Jacques-Louis David
Jacques-Louis David (pseudonim: David de Paris; ur. 30 sierpnia 1748 w Paryżu; zm. 29 grudnia 1825 w Brukseli) – francuski malarz, przedstawiciel neoklasycyzmu. Na jego twórczość składają się przede wszystkim portrety i obrazy historyczne. Nawoływał do powrotu do dziedzictwa klasycyzmu Nicolasa Poussina (1594–1665) oraz tradycji greckich i rzymskich. Uznanie przyniósł mu w 1784 r. obraz Przysięga Horacjuszy. Był członkiem Królewskiej Akademii Malarstwa i Rzeźby (fr. Académie royale de peinture et de sculpture), którą zwalczał w czasie rewolucji francuskiej. Podczas rewolucji rozpoczął aktywność polityczną jako deputowany w Konwencie Narodowym i organizator świąt rewolucyjnych. Jego zaangażowanie polityczne spowodowało, że po straceniu Maximiliena de Robespierre'a (1758–1794) został aresztowany. W czasie dyrektoriatu zakończył działalność polityczną, został członkiem Instytutu Francji i związał się z Napoleonem Bonaparte, dla którego zrealizował swoją największą kompozycję Koronacja Napoleona I.
W czasie restauracji Burbonów musiał emigrować do Brukseli z powodu przeszłości rewolucyjnej.
 |
| Autoportret (1794). Źródło: Wikimedia Commons |
Genealogia
- Ojciec : Louis-Maurice David (zm. 1757), handlarz;
- Matka : Marie-Geneviève z domu Buron, kuzynka ze strony matki malarza François Bouchera (1703–1770);
- Ożenił się : w 1782 r. z Marguerite Charlotte Pécoul;
- Dzieci : 4.
Życiorys
Jacques-Louis David urodził się 30 sierpnia 1748 r. w Paryżu, w rodzinie drobnomieszczańskiej. Po śmierci ojca matka poprosiła brata François Burona o pomoc w opiece nad synem. Dzięki jego pomocy Jacques-Louis David uczył się w koledżu des Quatre-Nations w klasie retoryki. Gdy zauważono u niego zdolności rysunkowe, rodzina rozważała dla niego zawód architekta, który wykonywali jego dwaj wujkowie (François Buron i Jacques-François Desmaisons).
W 1764 r., po nauce rysunku w l’Académie de Saint-Luc, zamierzał kontynuować naukę u krewnego François Bouchera, który jednak ze względu na zły stan zdrowia i podeszły wiek nie chciał go uczyć. Ponadto François Boucher uważał, że młody adept malarstwa więcej skorzysta z nauki u Josepha-Marie Viena (1716–1809), który reprezentował nowe trendy w malarstwie. W 1766 r. Jacques-Louis David rozpoczął naukę u Viena i jednocześnie zaczął studiować sztukę w Królewskiej Akademii, gdzie kompozycji, anatomii i perspektywy uczył go Jean Bardin (1732–1809). W konkursie Prix de Rome otrzymał w 1771 r. drugą nagrodę za obraz Walka Marsa z Minerwą i w następnym roku również drugą nagrodę za obraz Diana i Apollo zabijający dzieci Niobe. W 1773 r. poniósł jeszcze jedną porażkę z obrazem Śmierć Seneki, który jurorzy ocenili jako zbyt teatralny. Te porażki wpłynęły na opinię Davida o instytucji akademickiej.
W 1774 r. Jacques-Louis David otrzymał za obraz Érasistrate odkrywający powód choroby Antiochius wyczekiwaną pierwszą nagrodę w konkursie Prix de Rome, która pozwoliła mu przebywać przez cztery lata w pałacu Mancini, rezydencji Akademii Francuskiej w Rzymie.
Od października 1775 r. przebywał w Rzymie razem ze swoim mistrzem Josephem-Marie Vienem, który właśnie nominowany został na dyrektora Akademii Francuskiej w Rzymie. Davida zafascynowało malarstwo renesansu włoskiego, którego przykłady widział w Parmie, Bolonii i Florencji. W pierwszym roku pobytu w Rzymie poświęcił się, za namową swojego mistrza, ćwiczeniom w rysunku. Studiował uważnie dzieła antyczne, statuy i reliefy. Efektem tych studiów było pięć teczek z rysunkami. Od lipca do sierpnia 1779 r. przebywał w Neapolu. Podczas tego pobytu zwiedził ruiny w Pompejach i Herkulanum. Z podróżą tą związany jest początek jego nowego stylu inspirowanego antykiem. Biograf Davida Miette de Villars sugeruje, że Jacques-Louis David w Neapolu poznał idee Winckelmanna i Lessinga, chociaż żadne źródła współczesne nie potwierdzają spotkania między nimi.
