E. T. A. Hoffmann

Ernst Theodor Amadeus Hoffmann, właściwie Ernst Theodor Wilhelm Hoffmann (w skrócie E. T. A. Hoffmann; ur. 24 stycznia 1776 w Królewcu; zm. 25 czerwca 1822 w Berlinie) – niemiecki pisarz i kompozytor doby romantyzmu oraz prawnik, rysownik, karykaturzysta i kapelmistrz. Imię Amadeus przyjął jako wyraz podziwu dla Wolfganga Amadeusa Mozarta (1756–1791).

Hoffmann pracował jako prawnik w pruskiej administracji w latach 1796–1806 i od 1814 do śmierci. Jego niezależny umysł i zamiłowanie do satyry przysporzyło mu wielu poważnych wrogów, również na wysokich stanowiskach państwowych, których nie zawahał się parodiować i karykaturować.

Znany jest przede wszystkim z działalności literackiej jako autor licznych baśni takich jak: „Piastun” („ Der Sandmann”), „Kopalnie Falun” („Die Bergwerke zu Falun”) czy „Dziadek do orzechów i Król Myszy” („Nussknacker und Mäusekönig”), jak również kilku powieści m.in. „Kota Mruczysława poglądy na życie” („Lebensansichten des Katers Murr”). Od 1820 r. stał się najsławniejszą postacią romantyzmu niemieckiego i inspirował licznych artystów w całej Europie. Na przykład kompozytor Jacques (Jacob) Offenbach (1819–1880) napisał operę fantastyczną w pięciu aktach „Opowieści Hoffmanna” (fr. „Les Contes d’Hoffmann”) inspirowaną jego opowiadaniami. (wyznanie luterańskie)

E. T. A. Hoffmann, autorretrato
E. T. A. Hoffmann.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

„Ojciec” Christoph Ludwig (1736–97), adwokat w sądzie dworskim w Królewcu, od 1782 radca kryminalny i komisarz sądowy w Insterburgu, syn pastora Friedricha Christopha w Tapiau (obecnie Gwardiejsk) i Marii Elisabeth Voeteri; „matka” Lovisa Albertine (1748–96), córka radcy Konsystorza i prokuratora w Królewcu Johanna Jakoba Dörffera (także Doerffer, 1711–74) i Lovisy Sophii Voeteri; „rodzeństwo” Johann Ludwig (1768–po 1822), Ernst Theodor i Carl Wilhelm Philipp (ur. 1773, zmarł jako dziecko); – ożenił się w Poznaniu w 1802 z Michaeliną Rorer-Trzcińską (1778–1859); miał jedną córkę Cecylię (ur. 1805), która wcześnie zmarła.

Życiorys

Młodość

Po rozstaniu rodziców w 1778 r. Hoffmann wyrastał razem z braćmi Ernstem Theodorem i Carlem Wilhelmem Philippem w domu rodzinnym matki w Królewcu. W domu tym mieszkały między innymi owdowiała babka Lovisa Sophia Dörffer, dwie ciotki (Johanna Sophia i Charlotte Wilhelmine Dörffer) oraz wujek (Otto Wilhelm Dörffer). Pedanteria, obojętność, wspaniałomyślność i surowość wpływały na niego, ponieważ każdy z członków rodziny próbował na nim swoje zasady wychowania. W domu tym mieszkał z matką również przez pewien czas przyszły poeta i duchowny Zacharias Werner (1768–1823). Razem z przyjacielem Theodorem Gottliebem Hippelem (1775–1843) omawiał swoje próby we wszystkich rodzajach sztuk, razem czytali też „Wyznania” Jean-Jacques'a Rousseau (1712–1778), dzieła królewieckich poetów Johanna Georga Scheffnera (1736–1820), Johanna Georga Hamanna (1730–1788), Theodora Gottlieba von Hippela (1741–1796), powieści rycerskie z tego okresu, ale także klasyków. Hoffmann wcześnie otrzymał lekcje rysunku i muzyki u Christiana Podbielskiego (1741–1792). Od 1782 r. uczęszczał do gimnazjum (Burgschule), gdzie uwagę na niego zwrócił tamtejszy rektor Stanislaw Wannowski.

