David Friedrich Strauss

David Friedrich Strauss, także David Friedrich Strauß (pol. Dawid Fryderyk Strauss; ur. 27 stycznia 1808 w Ludwigsburgu (Wirtembergia); zm. 8 lutego 1874 tamże) – niemiecki pisarz, filozof i teolog ewangelicki.

David Friedrich Strauss
David Friedrich Strauss.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Johann Friedrich (1768–1841), kupiec w Ludwigsburgu; matka Christiana Catharina Beck (1772–1839), córka pastora; – ożenił się w Horkheim w 1842 r. (od 1846/48 małżonkowie żyli osobno) ze śpiewaczką Agnes Schebest(a) (Šebesta) (1813–69) z Wiednia; miał syna Friedricha (ur. 1845) i córkę Georgine (1843–1911).

Życiorys

David Friedrich Strauss uczęszczał do szkoły łacińskiej w Ludwigsburgu, a od 1821 r. do niższego seminarium duchownego w Blaubeuren, gdzie zaprzyjaźnił się z Friedrichem Theodorem Vischerem i Wilhelmem Zimmermannem oraz spotkał Ferdinanda Christiana Baura, który jako nauczyciel wywarł na niego duży wpływ. Od 1825 r. studiował teologię i systemy filozoficzne Schellinga i Hegla w Tübinger Stift. W Tybindze zaprzyjaźnił się z Eduardem Mörike. W 1830 r. Strauß zdał egzamin teologiczny i rozpoczął wikariat w Kleiningersheim, przez krótki czas uczył historii oraz języków hebrajskiego i łacińskiego w seminarium duchownym w Maulbronn, a po uzyskaniu w październiku 1831 r. tytułu doktora filozofii dzięki dysertacji »Die Lehre von der Wiederbringung aller Dinge in ihrer religionsgeschichtlichen Entwicklung« (Tybinga 1831) udał się do Berlina, aby kontynuować studia u Hegla i Schleiermachera. Jednak nie spotkał się z Heglem, gdyż ten wcześniej zmarł. Po powrocie do Tybingi uczył od 1832 r. jako repetent (docent) logiki, metafizyki, historii filozofii nowożytnej i moralności w Tübinger Stift.

W piśmie »Das Leben Jesu, kritisch bearbeitet« (2 tomy, 1835/36, Życie Jezusa opracowane krytycznie) David Friedrich Strauss analizował Ewangelię jako opowiadania mityczne, ale oprócz destrukcji jej aury historycznej autentyczności zaproponował gruntowną chrystologię demokratyczną, która przenosiła dotąd przypisywany wyłącznie Jezusowi predykat generalnie na gatunek ludzki. Książka odniosła wielki sukces, wywołała sensację i zakończyła karierę akademicką autora. Jeszcze w 1835 r. zwolniono go z Tübinger Stift, a później ze służby kościelnej. Jego przeciwnikami stali się m.in. August Neander (»Dr. Neanders Erklärung in Beziehung auf einen ihn betreffenden Artikel der Allgemeinen Zeitung nebst dem auf höhere Veranlassung von ihm verfaßten Gutachten über das Buch des Dr. Strauß "Leben Jesu"«, 1836), August Tholuck (»Die Glaubwürdigkeit der evangelischen Geschichte : zugleich eine Kritik des Lebens Jesu von Strauß, für theologische und nicht theologische Leser dargestellt«, 1837), Johann Christian Friedrich Steudel, Johann Leonhard Hug (»Gutachten über das Leben Jesu«, 1840) i Christian Hermann Weisse (»Die evangelische Geschichte, kritisch und philosophisch bearbeitet«, 2 tomy, 1838).

Dzięki staraniom Ferdinanda Hitziga został powołany w 1839 r. na profesora dogmatyki w Zurychu. Narastające jednak głosy sprzeciwu przeciw tej nominacji spowodowały, że Strauß jeszcze przed objęciem urzędu został przeniesiony na emeryturę. Otrzymaną zgodnie z prawem pensję przekazał fundacji dobroczynnej. W następnych latach pracował jako wolny pisarz.

