Hedwig Dohm

Marianne Adelaide Hedwig Dohm  (ur. 20 września 1831 w Berlinie jako Schlesinger; zm. 1 czerwca 1919 w Berlinie) – niemiecka pisarka i bojowniczka o prawa kobiet. Była jedną z pierwszych feministycznych teoretyczek, które specyficzny sposób postępowania wobec płci wywodziły z kulturowego kształtowania zamiast z determinacji biologicznej. (wyznanie ewangelickie)

Hedwig Dohm, c. 1898
Hedwig Dohm (ok. 1898).
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

  • Ojciec : Gustav Adolph Gotthold Schlesinger (ur. 1798, od 1851 Schleh, wyznanie mojżeszowe, od 1817 wyznanie ewangelickie), fabrykant, producent tabaki w Berlinie;
  • Matka : Wilhelmine Henriette Jülich (Gülich, ur. 1809);
  • Poślubiła : w Berlinie w 1853 r. publicystę Ernsta Dohma (1819–1883);
  • Dzieci : syn Hans Ernst (1854–1865) oraz 4 córki Gertrude Hedwig Anna (1855–1942, po mężu Pringsheim), Ida Marie Elisabeth (ur. 1856), Marie Pauline Adelheid (ur. 1858) i Eva (ur. 1859);
  • Wnuczka : Katharina Hedwig „Katia“ Mann (z domu Pringsheim; 1883–1980), żona pisarza Thomasa Manna (1875–1955).

Życiorys

Hedwig Dohm urodziła się 20 września 1831 w Berlinie jako czwarte z 18 dzieci producenta tabaki Gustava Adolpha Gottholda Schlesingera i jego żony Wilhelmine Henriette Jülich. Jej ojciec pochodził z żydowskiej rodziny i w 1817 r. konwertował na wiarę ewangelicką, a w 1851 r. zmienił nazwisko na Schleh. W wieku 15 lat Hedwig Dohm musiała zakończyć naukę szkolną i zacząć pomagać w prowadzeniu domu. Od 1849 r. uczęszczała do seminarium nauczycielskiego. W 1853 r. poślubiła Ernsta Dohma, szefa redakcji tygodnika satyrycznego „Kladderadatsch”. Między 1854 a 1860 r. urodziła syna i cztery córki. Jej dom stał się miejscem spotkań berlińskich artystek i intelektualistów. W imię zasady, że każdy powinien prowadzić „samorządne życie” zapewniła wszystkim córkom wykształcenie.

Pierwszą publikacją Hedwig Dohm była praca naukowa Die spanische Nationalliteratur in ihrer geschichtlichen Entwicklung (Hiszpańska literatura narodowa w jej rozwoju historycznym, 1865-1867), co było niebywałym osiągnięciem dla kobiety bez wyższego wykształcenia. Niemożliwość realizacji własnych celów, ograniczenie nauczania dziewcząt, stereotypowe traktowanie kobiet w rodzinach mieszczańskich rodziło w niej bunt i sprzeciw już jako młodej dziewczyny. Już wówczas zadawała pytania: »Dlaczego muszę po kryjomu czytać, jakby to było przestępstwo? Dlaczego nie wolno mi się uczyć? Moi bracia nie chcą się uczyć i są do tego zmuszani.« Pierwsze odważne i feministyczne pisma polemiczne, dzięki którym dziś jest sławna, zaczęła pisać dopiero od 1872 roku. W 1872 r. ukazało się pismo Was die Pastoren von den Frauen denken (Co pastorowie myślą o kobietach), w 1873 r. Der Jesuitismus im Hausstande (Jezuityzm w gospodarstwach domowych), w 1874 Die wissenschaftliche Emanzipation der Frau (Naukowa emancypacja kobiet), w 1876 Der Frauen Natur und Recht (Natura kobiet i prawo). Poza tym napisała ponad 100 artykułów dla różnych gazet i czasopism m.in. do „Die Aktion” Franza Pfemferta (1879–1954).

Po śmierci męża przestała publikować. Działalność pisarką wznowiła w latach 90-tych XIX wieku. Odtąd ukazywały się jej opowiadania, nowele i powieści np. Schicksale einer Seele (Losy duszy, 1899). Na starość zamieszkała u swojej córki Elisabeth, która poślubiła zamożnego bankiera Rosenberga. Nigdy nie należała do organizacji feministycznych, ale jej pisma kształtowały postawy i poglądy przyszłych bojowniczek o prawa kobiet. W czasie I wojny światowej jako pacyfistka negowała postawę i hurapatriotyzm rodaków. Z radością przyjęła w 1918 r. przyznanie prawa wyborczego kobietom w Niemczech.

Alter St-Matthäus-Kirchhof Dohm Hedwig
Nagrobek Hedwig Dohm na cmentarzu Alter St.-Matthäus-Kirchhof w Berlinie.
Źródło: Wikimedia Commons

Hedwig Dohm zmarła 1 czerwca 1919 r. i została pochowana na cmentarzu Alter St.-Matthäus-Kirchhof w Berlinie–Schöneberg.

Dzieła (wybór)

Pisma społeczno-polityczne

  • Was die Pastoren von den Frauen denken (Co pastorwie myślą o kobietach), 1872.
  • Der Jesuitismus im Hausstande (Jezuityzm w gospodarstwie domowym), 1873.
  • Die wissenschaftliche Emancipation der Frauen (Naukowa emancypacja kobiet), 1874.
  • Der Frauen Natur und Recht (Natura kobiet a prawo), 1876.
  • Die Antifeministen (Antyfeminiści), 1902.
  • Die Mütter (Matki), porusza kwestie wychowania, 1903.
  • Der Missbrauch des Todes (Nadużycie smierci), 1915.

Proza

  • Sibilla Dalmar, 1896.
  • Schicksale einer Seele (Losy duszy), zawiera elementy autobiograficzne, 1899.
  • Christa Ruland, 1902.

Literatura

  • Elisabeth Heimpel: „Dohm, Hedwig” w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 4, Duncker & Humblot, Berlin 1959, ISBN 3-428-00185-0, s. 41 (online).
  • Heike Brandt: „Die Menschenrechte haben kein Geschlecht.“ Die Lebensgeschichte der Hedwig Dohm. Beltz & Gelberg, Weinheim i Basel 1995.

Linki

  • Biografia w FemBio. Frauen-Biographieforschung.
Autor: Roman Penkała