Wiosną 1792 r. rozpoczął na uniwersytecie w rodzinnym mieście studia prawnicze. Oprócz tego poświęcał się muzyce, komponował na wzór Mozarta, dawał lekcje muzyki m.in. żonie handlarza winem Dorze Hatt, w której się nieszczęśliwie zakochał, malował i rysował oraz napisał niezachowaną powieść pt. „Cornaro”. W 1795 r. zdał pierwszy egzamin prawniczy.

Praca w Głogowie, Berlinie i Poznaniu

Początkowo pracował jako referendarz w sądzie w Królewcu, po czym 15 czerwca 1796 r. przybył do Głogowa, gdzie jego wujek Johann Ludwig Dörffer (1743–1803) był radcą rządu i Konsystorza. Czas w Głogowie był okresem niepewności i wątpliwości. Hoffmann nie mógł się zdecydować czy chce zostać artystą czy urzędnikiem. Podobna sytuacja związana była z zaręczynami z kuzynką Minną Dörffer, które później zerwał. W 1798 r. zdał egzamin referendarski i przeniósł się do Berlina, do Wyższego Sądu Krajowego (niem. Kammergericht). W sierpniu 1798 r. podjął pierwszą wielką podróż do Czech i Saksonii, gdzie w Dreźnie odwiedził tamtejszą galerię obrazów, która zrobiła na nim silne wrażenie. W Berlinie odwiedzał teatr, brał lekcje u kompozytora Johanna Friedricha Reichardta (1752–1814) i skomponował śpiewogrę „Die Maske”, która była jego pierwszą wielką kompozycją. Mimo przesłania jej królowej Luizie Pruskiej (1770–1836) z prośbą o protekcję, nie została wystawiona. W lecie 1799 r. zdał kolejny egzamin. Również jego życzenie pozostania w Berlinie, gdzie zawarł znajomość z Augustem Wilhelmem Ifflandem (1759–1814) nie ziściło się i 27 marca 1800 r. został asesorem w sądzie w Poznaniu, który po drugim rozbiorze Polski przypadł Prusom. Tutaj w 1801 r. skomponował śpiewogrę „Scherz, List und Rache” do tekstu Johanna Wolfganga von Goethego (1749–1832), która kilka razy była wystawiona, ale nie odniosła sukcesu.

Pobyt w Płocku i Warszawie

Wydrwienie generała von Zastrowa i innych wysoko postawionych osób dzięki różnym karykaturalnym rysunków dało powód do karnego przeniesienia go wiosną 1802 r. do Płocka, gdzie – jak pisał – czuł się „żywcem pochowany”. Jeszcze przed opuszczeniem Poznania ożenił się tam z Polką Michaeliną Rorer-Trzcińską (1778–1859). Praca zawodowa zostawiała mu wiele wolnego czasu na komponowanie, rysowanie i pisanie. W Płocku oprócz kolejnych kompozycji (śpiewogry, msze, sonaty) powstała w 1803 r. pierwsza wydrukowana praca literacka „Schreiben eines Klostergeistlichen an seinen Freund in der Hauptstadt”, w której rozważał relacje między deklamacją a śpiewem. Uskrzydlony sukcesem, brał udział w ogłoszonym konkursie na najlepszą komedię. Jego tekst „Der Preis” wprawdzie nie otrzymał nagrody, ale zyskał wiele pochwał. Pomimo tego nie był jeszcze na drodze do literatury. W prowadzonym dzienniku pytał się: „Czy urodziłem się na malarza czy na muzyka”. W następnych latach malarstwo zaniechał, chociaż jeszcze w Warszawie, Bydgoszczy i Berlinie nim się zajmował. Od malarstwa historycznego przez portrety doszedł do karykatury, w której trafnie ujmował swoich przyjaciół. Również ilustracje do własnych dzieł noszą rysy karykaturalne.

