Cosima Wagner

Cosima Wagner, właściwie Cosima Francesca Gaetana Wagner[1] (ur. 24 grudnia 1837 w Bellagio nad jeziorem Lago di Como jako Cosima de Flavigny; zm. 1 kwietnia 1930 w Bayreuth) – córka pisarki hrabiny Marie d’Agoult i kompozytora Ferenca Liszta, małżonka dyrygenta Hansa von Bülowa i później druga żona Richarda Wagnera. Po jego śmierci w 1883 roku kierowała do 1908 roku Festiwalem Wagnerowski w Bayreuth (Bayreuther Festspiele). (wyznanie katolickie, od 1872 ewangelickie)

Cosimawagner1877london
Cosima Wagner w 1877 w Londynie.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia


  • Ojciec: Ferenc Liszt, kompozytor i pianista;
  • Matka: hrabina Marie d’Agoult (z domu de Flavigny), pisarka;
  • Mąż: 1) od 18 sierpnia 1857 (rozwód 1870) Hans von Bülow, 2) od 25 sierpnia 1870 Richard Wagner;
  • Dzieci: z pierwszego małżeństwa dwie córki Daniela i Blandine, z drugiego córki Izolda i Ewa oraz syn Siegfried.

Życiorys


Cosima Wagner urodziła się 24 grudnia 1837 roku jako nieślubna córka kompozytora Ferenca Liszta i hrabiny Marie d’Agoult (z domu de Flavigny). Wychowywała się wraz z siostrą Blandyną i bratem Danielem u babci, Anny Liszt, a później w paryskim pensjonacie dla dziewcząt. Dopiero od 1844 roku nosiła nazwisko Liszt, a nie rodowe nazwisko matki. W 1853 roku, podczas wizyty ojca w Paryżu, poznała jego przyjaciela Richarda Wagnera. W 1855 roku Liszt zabrał swoje dzieci do Weimaru, a kilka miesięcy później do Berlina, gdzie dalszym ich wychowaniem zajmowała się baronowa Franziska von Bülow. Oprócz Marie von Buch, późniejszą mecenaską Wagnera, z którą się zaprzyjaźniła, poznała tam syna opiekunki, Hansa von Bülowa, jednego z najbardziej utalentowanych uczniów swojego ojca. Również Cosima była uzdolniona muzycznie i chciała zostać artystką.

Richard i Cosima Wagner (1872)
Richard i Cosima Wagner (1872).
Źródło: Wikimedia Commons

18 sierpnia 1857 roku poślubiła w Berlinie Hansa von Bülowa. Podczas podróży poślubnej odwiedzili Richarda Wagnera w Zurychu. Od końca lat 50-tych XIX wieku Cosima bardzo przyjaźniła się z aktorką Ellen Franz, późniejszą baronową von Heldburg i małżonką księcia Jerzego II von Sachsen-Meiningen. W tym czasie Ellen Franz brała lekcje gry na fortepianie u Hansa von Bülowa. Przyjaźń obu kobiet wywarła później wpływ na Festiwal Wagnerowski w Bayreuth i charakter teatru. Następstwem przyjaźni młodych kobiet było zaangażowanie w 1880 roku przez Jerzego II Hansa von Bülowa jako dworskiego kapelmistrza Meininger Hofkapelle. Kapela ta  na życzenie Richarda Wagnera stała się od początku trzonem orkiestry festiwalowej podczas Festiwali Wagnerowskich w Bayreuth. Od 1875 roku Cosima i Richard Wagner utrzymywali z parą książęcą kontakty artystyczne i przyjacielskie w formie obustronnego wspierania koncertów i przedstawień teatralnych.

Jej sympatia do starszego o 24 lata i mniejszego o 15 cm Wagnera wzrastała, im częściej się widzieli. Wspólnie z mężem, który przyjaźnił się z Wagnerem, odwiedziła kompozytora w lecie 1862 roku w Wiesbaden-Biebrich. W lecie 1863 roku Cosima i Wagner, podczas podróży powozem do Berlina, zakochali się w sobie (autobiografia Wagnera Mein Leben). W lecie następnego roku Cosima podróżowała z córkami do Wagnera do jego domu nad jeziorem Starnberger See, do którego się wprowadził, po tym jak młody król Bawarii Ludwik II został jego mecenasem. Ludwik II wspierał Wagnera finansowo i stworzył mu perspektywy artysty w Bawarii. W tej sytuacji Cosima postanowiła związać się z Wagnerem.

Cosima i Hans von Bülow zamieszkali, tak jak Wagner, w Monachium. Cosima została „sekretarką” Wagnera i zyskała też zaufanie króla Ludwiga. Prowadziła teraz podwójne życie. 10 kwietnia 1865 roku w Monachium urodziła córkę Izoldę, pierwsze wspólne dziecko Cosimy von Bülow i Richarda Wagnera. W roku 1867 opuściła Hansa von Bülowa, aby dalsze życie prowadzić u boku Richarda Wagnera, początkowo w domu w Tribschen nad Jeziorem Czterech Kantonów (Vierwaldstättersee), a potem w Bayreuth. W Tribschen urodziła się w lutym 1867 roku druga ich wspólna córka, Ewa. W Tribschen poznała także filozofa Friedricha Nietzschego. Dopiero po urodzeniu syna Siegfrieda w czerwcu 1869 roku wniesiono pozew o rozwód. 18 lipca 1870 roku jej małżeństwo z Hansem von Bülowem zostało rozwiązane.

