Carl Correns

Carl Correns, 1910. Źródło: Wikimedia Commons

Carl Erich Franz Joseph Correns (ur. 19 września 1864 w Monachium, zm. 14 lutego 1933 w Berlinie) - niemiecki botanik i genetyk. Jego skrót jako autora naukowej nazwy botanicznej brzmi "Correns". Obok Ericha Tschermaka (1871–1962) i Hugo de Vriesa (1848–1935) należał do ponownych odkrywców praw Gregora Mendla (1822–1884) o dziedziczeniu cech. (wyznanie ewangelickie)

Genealogia

• Ojciec : Erich (1821–77, wyznanie katolickie), malarz scen historycznych w Monachium, honorowy członek Bawarskiej Akademii Sztuk Pięknych, syn Karla Theodora (1776–1843), prezydenta Sądu Apelacyjnego w Kolonii i Marii Magdaleny Scholl;
• Matka : Emilie Köchlin (1822–81, wyznanie ewangelicko-reformowane), malarka;
• Żona :od 1892 Elisabeth (1862–1952), botaniczka, córka fabrykanta Hansa Jakoba Widmera (1819–79) w Zurychu i Caroliny Hüni (ur. 1822); wujek żony Carl Wilhelm von Nägeli (1817–1891), botanik;
• Dzieci : 2 synowie Carl (1893-1980), mineralog i petrograf w Getyndze, Erich (1896-1981), chemik w Berlinie i Dreźnie oraz córka.

Życiorys i twórczość

Carl Correns pochodził z reńskiej rodziny prawniczej. Gdy miał 13 lat zmarł jego ojciec, a pięć lat później także matka. Jako sierota uczęszczał w latach 1882–85 do humanistycznego oddziału szkoły kantonalnej w Sankt Gallen w Szwajcarii. Następnie od 1885 roku studiował botanikę, fizykę i chemię na uniwersytetach w Monachium, Grazu, Berlinie i Lipsku. Po doktoryzacji w 1889 roku w Monachium u Carla Wilhelma von Nägeli (1817–1891) pracą o przyroście wtórnym ścian komórkowych alg został asystentem Gottlieba Haberlandta (1854–1945) w Instytucie Botanicznym uniwersytetu w Grazu, następnie Simona Schwendenera (1829–1919) na uniwersytecie w Berlinie oraz Wilhelma Pfeffera (1845–1920) na uniwersytecie w Lipsku. W 1891 roku habilitował się z zakresu botaniki na uniwersytecie w Tybindze, gdzie od 1892 do 1902 roku pracował jako Privatdozent.

Tablica pamiątkowa w Münster. Źródło: Wikimedia Commons

W 1902 roku nominowano go na profesora nadzwyczajnego na uniwersytecie w Lipsku, w 1909 został profesorem zwyczajnym na uniwersytecie w Münster (Westfalia), a od 1914 był dyrektorem nowo powstałego Instytutu Biologii (Kaiser Wilhelm-Institut für Biologie) w Berlinie-Dahlem, gdzie pracował do śmierci.

Correns wspierał rozwój różnorodnych gałęzi botaniki. Pod wpływem Carla Wilhelma von Nägeli w Monachium i Simona Schwendenera w Berlinie badał wewnętrzną strukturę ścian komórek roślinnych, przy czym poparł neolamarkizm Carla Wilhelma von Nägeli. U Gottlieba Haberlandta w Grazu zapoznał się z fizjologiczną anatomią roślin, a u Wilhelma Pfeffera w Lipsku prowadził eksperymenty dotyczące tropizmu roślin, czyli ich reakcji na bodziec zewnętrzny. Jako Privatdozent w Tybindze prowadził studia dotyczące tworzeniem się nasion podczas krzyżowania kukurydzy, co utorowało mu drogę do analizy zjawisk dziedziczenia. W 1899 roku udało mu się ponownie odkryć prawa Mendla i nikt nie dokonał tak planowych pomiarów jak on, chociaż w tym samym czasie do podobnych wniosków doszli Erich Tschermak (1871–1962) i Hugo de Vries (1848–1935). Sformułował określenie „reguły Mendla”, przez co chciał podkreślić, że nie chodzi o surowe prawo, lecz reguły, od których istnieją wyjątki.

