Franz Delitzsch

Franz Julius Delitzsch (ur. 23 lutego 1813 r. w Lipsku; zm. 4 marca 1890 r. tamże) - niemiecki teolog luterański, profesor starotestamentowej egzegezy na uniwersytecie w Lipsku. Aktywny działacz Misji Żydowskiej. Uważany jest do dzisiaj za wybitnego znawcę języka hebrajskiego.

Franz Delitzsch
Franz Delitzsch.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Johann Gottfried (1783-1836), antykwariusz, tapicer w Lipsku; matka Johanna Rosina Müller (1784-1857); - ożenił się w Lipsku w 1845 r. z Clarą Silber (1823-94); miał 4 synów m.in. Friedricha (1850-1922).

Życiorys

Franz Delitzsch ukończył lipskie gimnazjum Nikolaigymnasium, gdzie uczył się także języka hebrajskiego. Dzięki wsparciu przyjaciela ojca, żydowskiego kupca Levy Hirscha studiował teologię, filozofię i języki orientalne na uniwersytecie w Lipsku. W 1835 r. został doktorem filozofii i poświęcił się różnym pracom naukowym, między innymi zbieraniu i opisywaniu rękopisów hebrajskich lipskiej biblioteki miejskiej. W okresie studenckim związany był z kręgiem pietystycznym, którym kierował przez wiele lat. W tych latach prowadził nawet misję wśród Żydów z okazji Targów Lipskich. W 1842 r. habilitował się w Lipsku, w 1844 r. mianowano go profesorem nadzwyczajnym, w 1846 r. powołano go jako profesora zwyczajnego do Rostocku, a w 1850 r. do Erlangen. Jego działalność obejmowała staro i nowotestamentową egzegezę oraz historię zbawienia.

W 1867 r. został powołany do Lipska, gdzie rozwinął owocną działalność naukową i kościelno-praktyczną (rozbudowa misji wśród Żydów). Pomijając jego wybitną znajomość rabińskiej literatury, znaczenie Delitzscha leży w zakresie starotestamentowej egzegezy, której był najznamienitszym przedstawicielem swego czasu. Jako zdecydowany przeciwnik racjonalizmu troszczył się o przenikliwe opracowanie historycznego sensu poszczególnych fragmentów Biblii, jak również podniesienie jej treści teologicznej. Do komentarzy biblijnych napisanych przez Carla Friedricha Keila i Delitzscha jeszcze dzisiaj często się sięga, chociaż w świetle krytyki historycznej są już częściowo przestarzałe.

W 1871 r. założył misję Evangelisch-Lutherischen Centralverein für Mission unter Israel (dzisiaj: Evangelisch-lutherischer Zentralverein für Begegnung von Christen und Juden e.V.). Dzięki prowadzonym studiom i badaniom uzyskał uznanie zarówno chrześcijańskich jak również żydowskich uczonych. Przy czym właśnie jego dążenia misyjne w kręgach uczonych żydowskich, szczególnie wśród przedstawicieli Wissenschaft des Judentums (Nauka judaizmu), wciąż prowadziły do irytacji. W celu skutecznego prowadzenia misji wśród Żydów pracował przez 51 lat nad tłumaczeniem Nowego Testamentu na język hebrajski, które wydał w 1877 r. (Berit chadascha). Jego zdaniem to tłumaczenie było warunkiem wstępnym do prowadzenia takowej działalności, gdyż należy pamiętać, że znajomość języka niemieckiego w środowisku żydowskim, pomijając nieliczne wyjątki, nie stała na wysokim poziomie. W 1886 r. założył Institutum Judaicum, którego zadaniem było przygotowanie teologów do pracy misyjnej, również wśród społeczeństwa żydowskiego oraz informowania ich o wierze chrześcijańskiej. Osobliwością instytutu było, że od początku uczyli tutaj także nauczyciele żydowscy. Po śmierci jego założyciela przemianowano go na Institutum Judaicum Delitzschianum. W okresie powojennym działalność tą prowadzi Institutum Judaicum Delitzschianum na uniwersytecie w Münsterze.

W stosunku do współczesnej krytyki tekstu Biblii Juliusa Wellhausena był jako historyk na tyle otwarty, aby uznać jej zasadność i częściowe wyniki. Jego znanymi uczniami byli m.in. późniejsi znani profesorowie teologii Ernst von Dobschütz (1870-1934) i Wolf Wilhelm Friedrich Graf von Baudissin (1847-1926). Życzeniem Delitzscha było, aby jego uczniowie nigdy nie napisali książki, której nie zakończyliby uwielbieniem Jezusa Chrystusa.

Franz Delitzsch zmarł 4 marca 1890 r. w Lipsku i został pochowany na tamtejszym cmentarzu Südfriedhof (I kwatera).

Dzieła (wybór)

  • Zur Geschichte der jüdischen Poesie vom Abschluss der heiligen Schriften alten Bundes bis auf die neueste Zeit, 1836.
  • Wissenschaft, Kunst, Judenthum, 1838.
  • Wer sind die Mystiker? , 1842.
  • Vom Hause Gottes oder der Kirche, 1849.
  • Das Sacrament des wahren Leibes und Blutes Jesu Christi, 1853.
  • Handschriftliche Funde: Die Erasmischen Entstellungen des Textes der Apokalypse, 1861.
  • 4,2. Biblischer Commentar über das Alte Testament. Das Buch Job, 1876.
  • Berit chadascha, hebrajskie tłumaczenie Nowego Testamentu, 1877.
  • Christentum und jüdische Presse, 1882.
  • Documente der national-jüdischen christgläubigen Bewegung in Südrussland, 1884.
  • Der Messias als Versöhner, 1885.
  • Der tiefe Graben zwischer alter und moderner Theologie, 1888.

Literatura

  • Gustaf Dalman: „Delitzsch, Franz” w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 47, Duncker & Humblot, Leipzig 1903, s. 651 (online).
  • Hans Bardtke: „Delitzsch, Franz” w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 3, Duncker & Humblot, Berlin 1957, ISBN 3-428-00184-2, s. 581 (online).
  • Friedrich Wilhelm Bautz: Delitzsch, Franz. W: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Tom 1, Bautz, Hamm 1975. 2 wydanie Hamm 1990, ISBN 3-88309-013-1, s. 1250–1251.

Linki

  • Biogram w Professorenkatalog der Universität Leipzig.
Autor: Roman Penkała