Friedrich Delitzsch


Friedrich Conrad Gerhard Delitzsch (ur. 3 września 1850 r. w Erlangen; zm. 19 grudnia 1922 r. w Langenschwalbach (od 1927 r. Bad Schwalbach)) - niemiecki asyrolog. (wyznania luterańskiego)

Friedrich Delitzsch 2
Friedrich Delitzsch (1903).
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia


Ojciec Franz Julius (1813-1890), teolog luterański, profesor starotestamentowej egzegezy na uniwersytecie w Lipsku; matka Clara Silber (1823-94); - ożenił się w 1880 r. w Lipsku z Margarethe z domu Hoffmann z Lipska; miał 4 synów i 2 córki.

Życiorys


Friedrich Delitzsch studiował języki orientalne na uniwersytetach w Lipsku u ojca Franza Delitzscha, Heinricha Leberechta Fleischera (1801-1888), Ludolfa Krehla (1825-1901), Hermanna Brockhausa (1806-1877), Georga Curtiusa (1820-1885) i Ernsta Windischa (1844-1918), od 1871 r. w Berlinie język etiopski u Augusta Dillmanna (1823-1894) i sanskryt u Albrechta Webera (1825-1901). W 1873 r. doktoryzował się w Lipsku z zakresu filologii orientalnej pracą pt. »Studien über indogermanisch-semitische Wurzelverwandtschaft«. Spotkanie z Eberhardem Schraderem (1836-1908) w Jenie skłoniło go w 1874 r. do habilitacji w Lipsku z zakresu języków semickich i asyrologii.

W Lipsku pracował na wydziale filozoficznym w latach 1874-1877 jako privatdozent asyrologii, od 1877 do 1885 r. jako profesor nadzwyczajny i od 1885 do 1893 r. jako profesor honorowy. W latach 1893-1899 działał na uniwersytecie we Wrocławiu jako profesor zwyczajny asyrologii i filologii orientalnej, a od 1899 do 1920 r. był w tych samych dziedzinach profesorem zwyczajnym na uniwersytecie w Berlinie.

Friedrich Delitzsch był jednym z założycieli asyrologii w Niemczech tzn. badań Babilonu i Asyrii. Był współzałożycielem towarzystwa Deutsche Orient-Gesellschaft i od 1899 dyrektorem zbiorów w oddziale Vorderasiatische Abteilung w królewskim muzeum w Berlinie Napisał liczne prace o starych pismach klinowych i o kwestiach starotestamentowych. Już wcześnie uznał, podobnie jak również inni uczeni, że starobabilońskie inskrypcje są napisane w różnych językach tj. w semickim języku akadyjskim i w niesemickim języku sumeryjskim, który częściowo postrzegano jako pismo tajemne. Rozszerzył swoje badania na teksty napisane pismem klinowym, które pochodziły z innych krajów niż Babilonia i Asyria, a które były odkryte i opublikowane do jego czasów. Jego główna działalność skupiała się na jego odszyfrowaniu i językowym objaśnieniu. W książkach »Assyrischen Grammatik« i »Assyrischen Handwörterbuch« (1896) opracował naukowo cały wówczas znany materiał językowy. W pismach dotyczących Starego Testamentu zajmował się przede wszystkim zależnością biblijnej starożytności od babilońskiej. Wygłosił trzy wykłady »Babel und Bibel« (1902-05, Wieża Babel a Biblia), które wzbudziły wielkie uznanie i doprowadziły do sporu Babel-Bibel-Streit. Razem z Paulem Hauptem (1858-1926) wydał »Assyriologische Bibliothek« i »Beiträge zur Assyriologie«.

Babel-Bibel-Streit


Z powodu sporu Babel-Bibel-Streit Friedrich Delitzsch przyjmował coraz bardziej krytyczną postawę wobec Starego Testamentu. Bardzo daleko pod tym względem idzie jego praca pt. »Die große Täuschung«, w której domaga się między innymi, żeby usunąć Stary Testament z kanonu chrześcijańskiego i ostatecznie w nawiązaniu do Paula Haupta i innych podejrzewał nawet aryjskie pochodzenie Jezusa Chrystusa. Przy tym zastosował w sporze Babel-Bibel-Streit z przeciwnikami od 1903 r. wzór argumentacji, który znalazł zastosowanie także w antyżydowskiej polemice tamtego okresu. Jednak sam Delitzsch negował aż do śmierci każdą postawę antysemicką. Faktycznie opracowanie biograficzno-naukowe jego wypowiedzi dotyczących Starego Testamentu pokazuje, że nie występuje u niego subiektywny rasistowski antysemityzm, lecz wzrastający teologiczny antyjudaizm. Odrzucenie Starego Testamentu opierało się zasadniczo na jego teologicznej niemożności konstruktywnego wspólnego połączenia historycznego badania tekstu i teologii, co mimo bezsprzecznego znaczenia Delitzscha jako asyrologa wywołało długotrwałą dyskusję.

Przeciwnikami poglądów Friedricha Delitzscha stali się liberalni teologowie, przede wszystkim reprezentowanie przez »szkołę historyczno-religijną«, która na początku XX w. rozpoczęłą triumfalny pochód. Już po drugim wykładzie zwrócił się przeciw niemu Hermann Gunkel, który podzielał pogląd o zależności motywów biblijnych od środowiska staroorientalnego, ale konstatował samodzielność religii izraelskiej, która te motywy rozwinęła. Ponadto zaatakował metodologię Delitzscha i zarzucił mu niedopuszczalne mieszanie nauki i osobistego przekonania.

Dzieła (wybór)


  • Studien über indogermanisch-semitische Wurzelverwandtschaft. 1873.
  • Assyriologische Studien. 1874.
  • Wo lag das Paradies? 1881.
  • Assyrische Wörterbuch zur gesamten bisher veröffentlichten Keilschriftliteratur unter Berücksichtigung zahlreicher unveröffentlichter Texte. 1887.
  • Assyrische Grammatik. 1889.
  • Babel und Bibel. 3 mowy, 1902/1903/1904.
  • Handel und Wandel in Altbabylonien. 1909.
  • Sumerische Grammatik. 1914.
  • Die große Täuschung. Kritische Betrachtungen zu den alttestamentlichen Berichten über Israels Eindringen in Kanaan, die Gottesoffenbarung vom Sinai und die Wirksamkeit der Propheten. 1920/1921.

Literatura


  • Enno Littmann: „Delitzsch, Friedrich” w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 3, Duncker & Humblot, Berlin 1957, ISBN 3-428-00184-2, s. 582 (online).
  • Friedrich Wilhelm Bautz: Delitzsch, Friedrich. W: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Tom 1, Bautz, Hamm 1975, s. 1251-1252.

Linki