Carl Erich Correns. Źródło: Wikimedia Commons

Jeden z odkrytych przez Corrensa wyjątków polega na tym, że nie wszystkie cechy są kombinacyjnie swobodnie ze sobą łączone, lecz niektóre są ze sobą łączone, tzn. są wspólnie dziedziczone (sprzężenie genów). Kolejnym wyjątkiem, którym Correns się zajmował jest dziedziczenie cytoplazmatyczne, zwane też pozachromosomowym lub pozajądrowym. Dziedziczenie cytoplazmatyczne nie odbywa się zgodnie z prawami Mendla, ponieważ cytoplazma z mitochondriami i plastydami, w przeciwieństwie do chromosomów jest kompletnie dziedziczona tylko po jednym z rodziców. Poza tym Correns badał określenie płci u roślin i wykazał w 1907 roku jako pierwszy, że płeć jest dziedziczona zgodnie z prawami Mendla.

Carl Correns był członkiem Pruskiej Akademii Nauk w Berlinie (od 1915), Niemieckiej Akademii Przyrodników Leopoldina (od 1925), Saksońskiej Akademii Nauk w Lipsku (od 1902) i Bawarskiej Akademii Nauk w Monachium (od 1924).

Carl Correns zmarł 14 lutego 1933 w Berlinie i został pochowany na cmentarzu Waldfriedhof Dahlem w Berlinie-Dahlem.

Dzieła (wybór)

• Untersuchungen über die Vermehrung der Laubmoose durch Brutorgane und Stecklinge, Gustav Fischer, Jena 1899.
• G. Mendels Regel über das Verhalten der Nachkommenschaft der Rassenbastarde. W: Berichte der Deutschen Botanischen Gesellschaft, 18, Gebrüder Borntraeger, Berlin 1900, s. 158–168.
• Über Levkojenbastarde – Zur Kenntnis der Grenzen der Mendelschen Regeln. W: Botanisches Centralblatt, 84, Gebrüder Gotthelft, Cassel 1900, s. 97–113 (pierwsze opisanie sprzężenia genów).
• Experimentelle Untersuchungen über die Entstehung der Arten auf botanischem Gebiet. W: Archiv für Rassen- und Gesellschafts-Biologie, 1, Archiv-Gesellschaft, Berlin 1904, s. 27–52.
• Die Bestimmung und Vererbung des Geschlechtes, nach Versuchen mit höheren Pflanzen W: Verhandlungen der Gesellschaft Deutscher Naturforscher und Ärzte, 79. Versammlung zu Dresden 1907, Zweiter Teil, F. C. W. Vogel, Leipzig 1908, s. 229–231.
• Vererbungsversuche mit blass(gelb)grünen und buntblättrigen Sippen bei Mirabilis Jalapa, Urtica pilulifera und Lunaria annua. W: Zeitschrift für induktive Abstammungs- und Vererbungslehre, Band 1, Heft 4, Gebrüder Borntraeger, Berlin 1909, s. 291–328.
• Zur Kenntnis der Rolle von Kern und Plasma bei der Vererbung, Zeitschrift für induktive Abstammungs- und Vererbungslehre, Band 2, Heft 4, Gebrüder Borntraeger, Berlin 1909, s. 331–340.
• z Alfredem Fischelem, Ernstem Küsterem i Wilhelmem Rouxem: Terminologie der Entwicklungsmechanik der Tiere und Pflanzen. Wilhelm Engelmann, Leipzig 1912.
• Gesammelte Abhandlungen zur Vererbungswissenschaft aus periodischen Schriften 1899-1924, Julius Springer Berlin 1924.

Literatura

• Renner, Otto, "Correns, Carl Erich" w: Neue Deutsche Biographie 3 (1957), s. 368 [Online-Version]; URL: https://www.deutsche-biographie.de/pnd118676938.html#ndbcontent