W Warszawie, gdzie przebywał od 1804 do 1806 r. jako radca rządu, otrzymał kolejną przesłankę do przyszłej twórczości literackiej dzięki Juliusowi Eduardowi Hitzigowi (1780–1849), który zainteresował go pismami berlińskich romantyków. Odtąd Hoffmann czytał dzieła Augusta Wilhelma Schlegela (1767–1845), Ludwiga Tiecka (1773–1853), Johanna Gottlieba Fichtego (1762–1814), Clemensa Brentano (1778–1842) i innych. W Warszawie przeżył być może najszczęśliwszy czas swojego życia. Mniej szczęśliwi byli warszawscy Żydzi, którym musiał na podstawie rozporządzenia pruskiego nadać niemieckie nazwiska. Legenda głosi, że były one często bardzo dziwaczne wynikające z jego fantazji w tym czasie. Jeszcze Alfred Döblin (1878–1957) dziwił się podczas odwiedzin w Warszawie w 1924 r. nad nazwiskami Alfabet (alfabet), Brandwain (sznaps), Zweifuß (dwunogi), Kirschensaft (sok wiśniowy), Nordwind (północny wiatr) – nie przeczuwając, że mogły pochodzić od berlińskiego kolegi po piórze.[1] Józef Elsner (1769–1854), nauczyciel Fryderyka Chopina (1810–1849) kompozycje Hoffmanna opublikował w polskim zbiorze pieśni „Wybór pięknych dzieł muzycznych i pieśni polskich”. W Warszawie Hoffmann projektował również dekoracje sceniczne oraz pierwszy raz dyrygował koncertami organizowanymi przez „Towarzystwo Muzyczne „Harmonia””, które powstało z jego inicjatywy. Utrzymywał bliskie kontakty z przebywającymi w tym czasie w Warszawie muzykiem Franzem Antonem Morgenrothem (1780–1847) i poetą Zachariasem Wernerem. W teatrze rozbrzmiewała jego muzyka sceniczna do „Wesołych muzykantów” (Die lustigen Musikanten) Brentano, a także została wystawiona „Msza d-moll”. Z pośród innych kompozycji można jeszcze wymienić „Symfonię Es-dur” i muzykę do Das Kreuz an der Ostsee Zachariasa Wernera. Po zajęciu miasta w 1806 r. przez Francuzów musiał opuścić mieszkanie w kamienicy Pod Samsonem przy ul. Freta 5 i zamieszkał na poddaszu w pałacu Mniszchów, którego salę muzyczną ozdobił malowidłami ściennymi. W sali tej odbywały się koncerty organizowane przez Towarzystwo Muzyczne. Planował wielkie dzieła muzyczne z polonezami, operę „Faust”. Kiedy Francuzi zażądali podpisania aktu lojalności od pruskich urzędników, Hoffmann odmówił i został zwolniony z dotychczasowego stanowiska.

Poszukiwanie nowej pracy

W czerwcu 1807 r. wyjechał do Berlina, a jego rodzina pozostała w Poznaniu. Szukanie nowego zajęcia było bezskuteczne, a dorywcze prace nie zapewniały wystarczającego dochodu. Do tego doszła też wiadomość o śmierci córki i ciężkiej chorobie żony. Nie pomogły mu także berlińskie znajomości m.in. z Fichte, Friedrichem Schleiermacherem (1768–1834), Carlem Friedrichem Zelterem (1758–1832), Ludwigiem Robertem (1778–1832), Adelbertem von Chamisso (1781–1838) i Ifflandem. Wreszcie we wrześniu 1808 r. został intendentem w teatrze w Bambergu, tym samym uczynił krok od życia urzędniczego do artystycznego. Konsekwencją tego była droga poprzez krytyka muzycznego do poety.

