Christian August Crusius

Christian August Crusius (ur. 10 czerwca 1715 r. w Leuna; zm. 18 października 1775 r. w Lipsku) - niemiecki teolog ewangelicki i filozof.

Christian August Crusius
Christian August Crusius.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Johann August (zm. 1729), pastor w Leuna; matka Christiane Dorothea Petzold; kawaler.

Życiorys

Christian August Crusius studiował filozofię i teologię w Lipsku, gdzie w 1744 r. został profesorem nadzwyczajnym filozofii, a w 1850 r. profesorem zwyczajnym i doktorem teologii. Od 1753 r. był eforem stypendystów i kanonikiem w Zeitz, w 1755 r. został kanonikiem w Miśni, w 1757 r. pierwszym profesorem na wydziale teologicznym, w 1764 r. kustoszem i prałatem kolegiaty w Miśni i w 1773 r. seniorem uniwersytetu.

Jednym z jego uczniów był Joachim Wilhelm von Brawe (1738-1758).

Poglądy

Crusius był przeciwnikiem filozofii Gottfrieda Wilhelma Leibniza (1646-1716) i Christiana Wolffa (1679-1754). Jego polemika skierowana była przeciw przecenianiu tezy o wystarczającej przyczynie, ponieważ był zdania, że nie wszystkie działania wynikają z ich przyczyn. Stąd jego wniosek, że przy rozważaniu tego twierdzenia należy rozróżniać między realnym stosunkiem przyczyny i działania oraz logicznym związek przyczyny i następstwa. Z takiego podejścia wynika jego pogląd, że wola jest wolna, a nie zdeterminowana. Odrzucał dowód ontologiczny na istnienie Boga, ponieważ nigdy z pojęcia nie można wnioskować egzystencji. Epistemologicznie wierzył w istnienie świata zewnętrznego, ponieważ zmuszają do tego przymus i prawdziwość Boga.

Wpływowi Christiana Augusta Crusiusa przypisuje się odchodzenie Immanuela Kanta (1724-1804) od filozofii Leibniza i Wolffa, chociaż Kant w swojej pracy habilitacyjnej »Nova Dilucidatio« krytycznie ustosunkowywał się do jego teorii. Pod wpływem poglądów Crusiusa był także Moses Mendelssohn (1729-1786).

Dzieła (wybór)

  • De usu et limitibus principii determinantis, vulgo sufficientis. 1743.
  • Anweisung, vernünftig zu leben. 1744.
  • Entwurf der notwend. Vernunftwahrheiten. 1745.
  • Weg zur Gewißheit & Zuverläßigkeit der menschlichen Erkenntniß. 1747.
  • Anleitung, über natürl. Begebenheiten ordentlich und vorsichtig nachzudenken. 1749.
  • De Christianis sale terrae, Matth. V, 13 commentatio. 1751.
  • Abhandlung der Frage, worinnen die wahre Größe der Menschen bestehe? 1757.
  • Ehrenrettung einiger wichtiger Wahrheiten der heiligen Schrift. 1767.
  • Kurze Vorstellung von dem eigentlich schriftmäßigen Plan des Reiches Gottes. 1773.

Literatura

  • Arthur Richter: „Crusius, Christian August” w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 4, Duncker & Humblot, Leipzig 1876, s. 630 (online).
  • Hans Saring: „Crusius, Christian August” w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 3, Duncker & Humblot, Berlin 1957, ISBN 3-428-00184-2, s. 432 (online).

Linki

Autor: Roman Penkała