat 1909–1935), 1936
  • Old Possum`s Book of Practical Cats (Księga starego Possuma), 1939
  • Burnt Norton, 1941
  • Four Quartets (Cztery kwartety), 1944.
  • The Cocktail Party, 1950.

Linki