Działalność w Bambergu

W drodze do Bambergu zatrzymał się w Poznaniu, skąd zabrał swoją żonę. We wrześniu 1808 r. przybył do Bambergu, gdzie zastał panujący nieład w tamtejszym teatrze. W październiku zadebiutował jako dyrektor muzyczny. Intrygi przeciw niemu spowodowały, że już po dwóch miesiącach stracił posadę. Dzięki pierwszemu opowiadaniu „Ritter Gluck” (1808/09) nawiązał kontakt z wydawcą lipskiego czasopisma muzycznego „Allgemeine Musikalischen Zeitung” (AMZ), którego został stałym współpracownikiem. Jako krytyk muzyczny dokonał epokowego przełomu w tym zakresie, gdyż połączył praktyczną wiedzę z romantycznym pojmowaniem sztuki. Wychodząc od opisu problemów technicznych dochodził do ogólnych problemów muzyki, przy czym nie rezygnując z terminologii fachowej i analitycznego sposobu postępowania, potrafił dotrzeć także do laików w kwestiach muzycznych dzięki obrazowemu i żywemu językowi. Oprócz Christopha Willibalda Glucka (1714–1787), Wolfganga Amadeusa Mozarta (1756–1791) i Josepha Haydna (1732–1809), których dzieła ukazywał, popierał jako jeden z pierwszych Ludwiga van Beethovena (1770–1827), brał udział w ponownym odkryciu Jana Sebastiana Bacha (1685–1750) i prowadził dyskusję o problemach muzyki kościelnej. Jego pracę, która stała się wzorcem dla przyszłej generacji, można podzielić na dwie grupy: recenzje muzyczne (1808–14) i relacje o wystawianych operach i koncertach (po 1814). Oprócz opowiadania „Ritter Gluck” ukazały się w AMZ także opowiadania „Don Juan”, „Die Automate” oraz kilka spostrzeżeń i myśli fikcyjnej postaci kapelmistrza Johannesa Kreislera (Kapellmeister Johannes Kreisler), która towarzyszyła Hoffmannowi przez całe życie jako literackie alter ego. Postać Johannesa Kreislera znalazła wyraz w cyklu sonetów fortepianowych „Kreisleriana” (op. 16) Roberta Schumanna (1810–1856). Kapelmistrz Kreisler pojawia się u Hoffmanna w opowiadaniu „Kreisleriana”, powieści „Lebensansichten des Katers Murr” i noweli „Der goldne Topf”.

Kontakt z lekarzami z Bambergu, którzy należeli do postępowych lekarzy Niemiec i dyskusje prowadzone z nimi o chorobach psychicznych przybliżyły mu problemy patologii, psychologii i magnetyzmu oraz skłoniły do studiowania literatury dotyczącej tej problematyki. Późniejsze przedstawienia w opowiadaniach snu, obłędu, zjaw i upiorów opierają się na teoretycznym i praktycznym poznaniu odpowiednich zjawisk. Bamberski handlarz winem, wydawca i pisarz Carl Friedrich Kunz (1785–1849) zaopatrywał go w pisma Johanna Wolfganga von Goethego (1749–1832), Novalisa (1772–1801) i innych pisarzy oraz przyczynił się do osobistego poznania Jean Paula (1763–1825) i Karla Friedricha Gottloba Wetzela (1779–1819).

W kwietniu 1813 r. opuścił Bamberg i został dyrektorem muzycznym w grupie teatralnej Josepha Seconda (1761–1820) w Dreźnie i Lipsku. Wrażenia wywołane bitwą pod Dreznem opisał w kilku pismach, przede wszystkim w „Vision auf dem Schlachtfelde bei Dresden”. Wypowiedział się w niej przeciw tyranii Napoleona Bonaparte (1769–1821) i w jaskrawych kolorach przedstawił wydarzenia wojenne i jej okropne następstwa. W Lipsku ukończył operę „Undine” do libretta Friedricha de la Motte Fouqué (1777–1843), która uchodzi za pierwszą operę romantyczną i narysował antynapoleońskie karykatury. Niezadowolony ze współpracy z Seconda wypowiedział w lutym 1814 r. umowę o pracę.