Po tej podróży artysta Jacques-Louis David przeżył depresję, która trwała dwa miesiące. Jego nauczyciel Vien, aby pomóc mu wyjść z kryzysu psychicznego, zlecił Davidowi wykonanie obrazu o tematyce religijnej Święty Roch wstawia się u Matki Bożej za chorymi na dżumę związanego z epidemią dżumy w 1720 r. w Marsylii i przeznaczonego dla kaplicy w tamtejszym lazarecie. Obraz ten inspirowany był dziełem L'Apparition de la Vierge à saint Jacques le Majeur Nicolas'a Poussin'a. 17 lipca 1780 r. Jacques–Louis David opuścił Rzym, zabierając z sobą trzy prace Święty Roch wstawia się u Matki Bożej za chorymi na dżumę, Belizariusz proszący o jałmużnę i Portret hrabiego Stanisława Potockiego. Końcem roku przybył do Paryża. W 1781 r. zaprezentował na wystawie w Akademii Sztuki obraz Pogrzeb Patroklesa. Namalowany w 1783 r. obraz Andromacha opłakująca Hektora zapewnił mu 23 sierpnia 1783 r. przyjęcie do Królewskiej Akademii Malarstwa i Rzeźby.
Na zlecenie króla Jacques-Louis David namalował obraz Przysięga Horacjuszy (1784). Już w Rzymie wykonał do tego obrazu dziewięć projektów. Obraz ten przyniósł mu miano rebelianta i niezależnego, ponieważ nie trzymał się zaleconego przez dom królewski rozmiaru 3,30 m na 3,30, ale powiększył go do 4,25 m na 3,30 m. Obraz ten ukończył w Rzymie i tam go pierwszy raz pokazał. Praca ta odniosła wielki sukces w Salonie Paryskim w 1785 roku. Sukces Davida ustalił jego renomę jako artysty, portrecisty sfer wyższych i profesora akademickiego, ale zjednał mu też wielu wrogów w Akademii. Konkurs w 1786 r. o nagrodę Prix de Rom nie odbył się, gdyż wszyscy kandydaci byli jego uczniami i odrzucono też jego kandydaturę na dyrektora Akademii Francji w Rzymie. W kolejnych latach namalował obraz Śmierć Sokratesa (1878), Liktorzy przynoszą Brutusowi ciała jego synów (1789) i Miłość Parysa i Heleny (1788).
Po wybuchu rewolucji francuskiej Jacques–Louis David udzielał się politycznie i wpłynął na francuskie malarstwo. Na zlecenie Zgromadzenia Prawodawczego zaczął olbrzymią kompozycję Przysięga w sali do gry w piłkę, która pozostała niedokończona (w Luwrze). Jako zagorzały republikanin został w 1792 r. członkiem Corps électoral Paryża i deputowanym do Konwentu Narodowego, i jako taki głosował za straceniem króla Ludwika XVI. Posadę deputowanego i członka Konwentu Narodowego wykorzystał do zachowania wielu instytucji kulturalnych, ale z drugiej strony doprowadził do likwidacji Akademii. W jego gestii leżało też zachowanie wielu starych dzieł, czego jednak nie uczynił, ponieważ nie uznawał za dobre stare zabytki malarstwa, rzeźby i architektury, lecz chciał stworzyć nowe.
Po upadku Maximiliena de Robespierre'a (1758–1794) i Jean Paula Marata (1743–1793) Jacques–Louis David został uwięziony. Jedynie dzięki ogłoszonej 26 października 1795 r. amnestii, a może także staraniom uczniów uniknął śmierci i opuścił więzienie. W tym czasie ukończył dwa obrazy Śmierć Lepelletiera de Saint-Fargeau i Śmierć Marata. W wykonanym na zlecenie Konwentu Narodowego obrazie Śmierć Marata (1793) uwiecznił Jean Paula Marata jako politycznego męczennika rewolucji. W 1793 r. powstał, tuż przed zgilotynowaniem, rysunek piórem ówczesnej królowej Marii Antoniny (1755–1793). W więzieniu naszkicował projekt do obrazu Interwencja Sabinek, który wykonał w 1799 roku.
Po przejęciu władzy przez Napoleona rozpostarły się przed Davidem nowe horyzonty i zaczęła się dla niego nowa epoka. W latach 1805–1807 namalował monumentalny obraz Koronacja Napoleona I. Napoleona Bonaparte uwiecznił na wielu innych obrazach m.in. Napoleon na koniu, Napoleon w ornacie cesarskim, Napoleon przekraczający Przełęcz Świętego Bernarda oraz stworzył liczne obrazy batalistyczne.
