Johann August Eberhard

Johann August Eberhard (ur. 31 sierpnia 1739 roku w Halberstadt; zm. 6 stycznia 1809 roku w Halle) - niemiecki filozof, członek Pruskiej Akademii Nauk. (wyznania ewangelickiego)

Johann August Eberhard
Johann August Eberhard.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Karl Christoph, kantor w kościele Martinikirche w Halberstadt; matka b.d.; - ożenił się w 1778 roku z (imie nieznane) König; bezdzietny.

Życiorys

Johann August Eberhard studiował w latach 1756-1759 teologię u Johanna Salomo Semlera i Siegmunda Jakoba Baumgartena na uniwersytecie w Halle. Od 1759 roku był nauczycielem domowym u późniejszego ministra Augusta von der Horsta i wraz z nim w 1763 roku przeprowadził się z Halberstadt do Berlina, gdzie poznał Mosesa Mendelssohna i Christopha Friedricha Nicolai. W 1776 roku otrzymał nagrodę Pruskiej Akademii Nauk za dzieło „Allgemeinen Theorie des Denkens und Empfindens“. W 1786 roku został członkiem Pruskiej Akademii Nauk.
W 1778 roku, jako następca Georga Friedricha Meiera, otrzymał stanowisko profesora filozofii na uniwersytecie w Halle, które sprawował aż do śmierci.

Znaczenie

W 1772 roku wydał pierwsze dzieło literackie Neue Apologie des Sokrates, oder Untersuchung von der Seligkeit der Heiden (Berlin 1772), które przyniosło mu pewien rozgłos. Dzieło to zostało pomówione we Francji i w Holandii o wywołanie sporu z powodu krytycznych uwag dotyczących kwestii dobra łaski i wiecznego potępienia pogan, zawartych w powieści filozoficznej Bélisaire Jeana-François Marmontela. Eberhard krytykował te i podobne nauki chrześcijańskie widząc w nich demoralizujące i wrogie człowiekowi konsekwencje. Krytykował tu, w imieniu pewnego racjonalnego systemu wiary, dogmaty ortodoksyjnych teologów, między innymi naukę o kolektywnym potępieniu pogan jak również naukę o wiecznej karze piekielnej. Mimo, że całe życie opierał się na filozofii Gottfrieda Wilhelma Leibniza i Christiana Wolffa, w tym dziele krytykuje Teodyceę Leibnitza z powodu tezy o wiecznym potępieniu. Z tego też powodu w roku 1773 Gotthold Ephraim Lessing zarzuca Eberhardowi w dwóch esejach (Leibniz von den ewigen Strafen i Des Andreas Wissowatius’ Einwürfe wider die Dreieinigkeit) złe zrozumienie Leibnitza. Reakcją Eberharda na to było wydanie w 1778 drugiego tomu Neue Apologie des Sokrates. Oświeceniowy duch tego pisma wywołał zgorszenie także u teologów, którzy uchodzili za oświeceniowych, i utrudniali mu uzyskanie dobrze płatnego stanowiska kaznodziei w Berlinie.
Podczas swojej działalności dydaktycznej wydał kilka filozoficznych podręczników.

W swoim filozoficznym punkcie widzenia nie był oryginalny . Łączy idee filozoficzne Leibniza i Wolffa z wzorami z angielskiej filozofii oświeceniowej. Został jednym z najważniejszych przedstawicieli filozofii Leibnitza i Wolffa i opublikował pisma z zakresu całej filozofii: o racjonalnej teologii, filozofii moralnej, estetyce, teorii poznania, historii filozofii.
Do historii filozofii wszedł poprzez swoją polemikę z Immanuelem Kantem publikując w roku 1789 serię rozpraw Kritik der reinen Vernunft, w których broni filozofię Leibnitza i Wolffa przed atakami Kanta. Krytykował pojmowanie ograniczenia teoretycznego poznania i próbował wykazać, że prawdę filozofii Kanta można znaleźć już u Leibnitza. W 1790 roku Immanuel Kant w odpowiedzi na te ataki wydał pismo Über eine Entdeckung, nach der alle neue Kritik der reinen Vernunft durch eine ältere entbehrlich gemacht werden soll.
W dziedzinie germanistyki Johann August Eberhard napisał pierwszy niemiecki słownik synonimów „Versuch einer allgemeinen deutschen Synonymik“ (1795-1802), który wydano 17 razy do 1910 roku.
Najbardziej znanym jego uczniem był Friedrich Schleiermacher.

Dzieła (wybór)

  • Sittenlehre der Vernunft, (Berlin, 1781).
  • Theorie der schönen Künste und Wissenschaften , (Berlin, 1783).
  • Allgemeine Geschichte der Philosophie, (Berlin, 1788).
  • Ueber den Gott des Herrn Professor Fichte und den Goetzen seiner Gegner: Eine ruhige Prüfung seiner Appellation an das Publikum in einigen Briefen. , (Halle, 1799).
  • Johann August Eberhard's Synonymisches Handwörterbuch der deutschen Sprache für alle, die sich in dieser Sprache richtig ausdrücken wollen. Nebst einer ausführlichen Anweisung zum nützlichen Gebrauche desselben., (Halle, 1802).

Literatura

  • Arthur Richter: "Eberhard, Johann August". W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 5, Duncker & Humblot, Leipzig 1877, strony 569–571 (online).
  • Lüder Gäbe: "Eberhard, Johann August". W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 4, Duncker & Humblot, Berlin 1959, ISBN 3-428-00185-0, strona 240 (online).

Linki