Powrót do służby państwowej

Po zwycięstwie koalicji nad Napoleonem, dzięki pośrednictwu Hippela, powstała dla Hoffmanna możliwość powrotu do pruskiej służby państwowej w Berlinie. 1 października 1814 r. rozpoczął pracę w tamtejszym Wyższym Sądzie Krajowym. Od 12 października 1814 r. spotykali się regularnie wieczorami przyjaciele Hoffmanna, Hitzig, David Ferdinand Koreff (1783–1851), bracia Friedrich (1781–1846) i Ernst von Pfuel (1779–1866), Johann Georg Seegemund (ur. 1794), Karl Wilhelm Salice-Contessa (1777–1825), Fouqué i Chamisso jako „Bracia Serafiońscy”. Spotkania przerwano w 1815 r. po wyruszeniu Chamisso w podróż dookoła świata i ponownie kontynuowano od 14 listopada 1818 roku, dnia święta św. Serapiona. Jako goście uczestniczyli w spotkaniach Theodor Gottlieb Hippel (1775–1843), Ludwig Robert (1778–1832), Adam Gottlob Oehlenschläger (1779–1850), Werner von Haxthausen (1780–1842) i aktor Ludwig Devrient (1784–1832).

W 1816 r. Hoffmann otrzymał nominację na radcę Wyższego Sądu Krajowego, z czym związana była stała posada. Niemniej jednak wciąż ciągnęło go do sztuki, szczególnie do muzyki. Jednak jego starania o posadę kapelmistrza nie powiodły się. 3 sierpnia 1816 wystawiono w Berlinie jego operę romantyczną „Undine”, która okazała się wielkim sukcesem. Entuzjastycznie ją chwalił Carl Maria von Weber (1786–1826). Opera wystawiana była 14 razy do 17 lipca 1817 r., do pożaru gmachu teatru, w czasie którego ofiarą padły także wartościowe dekoracje Karla Friedricha Schinkela (1781–1841).

Opublikowanie „Fantasiestücke in Callot´s Manier” (1814/1815; „Obrazki fantastyczne w stylu Callota”) było wielkim sukcesem. Szybko rosła sława Hoffmanna jako pisarza. Artykuły pisane do różnych almanachów zebrał i opublikował w czterotomowym zbiorze opowiadań „Die Serapions-Brüder” (1819/21; „Bracia Serafiońscy”).

Po obaleniu Napoleona w Berlinie powstała nadzwyczajna komisja śledcza mająca za zadanie ustalenie niebezpiecznych i zdradzieckich knowań („Immediatkommission zur Ermittlung hochverräterischer Verbindungen und anderer gefährlicher Umtriebe”). 1 października 1819 r. Hoffmann został jej członkiem. Nie mógł oswoić się z poglądami aktywistów korporacji studenckich i związków gimnastycznych. Wiele osób było aresztowanych tylko dlatego, że byli ich sympatykami. Członkowie komisji często byli zdania, że same poglądy nie są karalne. Często orzeczenia wydawał także Hoffmann, które nie stanowiły podstawy do zatrzymania, ani oskarżenia, a wręcz opowiadał się za uwolnieniem rzekomych „przestępców”. Przykładem tego mogą być jego orzeczenia dotyczące m.in. „ojca gimnastyki” Friedricha Ludwiga Jahna (1778–1852), Adolfa Ludwiga Follena (1794–1855), Ludwiga Roedigera (1798–1866) i Ludwiga von Mühlenfelsa (1793–1861). W wyniku tego popadł w konflikt z dyrektorem policji Karlem Albertem von Kamptzem (1769–1849), który w styczniu 1822 kierował akcją przeciw publikacji baśni Hoffmanna „Meister Floh” („Mistrz Pchła”), w której autor parodiował postępowanie przeciw studentowi Gustavowi Asverusowi (1798–1843), którego oskarżono z powodu jednego słowa w prowadzonym przez niego dzienniku. Ostatecznie doprowadziło to do konfiskaty manuskryptu, ale pismo ukazało się jednak w formie ocenzurowanej.