Wraz z upadkiem Napoleona Bonaparte zgasła też we Francji szczęśliwa gwiazda Jacques'a–Louis'a Davida. Po przegranej Napoleona pod Waterloo schronił się w Szwajcarii, skąd w sierpniu 1815 r. wrócił do Francji. Jednak w styczniu 1816 r. wyjechał do Brukseli, gdzie przebywało także kilku jego uczniów. Pomimo różnych zabiegów czynionych przez uczniów pozostałych we Francji oraz innych znamienitych osób nie wrócił do ojczyzny. Również nie przyjął propozycji króla Prus Fryderyka Wilhelma III, który chciał z niego uczynić swojego ministra sztuki i pozostał w Belgii. W Brukseli malował nadal obrazy, które wystawiał również w Gandawie i Paryżu. Jednak do Paryża nie podróżował i nie starał się o łaskę króla Francji Ludwika XVIII.
Ostatnimi obrazami Davida są: Gniew Achillesa (1819), Mars rozbrojony przez Wenus (1824), Amor i Psyche (1817), Pożegnanie nimfy Eucharis z Telemachem (1820).
Jacques–Louis David zmarł 29 grudnia 1825 r. w Brukseli i został pochowany na cmentarzu w Evere koło Brukseli, za wyjątkiem jego serca, które złożono na paryskim cmentarzu Père–Lachaise.
Obrazy (wybór)
- Walka Marsa z Minerwą (Le Combat de Mars contre Minerve, 1771).
- Diana i Apollo zabijający dzieci Niobe (Diane et Apollon perçant de leurs flèches les enfants de Niobén, 1772).
- Śmierć Seneki (La Mort de Sénèque, 1773).
- Érasistrate odkrywający powód choroby Antiochiusa (Érasistrate découvrant la cause de la maladie d’Antiochius, 1774).
- Pogrzeb Patroklesa (Les Funérailles de Patrocle, 1778), National Gallery of Ireland, Dublin.
- Portret hrabiego Stanisława Potockiego (1780), Muzem Narodowe, Warszawa.
- Święty Roch wstawia się u Matki Bożej za chorymi na dżumę (Saint Roch intercédant la Vierge pour la guérison des pestiférés, 1780), Musée des beaux-arts, Marsylia.
- Belizariusz proszący o jałmużnę (Bélisaire demandant l'aumône, 1781), 288 × 312 cm, Palais des beaux-arts, Lille.
- Jacques-François Desmaisons (1782), Albright-Knox Art Gallery, Buffalo, portret jednego z jego wujków.
- Andromacha opłakująca Hektora lub Boleść Andromachy (La Douleur d'Andromaque, 1783), Luwr, Paryż.
- Portret lekarza Alphonse Leroy (1783), Musée Fabre, Montpellier.
- Przysięga Horacjuszy (Le Serment des Horaces,1784, Luwr, Paryż.
- Portret Charles'a-Pierre'a Pécoula (Portrait de Charles-Pierre Pécoul, 1784), Luwr, Paryż.
- Śmierć Sokratesa (La Mort de Socrate, 1787), Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork.
- Miłość Parysa i Heleny (L'amour de Pâris et d’Hélène, 1788), Luwr, Paryż.
- Liktorzy przynoszą Brutusowi ciała jego synów (Les licteurs rapportent à Brutus les corps de ses fils, 1789), Luwr, Paryż.
- Portret hrabiny Sorcy-Thélusson (Portrait de la comtesse de Sorcy-Thélusson, 1790), Nowa Pinakoteka, Monachium.
- Portret Émilie Sériziat i jej syna (1795), Luwr, Paryż.
- Portret Pierre'a Sériziat (1795), Luwr, Paryż.
- Koronacja Napoleona lub Konsekracja cesarza Napoleona I i koronacja cesarzowej Józefiny w katedrze Notre-Dame w Paryżu, 2 grudnia 1804 (Le Sacre de Napoléon lub Sacre de l'empereur Napoléon Ier et couronnement de l'impératrice Joséphine dans la cathédrale Notre-Dame de Paris, le 2 décembre 1804, 1805-1807), Luwr, Paryż.
- Napoleon przekraczający Przełęcz Świętego Bernarda (Bonaparte franchissant le Grand-Saint-Bernard, 1800–1803, kilka wersji), Muzeum Zamku w Malmaison.
- Rozdanie orłów (La Distribution des Aigles, 1810), Musée national du Château de Versailles, Versailles.
Literatura
- Jacques L. David (Davids Enkel): Le peintre Louis David Souvenirs et documents inédits. Victor-Harvard, Paris 1882.
- Louis Hautecœur: Louis David. Paris, La Table Ronde, 1954.
- Elmar Stolpe: Klassizismus und Krieg. Über den Historienmaler Louis David. Campus-Verlag, Frankfurt am Main u. a. 1985, ISBN 3-593-33488-7.
- Pierre-Alexandre Coupin: Essai sur J.L. David : Peintre d'histoire, Ancien membre de l'Institut, Officier de la Légion-d'Honneur. Paris, Renouard, 1826 (online).
- A Th.: Vie de David. Paris, Imprimerie de J. Tastu, 1826. (online)
Linki
- Biografia w fr.wikipedia.org