W 1840/41 ukazało się drugie główne jego dwutomowe dzieło »Die christliche Glaubenslehre in ihrer geschichtlichen Entwicklung und im Kampfe mit der modernen Wissenschaft dargestellt« (Chrześcijańska nauka wiary przedstawiona w jej rozwoju historycznym i w walce z nowoczesną nauką). Za nim podążyły studia biograficzne dotyczące Christiana Friedricha Daniela Schubarta (2 tomy, 1849), Ulricha von Huttena (2 tomy, 1858/60) i Voltaire'a (1870). W czasie rewolucji w 1848/49 był delegatem do parlamentu Wirtembergii. Mimo, że był konserwatystą unikał wszelkich spięć między demokratami a radykałami i pracował nad rozbudową moralnych i socjalnych podstaw dla kształtującego się społeczeństwa mieszczańskiego. Wydana w 1872 r. książka »Der alte und der neue Glaube« (Stara i nowa wiara) okazała się kolejnym bestselerem. Znalazła ona uznanie zarówno w kręgach kościelnych, jak i wśród – ostro przez niego zwalczanych – socjaldemokratów i wolnych ugrupowań religijnych. Strauß reprezentuje w niej monizm z wpływami materializmu. Na pytanie czy »my« jesteśmy jeszcze chrześcijanami, odpowiada otwarcie »nie«. Książka ta została ostro zaatakowana przez Fryderyka Nietzschego w jego »Unzeitgemäßer Betrachtung«, w której stwierdził, że Strauß propaguje »mieszczańską wiarę filisterską«. Jak żaden dziewiętnastowieczny teolog, David Friedrich Strauss prowokował kulturowymi i politycznymi kontrowersjami o racjonalności chrześcijańskiej tradycji w społeczeństwie definiującym się jako nowoczesne.

Po śmierci Straußa 8 lutego 1874 r. w Ludwigsburgu jego pisma wydał w latach 1876–78 w 11–tomowym zbiorze Eduard Zeller, a 12 tom jako poetycka księga pamiątkowa zawierał wiersze młodego przyjaciela Eduarda Mörike.

Dzieła (wybór)

  • Das Leben Jesu, kritisch bearbeitet.2 tomy, 1835–36.
  • Streitschriften zur Vertheidigung meiner Schrift über das Leben Jesu und zur Charakteristik der gegenwärtigen Theologie / Strauss, David Friedrich ; H. 1. 1837.
  • Streitschriften zur Vertheidigung ... ; H. 2 ; Die Herren Eschenmayer und Menzel. 1837.
  • Charakteristiken und Kritiken : eine Sammlung zerstreuter Aufsätze aus den Gebieten der Theologie, Anthropologie und Aesthetik. 1839.
  • Die christliche Glaubenslehre in ihrer geschichtlichen Entwicklung und im Kampfe mit der modernen Wissenschaft. 2 tomy, 1840–41.
  • Sechs theologisch-politische Volksreden. 1848.
  • Der politische und der theologische Liberalismus. 1848.
  • Ulrich von Hutten. 3 części, 1858–60.
  • Das Leben Jesu für das deutsche Volk bearbeitet. 1864.
  • Der alte und der neue Glaube : ein Bekenntnis. 1872.

Literatura

  • Hausrath: D. F. Strauß und die Theologie seiner Zeit. 2 tomy, Heidelberg 1876–78.
  • Adolph Kohut: David Friedrich Strauß als Denker und Erzieher. Alfred Kröner, Leipzig 1908.
  • Lechicki, Czesław: Dawid Fryderyk Strauss. Warszawa : PWN, 1958.
  • Eduard Zeller: Strauß, Friedrich w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 36, Duncker & Humblot, Leipzig 1893, s. 538–548.
  • Klaus Kienzler: Strauß, David Friedrich w Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Tom 11, Bautz, Herzberg 1996, ISBN 3-88309-064-6, s. 27–32.

Linki