W związku z tą aferą wszczęto przeciwko Hoffmannowi dochodzenie, ale w tym czasie u pisarza postępował co raz bardziej paraliż, który przykuł go do fotela w mieszkaniu. Pisma we własnej obronie mógł tylko dyktować, ponieważ ręce odmówiły mu już posłuszeństwa. Nie doczekał końca prowadzonego przeciw niemu postępowania, gdyż zmarł 25 czerwca 1822 r. z powodu bezdechu. Jego grób znajduje się na cmentarzu Friedhof III der Jerusalems- und Neuen Kirchengemeinde przed Hallesches Tor.

Dzieła (wybór)

Pisma

  • „Fantasiestücke in Callots Manier” (1814/1815; pol. wyd. „Obrazki fantastyczne w stylu Callota”)
    • „Jaques Callot”
    • „Ritter Gluck” („Kawaler Gluck”
    • „Kreisleriana”
    • „Don Juan”
    • „Nachricht von den neuesten Schicksalen des Hundes Berganza” („Wiadomość o najnowszych losach psa Berganzy”)
    • „Der Magnetiseur” („Magnetyzer”)
    • „Der goldne Topf” (1814, nowe opracowanie 1819, pol, wyd. „Złoty garnek : bajka nowożytnych czasów”, 1907)
    • „Die Abenteuer der Sylvester-Nacht” („Przygoda w noc sylwestrową”)
  • „Die Elixiere des Teufels” (1815/1816; „Diable eliksiry”)
  • „Nachtstücke” (1816/1817; „Opowieści nocne”)
    • „Der Sandmann” („Piaskun”)
    • „Ignaz Denner”
    • „Die Jesuiterkirche in G.” (Kościół Jezuitów w G.)
    • „Das Sanctus”
    • „Das öde Haus”
    • „Das Majorat” („Ordynacja”)
    • „Das Gelübde” („Ślub”)
    • „Das steinerne Herz”
  • „Seltsame Leiden eines Theater-Direktors” (1818)
  • „Klein Zaches, genannt Zinnober” (1819; „Zacheuszek, Cynobrem zwany”)
  • „Haimatochare” (1819)
  • „Die Marquise de la Pivardiere (Nach Richers Causes Célèbres)” (1820)
  • „Prinzessin Brambilla” (1820)
  • „Die Serapionsbrüder” (1819/1821; pol. wyd. „Bracia Serafiońscy : opowiadania”, 1960)
    • „Der Einsiedler Serapion”
    • „Rat Krespel”
    • „Die Fermate”
    • „Der Dichter und der Komponist”
    • „Ein Fragment aus dem Leben dreier Freunde”
    • „Der Artushof”
    • „Die Bergwerke zu Falun” „Kopalnie Falun”
    • „Nußknacker und Mausekönig” (pol. wyd. „Dziadek do Orzechów i Królu Myszy”, 1999)
    • „Der Kampf der Sänger”
    • „Doge und Dogaresse” (pol. wyd. „Doża i dogaressa”, 1914)
    • „Meister Martin der Küfner und seine Gesellen” (pol. „Majster Marcin bednarz i jego czeladnicy”, rękopis ok. 1845-ok. 1855)
    • „Das fremde Kind”
    • „Nachricht aus dem Leben eines bekannten Mannes”
    • „Die Brautwahl”
    • „Der unheimliche Gast”
    • „Das Fräulein von Scuderi” (pol. wyd. „Panna Scuderi : powieść historyczna z czasów Ludwika XIV”, 1822)
    • „Spieler-Glück” (pol. wyd. „Szczęście graczy”, 1848)
    • „Der Baron von B.”
    • „Signor Formica”
    • „Zacharias Werner”
    • „Erscheinungen”
    • „Der Zusammenhang der Dinge”
    • „Vampirismus”
    • „Die ästhetische Teegesellschaft”
    • „Die Königsbraut”
    • „Die Automate”
  • „Lebensansichten des Katers Murr” (1819/1821)
  • „Die Irrungen” (1820)
  • „Die Geheimnisse” (1821)
  • „Die Doppeltgänger” (1821)
  • „Der Elementargeist” (1821)
  • „Meister Floh” (1822; „Mistrz Pchła”)
  • „Des Vetters Eckfenster” (1822)
  • „Der Feind” (fragment) (1822)

