Daniel-Henry Kahnweiler
Daniel-Henry Kahnweiler (ur. 25 czerwca 1884 w Mannheim; zm. 11 stycznia 1979 w Paryżu) – niemiecko-francuski handlarz dziełami sztuki, historyk sztuki, kolekcjoner i wydawca. Znany jest przede wszystkim jako protektor Pabla Picasso i Georges'a Braque'a. Jego książka Der Weg zum Kubismus (Droga do kubizmu) wpłynęła na myślenie o sztuce nowoczesnej.
 |
| Daniel-Henry Kahnweiler, 1921. Autor: Juan Gris. Źródło: Wikimedia Commons |
Genealogia
- Ojciec: Julius Kahnweiler (1852–1921), kupiec;
- Matka: Bettie z domu Neumann (1862–1908);
- Rodzeństwo: Auguste (Gusti) Forchheimer (1890–1987) i Gustav Kahnweiler (ur. 1895);
- Żona: od 1919 Lucie Godon (1882-1945).
Życiorys
Daniel-Henry Kahnweiler pochodził z zamożnej rodziny żydowskiej. Między 1890 a 1902 rokiem mieszkał w Stuttgarcie, gdzie w 1900 roku zdał maturę w gimnazjum (obecne Dillmanngymnasium). Następnie ukończył naukę bankowości we Frankfurcie nad Menem. Interesował się muzyką, malarstwem i odwiedzał muzea europejskie. W 1902 roku uczył się kupiectwa w Paryżu, gdzie zetknął się z malarstwem impresjonistycznym, w szczególności Paula Cézanne'a. W 1904 roku poznał swoją przyszłą żonę Lucie Godon (1882-1945). Naukę kupiectwa kontynuował jeszcze w 1905 roku w domu maklerskim wujka w Londynie. W lutym 1907 roku otworzył w Paryżu własną, małą galerię dzieł sztuki przy rue Vignon. Kilka miesięcy później spotkał Pabla Picassa, Maxa Jacoba, Georges'a Braque'a, Juana Grisa, Fernanda Légera i Guillaume'a Apollinaire'a. W 1909 roku wydał opowieść Apollinaire'a Gnijący czarodziej (fr. L'Enchanteur pourrissant) z ilustracjami André Deraina.
Kahnweiler stał się promotorem kubizmu i jako pierwszy, obok Wilhelma Uhde, zauważył zerwanie z dotychczasową sztuką w obrazie Panny z Awinionu Picassa, płótnie uznawanym za początek kubizmu. Cenił także Eugène-Nestora de Kermadeca, André Beaudina, Francisco Boresa. Dla Pierre'a Girieuda zorganizował w październiku 1907 roku pierwszą wystawę indywidualną. W momencie wybuchu I wojny światowej znajdował się w Rzymie, gdzie spędzał wakacje. Uznany za dezertera przebywał w latach 1914–19 w Szwajcarii, przeważnie w Bernie. Jego paryską galerię władze francuskie skonfiskowały 12 grudnia 1914 roku wraz znajdującymi się w niej dziełami sztuki jako własność wroga. 2 lipca 1919 roku ożenił się w Bernie z Lucie Godon. Do Paryża wrócił w lutym 1920 roku, a we wrześniu tego samego roku otworzył razem z André Simonem, na nazwisko Simona, nową galerię przy rue d'Astorg 29.
Na początku marca 1921 roku małżonkowie zamieszkali w Boulogne-sur-Seine, gdzie prowadzili salon towarzyski, „niedziele w Boulogne”, w którym przebywali znani krytycy sztuki, malarze i kompozytorzy. W międzyczasie skonfiskowane podczas wojny przez rząd francuski w galerii Kahnweilera obrazy, rzeźby i ceramiki wystawiono na sprzedaż w dniach 13 i 14 czerwca 1921 roku w hotelu Drouot, a następnie 7 i 8 maja 1923 roku przyszła kolej również na skonfiskowany majątek Kahnweilera.
Daniel-Henry Kahnweiler publikował pisma młodych autorów: André Malraux (z ilustracjami Fernanda Légera), Raymonda Radigueta (z ilustracjami Henri Laurensa, a potem Juana Grisa), Antonina Artauda (z ilustracjami Élie Lascaux), Armanda Salacrou i Tristana Tzary (z ilustracjami Juana Grisa), Georges'a Limboura, Michela Leirisa, Roberta Desnos i Georges'a Bataille'a (z ilustracjami André Massona).
W 1937 roku Kahnweiler przyjął obywatelstwo francuskie. Po majowym ataku Niemiec na Francję opuścił 12 czerwca 1940 roku Paryż i schronił się w Saint-Léonard-de-Noblat, niedaleko Limoges, gdzie pozostał do 1943 roku. Po przegranej Francji, pozbawiono go obywatelstwa francuskiego na podstawie dekretów z 16 i 22 lipca 1940 roku. Aby uniknąć konfiskaty majątku zięć Kahnweilera, Michel Leiris, zamieszkał w jego domu w Boulogne-sur-Seine, a 1 lipca 1941 roku Kahnweiler „sprzedał” galerię Louise Leiris, córce żony, którą wspólnie wychowywali. Wiosną 1943 roku Daniel-Henry Kahnweiler wrócił do Paryża, gdzie ukrywał się u Leiris'a w budynku przy quai des Grands-Augustins nr 53. Po denuncjacji dom Kahnweilerów w Saint-Léonard-de-Noblat został przeszukany przez gestapo. Wprawdzie dom splądrowano, ale obrazy ocalały. Kahnweilerowie znaleźli teraz schronienie u przyjaciół Leiris'a w Lagupie. Początkiem października 1944 roku wrócili do Paryża.
Lucie Kahnweiler zmarła 14 maja 1945 roku na raka. Po wojnie Daniel Henry Kahnweiler przestał zajmować się handlem dziełami sztuki, ale pisał artykuły i książki na temat sztuki. Do śmierci w 1979 roku mieszkał u Leiris'ów.
Pisma (wybór)
- Der Weg zum Kubismus (Droga do kubizmu). München : Delphin-Verl., 1920, online.
- Maurice de Vlaminck, w: Junge Kunst, tom 11, Leipzig 1920.
- André Derain, w: Junge Kunst, tom 15, Leipzig 1920.
- Juan Gris, w: Junge Kunst, tom 55, Leipzig 1929, online.
- Pablo Picasso. Les Sculptures (Pablo Picasso. Rzeźby), Paris 1949.
- Picasso: Keramik, Ceramic, Céramique, Hannover 1957.
- Mes galeries et mes peintres: entretiens aves Francis Crémieux, Paris 1961 (pol. wyd. Moje galerie, moi malarze: rozmowa z Francis Crémieux, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1969).
- Juan Gris. Leben und Werk (Juan Gris. Życie i dzieło), Stuttgart 1968.
- Ästhetische Betrachtungen. Beiträge zur Kunst des 20. Jahrhunderts (Estetyczne rozważania. Przyczynki do sztuki XX wieku), Köln 1968.
Literatura
- Pierre Assouline: L'homme de l'art: D.-H. Kahnweiler, 1884-1979, Balland, 1987.