Eugen Dühring

Eugen Karl Dühring (ur. 12 stycznia 1833 r. w Berlinie; zm. 21 września 1921 r. w Nowawes (dzisiaj Potsdam-Babelsberg)) - niemiecki filozof, ekonomista i antysemita. (wyznania ewangelickiego)

Eugen Dühring. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Wilhelm Ferdinand (zm. 1845), tajny sekretarz w Naczelnej Dyrekcji Budownictwa w Berlinie; matka Augusta Friederika Louise Julie z domu Zeibig (ur. 1802) z Berlina; - ożenił się w Berlinie w 1862 r. z Emilie z domu Gladow (1838-1911); miał 2 synów.

Życiorys

Eugen Dühring studiował w latach 1856-1859 prawo, filozofię i ekonomię w Berlinie. Tytuł doktora filozofii otrzymał po obronie pracy »De tempore, spatio, causalitate atque de analysis infinitesimalis logica« (1861). Po habilitacji w 1863 r. z filozofii i ekonomii zaczął pracować jako privatdozent na uniwersytecie w Berlinie. Jego waśnie osobiste z berlińskimi kolegami z uniwersytetu i ataki na uniwersytet jako placówkę doprowadziły w 1877 r. do cofnięcia mu prawa nauczania (łac. venia legendi) i zwolnienia z uczelni. Odtąd żył jako prywatny uczony ze swojej działalności literackiej.

Wpływ na Dühringa wywarły pisma Ludwiga Andreasa Feuerbacha (1804-1872). Uczył tzw. »filozofii rzeczywistości«, która powinna być wyrazem »wszechstronnych postaci życia« i jest »rozwojem najwyższej formy świadomości świata i życia«. Filozofia rzeczywistości powołuje się na oczy i uszy. Jest realizmem i obiektywizmem, przeciwniczką każdego subiektywizmu i idealizmu. Rzeczywistość natury musi dokładnie odpowiadać myślom. Wciąż powstające wyższe poziomy bytu są celem natury. Etyka Dühringa jest altruistyczna, podkreśla sprawiedliwość i rozumnie kierowaną sympatię (współczucie). W tym kontekście opisał rasy jako wynik naturalnego rozwoju człowieka.

Eugen Dühring okazał się przełomowy w przedstawieniu historii nauki. W 1869 r. ukazała się jego książka »Kritische Geschichte der Philosophie von ihren Anfängen bis zur Gegenwart« i w 1871 kolejna praca »Kritische Geschichte der Nationalökonomie und des Sozialismus von ihren Anfängen bis zur Gegenwart«. Obie te książki były przez długi czas najlepszymi historycznymi przedstawieniami teorii ekonomii. W jego kręgu badań znalazła się matematyk, fizyka, chemia i nawet historia literatury. Jego historia zasad mechaniki »Kritische Geschichte der allgemeinen Prinzipien der Mechanik« (1873) otrzymała nagrodę uniwersytetu w Getyndze.

Główne znaczenie Dühring miał jako ekonomista. Już wcześnie występował jako orędownik amerykańskiego ekonomisty Charlesa Henry'ego Carey'a (1793-1879) i domagał się należnego uznania dla Friedricha Lista (1789-1846). Zmodyfikował teorię harmonii Careya i Frédérica Bastiata (1801-1850), którzy osiągnęli szczyt w tezie, że przy wolnej konkurencji dochodzi do harmonii interesów pracy, kapitału i posiadania i przy postępującym rozwoju gospodarczym wzrośnie absolutny i relatywny udział pracy w wyniku ogólnym. Stwierdził, że harmonia ta istnieje tylko w czystej ekonomii, w realnej gospodarce władza i panowanie utrudnia jej powstanie. Własność, która powstała przez rabunek i ujarzmienie, działa nadal także po ustaniu przemocy jako ekonomiczna władza. W ten sposób rozwinął socjalistyczną teorię, tzw. system uspołeczniony. Propagowane socjalne koalicje podporządkowują się wolnej konkurencji. Dotąd słabsze partie powinny stać się przez ich zjednoczenie równorzędnymi konkurentami. Ponieważ Dühring, przez wykłady i pisma, wywierał wpływ na wpływowych berlińskich przywódców robotniczych, Karol Marks (1818-1883) i Fryderyk Engels (1820-1895) wierzyli, że zagraża rozpowszechnieniu ich nauki w Niemczech. Engels początkiem 1877 r. napisał w czasopiśmie Vorwärts liczne eseje, w których Dühring został ostro zaatakowany, a które później ukazały się jako książka »Herrn Eugen Dührings Umwälzung der Wissenschaft« (1877) tzw. Anti-Dühring.

W 1881 r. ukazało się pismo polemiczne Dühringa »Die Judenfrage als Racen-, Sitten- und Culturfrage«, w którym antysemityzm oparł na podstawach biologicznych, historycznych i filozoficznych. Kwestię żydowską opisał podobnie jak Wilhelm Marr (1819-1904) jako wyraz nie dającego się przezwyciężyć przeciwieństwa ras. Judaizm z natury był wrogiem wszystkich kultur, które musiały się przed nim bronić, aby nie upaść. Odrzucał tradycyjny widok problemu judaizmu jako wynik błędnej religii i z tego też powodu uważał, że chrzczenie Żydów nic nie zmienia. Uważał, że religia żydowska jest jedynie wyrazem właściwości rasy i nie powoduje różnicy między ochrzczonymi i nieochrzczonymi Żydami. W piśmie »Sociale Rettung durch wirkliches Recht statt Raubpolitik und Knechtsjuristerei« (1907) ostrzegał, że walka ras pojawi się jako "odwet nienawiścią klas" zrodzony przez "żydowski socjalizm". Poglądy antysemickie Dühringa wywarły wpływ na Theodora Fritscha (1852-1933), Houstona Stewarta Chamberlaina (1855-1927) i Georga von Schönerera (1842-1921). Również naziści wykorzystywali jego pisma w swojej ideologii antyżydowskiej.

W waśni z nauką uniwersytecką, marksizmem, militaryzmem, judaizmem Eugen Dühring stawał się coraz bardziej osamotniony jako przeciwnik państwa bismarkowskiego i jako przeciwnik każdej formy religijnej. Z tego też powodu uważany jest obecnie za przedstawiciela nowoczesnego antymetafizycznego ateizmu. Otoczony małą grupką zwolenników publikował czasopismo Personalist und Emanzipator, założone w 1899 r., które do 1929 r. wydawane było przez jego syna Ulricha. Emil Döll (1850-1924) założył w 1924 r. związek Dühring-Bund.

Pisma (wybór)

• Kapital und Arbeit. 1865.
• Der Wert des Lebens. 1865.
• Kritische Geschichte der Philosophie von ihren Anfängen bis zur Gegenwart. 1869.
• Logik und Wissenschaftstheorie. 1878.
• Die Judenfrage als Racen-, Sitten- und Culturfrage mit einer weltgeschichtlichen Antwort. 1881.
• Die Überschätzung Lessings und seiner Befassung mit Literatur. 1906.
• Der Werth des Lebens. Eine Denkerbetrachtung im Sinne heroischer Lebensauffassung. 1916.

Literatura

• Emil Döll: Eugen Dühring. Leipzig: Naumann 1893.
• Alfred Kruse:„Dühring, Eugen” w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 4, Duncker & Humblot, Berlin 1959, ISBN 3-428-00185-0, s. 157 (online).

Linki

• Pisma Dühringa i o nim, w: Deutsche Digitale Bibliothek.
• R. Eisler: Philosophen-Lexikon. 1912 (zeno.org).