Anonimowo ukazała się powieść erotyczna „Schwester Monika” (1815, Siostra Monika), która przypisywana jest Hoffmannowi. Jako pierwszy na autorstwo Hoffmanna wskazywał austriacki historyk kultury Gustav Gugitz (1874–1964), ale dowód dostarczył wydawca pism Hoffmanna Rudolf Frank (1886–1979).

Utwory muzyczne

Muzyka wokalna

  • „Msza d-moll” (1805)
  • „Trois Canzonettes à 2 et à 3 voix” (1807)
  • 6 Canzoni per 4 voci a cappella (1808): „Ave Maris Stella”, „De Profundis”, „Gloria”, „Salve Redemptor”, „O Sanctissima”, „Salve Regina”
  • „Miserere b-moll” (1809)
  • „In des Irtisch weiße Fluten” (tekst August von Kotzebue), pieśń (1811)
  • „Recitativo ed Aria „Prendi l’acciar ti rendo“” (1812)
  • „Tre Canzonette italiane” (1812)
  • „6 Duettini italiani” (1812)

Utwory sceniczne

  • „Die Maske” (libretto: E. T. A. Hoffmann), śpiewogra (1799)
  • „Die lustigen Musikanten” (libretto: Clemens Brentano), śpiewogra (1804)
  • „Das Kreuz an der Ostsee” (tekst Zacharias Werner), opera (1805)
  • „Arlequin”, muzyka baletowa (1808)
  • „Der Trank der Unsterblichkeit” (libretto: Julius von Soden), opera romantyczna (1808)
  • „Wiedersehn!” (libretto: E. T. A. Hoffmann), prolog (1809)
  • „Dirna” (libretto: Julius von Soden), melodramat (1809)
  • „Julius Sabinus” (tekst Julius von Soden), opera (1810)
  • „Saul, König von Israel” (libretto: Joseph von Seyfried), melodramt (1811)
  • „Aurora” (libretto: Franz Ignaz von Holbein), opera heroiczna (1812)
  • „Undine” (libretto: Friedrich de la Motte Fouqué), opera romantyczna (1816)

Muzyka instrumentalna

  • „Rondo na fortepian” (1794/1795)
  • „Uwertura. Musica per la chiesa d-moll” (1801)
  • „5 sonat fortepianowych: A-dur, f-moll, F-dur, f-moll, cis-moll” (1805–1808)
  • „Wielka fantazja na fortepian” (1806) (nie zachowana)
  • „Symfonia Es-dur” (1806)
  • „Kwintet z harfą c-moll” (1807)
  • „Trio E-dur na skrzypce, wiolonczelę i fortepian” (1809)

Literatura

  • Muncker, Franz: Hoffmann, Ernst w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 12 (1880), s. 575-583
  • Wulf Segebrecht: „Hoffmann, Ernst Theodor Wilhelm” w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 9, Duncker & Humblot, Berlin 1972, ISBN 3-428-00190-7, s. 407–414 (online).

Linki

Przypisy

  1. ↑ 1800 E.T.A. Hoffmann in Polen.
Autor: Roman Penkała