Wilhelm Martin Leberecht de Wette

Wilhelm Martin Leberecht de Wette (ur. 12 stycznia 1780 r. w Ulla koło Weimaru; zm. 16 czerwca 1849 r. w Bazylei) - niemiecko-szwajcarski teolog ewangelicki.

Wilhelm martin leberecht de wette
Wilhelm Martin Leberecht de Wette.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Johann August (1744-1812), pastor; matka Margarethe Dorothe Christiana Schneider; - ożenił się 1) Burgau (część miasta Jena) w 1805 r. z Eberhardine Magdalene Henrike Boye (zm.1806 r. przy porodzie), 2) w Heidelbergu w 1809 r. z Henriette Frisch (rozwiedziona Beck), 3) w Bazylei w 1833 r. z Sophie Streckeisen, wdową po księdzu May; miał syna i córkę.

Życiorys

Wilhelm Martin Leberecht de Wette uczył się od 1792 r. w szkole w Buttstädt, od 1796 r. uczęszczał do gimnazjum w Weimarze, gdzie duży wpływ na niego wywarł Johann Gottfried Herder (1744-1803). W 1799 r. rozpoczął studia teologiczne w Jenie, gdzie jego nauczycielami byli Johann Jakob Griesbach (1745-1812), Johann Philipp Gabler (1753-1826) i Heinrich Eberhard Gottlob Paulus (1761-1851).

Po ukończeniu studiów został tam w 1805 r. Privatdozentem teologii. W 1807 r. otrzymał powołanie na uniwersytet w Heidelbergu jako profesor nadzwyczajny egzegezy, w 1809 r. został profesorem zwyczajnym. Znajomość z filozofem Jakobem Friedrichem Friesem (1773-1843) stała się decydująca dla jego dogmatyki (»Lehrbuch der christlichen Dogmatik in ihrer historischen Entwickelung dargestellt«).

W 1810 r. powołano go na nowo otwarty uniwersytet w Berlinie jako trzeciego profesora teologii obok Friedrichem Schleiermacherem (1768-1834) i Philippa Konrada Marheineke (1780-1846). Dziewięć lat spędzonych w Berlinie należy do jego najowocniejszego literackiego okresu życia. Zajmował się egzegezą biblijną Nowego i Starego Testamentu, a także teologią systematyczną.

Z powodu jego teologicznego i politycznego liberalnego nastawienia spotkał się w Berlinie ze sprzeciwem tamtejszych wpływowych kręgów pietystycznych. W 1819 r. został zwolniony z uniwersytetu i wydalony z Prus, do czego przyczynił się się też list pocieszający wysłany do matki Karla Ludwiga Sanda (1795-1820), mordercy poety Augusta von Kotzebue (1761-1819). W tym trudnym dla niego okresie wspierali go finansowo różni uczeni, nawet jego wróg Georg Wilhelm Friedrich Hegel (1770-1831).

Do 1822 r. de Watte przebywał w Weimarze, gdzie wydał listy Marcina Lutra (1483-1546). W 1822 r. został profesorem etyki i teologii praktycznej w Bazylei, gdzie przez krótki czas pracował z Karlem Follenem (1796-1840). W 1829 r. de Wette otrzymał obywatelstwo Szwajcarii. Pięć razy był też rektorem uniwersytetu w Bazylei, w którym pracował, aż do śmierci.

Jego uczniem był Jacob Burckhardt.

Dzieła (wybór)

  • Commentar über die Psalmen. 1811.
  • De morte Iesu Christi expiatoria. 1813.
  • Lehrbuch der Hebräisch-Jüdischen Archäologie. 1814.
  • Über Religion und Theologie. 1815.
  • Die Sünde wider den heiligen Geist. 1819.
  • Die Psalmen. 1819.
  • Über die Religion, ihr Wesen, ihre Erscheinungsformen und ihren Einfluß auf das Leben. 1827.
  • De ratione atque similitudine Prophetarum in Veteris Testamenti ecclesia et doctorum theologiae in ecclesia evangelica. 1830.
  • Kurze Erklärung des Evangeliums Matthaei. 1836.
  • Kurze Erklärung des Evangeliums und der Briefe Johannis. 1839.
  • Die biblische Geschichte als Geschichte der Offenbarungen Gottes. 1846.
  • Kurzgefasstes exegetisches Handbuch zum Neuen Testament. 1836-1848.
  • Eine Idee über das Studium der Theologie. 1850.

Literatura

  • Heinrich Holtzmann: „De Wette, Martin Leberecht” w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 5, Duncker & Humblot, Leipzig 1877, s. 101-105 (online).
  • Heinz-Horst Schrey: „De Wette, Wilhelm Martin Leberecht” Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 3, Duncker & Humblot, Berlin 1957, ISBN 3-428-00184-2, s. 628 (online).

Linki

Nowości

Popularne artykuły

Tematy pokrewne