25 sierpnia 1870 roku Cosima i Richard Wagner zawarli związek małżeński w Lucernie. Ochrzczona i wychowana w wierze katolickiej Cosima konwertowała 31 października 1872 roku na protestantyzm.[2] We współpracy z Wagnerem organizowała w 1876 roku pierwszy Festiwal Wagnerowski w Bayreuth i inspirowała Wagnera przy tworzeniu ostatniej opery Persifal

Po śmierci Richarda Wagnera, za namową Hansa von Wolzogena, kierowała Festiwalami Wagnerowskimi do 1906 roku. Wspólnie z Adolfem von Großem, który troszczył się o stronę finansową, udało się jej, że Festiwal Wagnerowski uzyskał międzynarodową renomę.

Pod jej kierownictwem pomimo udziału wysokiej rangi śpiewaków nastąpiło pewne skostnienie festiwalu. Uważała siebie za „strażniczkę” dziedzictwa i usiłowała zachować dzieła Wagnera w przykładnych przedstawieniach. Każda zmiana była przez nią blokowana, jedynie słowo i wola mistrza, jej zmarłego męża, musiała być z dogmatyczną surowością wykonana. Krytyków dzieł Wagnera postrzegała za niezdolnych do oceny jego pracy i uważała ich za zepsutych przez „żydowskiego ducha sztuki”. Ogólnie można rzec, że rozpoczęła w Bayreuth antysemicką „politykę”.[3]

W 1908 roku przekazała kierowanie festiwalem synowi Siegfriedowi, który organizował go do śmierci w 1930 roku. Cosima pozostała jednak uznaną głową rodziny i „panią” w Villa Wahnfried. W 1915 roku zaaranżowała małżeństwo syna Siegfrieda z Winifred Williams.

W 1913 roku doszło z powodu żądań finansowych do procesu z córką Izoldą w sprawie ojcostwa Richarda Wagnera (Beidler-Prozess). Pomimo posiadanej wiedzy Cosima wykluczyła ojcostwo Richarda Wagnera. W rejestrze chrztów Izolda figurowała jako córka Cosimy i Hansa von Bülow, a Richard Wagner jako świadek chrztu.[4] Zatem Izolda nie była wstanie udowodnić ojcostwo Wagnera i pozew oddalono. Obecnie wiadomo, że ojcem Izoldy był Richard Wagner.

Popiersie Cosimy Wagner w parku festiwalowym w Bayreuth
Popiersie Cosimy Wagner w parku festiwalowym w Bayreuth.
Źródło: Wikimedia Commons

W 1917 roku Cosima Wagner wstąpiła do Niemieckiej Partii Ojczyźnianej (Deutsche Vaterlandspartei). W ostatnich latach życia prawie oślepła po przebytym udarze mózgu, była częściowo sparaliżowana i poruszała się na wózku inwalidzkim. Zmarła 1 kwietnia 1930 w Bayreuth, a jej prochy złożono w ogrodzie koło Haus Wahnfried, w krypcie obok sarkofagu Richarda Wagnera.

Cosima Wagner pozostawiła obszerne pamiętniki, które prowadziła od 1 stycznia 1869 do śmierci Richarda Wagnera 13 lutego 1883 roku. Przekazała w nich mnóstwo informacji o życiu męża, jego upodobaniach muzycznych i literackich oraz powstaniu Festiwalu Wagnerowskiego. Po wielu procesach zostały wydane dopiero w 1976 roku przez Martina Gregor-Dellina.

Literatura


  • Martin Gregor-Dellin, Dietrich Mack (Hrsg.): Cosima Wagner: Die Tagebücher. 2 tomy, Piper, München 1976–1978, ISBN 3-492-02199-9.

Linki


Przypisy


  1. Ernst Burger: Franz Liszt: eine Lebenschronik in Bildern und Dokumenten.
  2. Bernd Mayer: Bayreuth wie es war. Blitzlichter aus der Stadtgeschichte 1850–1950. 2 wydanie, Gondrom, Bayreuth 1981, s. 41.
  3. Hannes Heer: Wie kann man die Geschichte des Holocaust und des Vernichtungskrieges erzählen? Über Erinnerungspolitik in einer erinnerungsresistenten Gesellschaft. W: Hannes Obermair, Sabrina Michielli (Hrsg.): Erinnerungskulturen des 20. Jahrhunderts im Vergleich – Culture della memoria del Novecento al confronto. Bozen, Stadt Bozen 2014, ISBN 978-88-907060-9-7, s. 115–153, tutaj s. 140.
  4. Oliver Hilmes: Cosimas Kinder, s. 23 f.

Tematy pokrewne