Conrad Ferdinand Meyer

Conrad Ferdinand Meyer (ur. 11 października 1825 r. w Zurychu; zm. 28 listopada 1898 r. w Kilchbergu koło Zurychu) – szwajcarski poeta w okresie realizmu piszący nowele, powieści i lirykę. Razem z Gottfriedem Kellerem i Jeremiasem Gotthelfem należał do najwybitniejszych niemieckojęzycznych pisarzy szwajcarskich XIX wieku i podobnie jak oni literackie uznanie znalazł najpierw w Niemczech. (wyznania ewangelicko-reformowanego)

Conrad Ferdinand Meyer
Conrad Ferdinand Meyer.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Ferdinand (1799–1840), dr honoris causa filozofii, prawnik, historyk, polityk, członek rady miejskiej Zurychu, syn Johanna Jakoba (1763–1819), członka rady miejskiej Zurychu i Susette z domu Meyer (1770–1800); matka Elisabeth (1802–56), córka Johanna Conrada Ulricha (1761–1828) i Anny Cleophy Zeller († 1843); siostra Betsy (1831–1912); – ożenił się w 1875 r. w Kilchbergu koło Zurychu z Johanną Louise (1837–1915), córką prezydenta Zurychu Eduarda Zieglera (1800–82) i Johanny Louise Bodmer (1813–95); miał jedną córkę Camillę (1879–1936), która popełniła samobójstwo podobnie jak babka.

Życiorys

Conrad Ferdinand Meyer pochodził z zuryskiej rodziny, której członkowie od pokoleń byli rajcami miejskimi. Uczęszczał do zuryskiego gimnazjum, gdzie lekcje historii prowadził jego ojciec. Gdy miał 15 lat zmarł jego ojciec. Pół roku przed maturą matka zabrała go z gimnazjum i posłała do Lozanny, aby zgodnie z rodzinną tradycją dobrze nauczył się języka francuskiego. Podczas pobytu w Lozannie w latach 1843-44 znalazł w osobie historyka Luisa Vulliemina (1797–1879) serdecznego przyjaciela i opiekuna. Jako eksternista, bez zdanej matury, immatrykulował na semestr zimowy 1843/44 do tamtejszej akademii. Zapisał się na zajęcia z historii filozofii nowożytnej, literatury francuskiej XIX ., filozofii praktycznej chrześcijaństwa i na kurs prawa publicznego. Brał udział w lekcjach języka włoskiego i gorliwie studiował klasyczną i współczesną literaturę francuską. W swojej autobiografii Meyer podaje, że zdał maturę w Zurychu, ale nie potwierdzają tego akta zuryskiego gimnazjum.

W październiku 1844 r. Conrad Ferdinand Meyer immatrykulował w Zurychu na wydział prawniczy, ale wkrótce zaniedbał studia. Nastąpił teraz dziesięcioletni okres zwątpienia, w czasie którego nosił się z myślami samobójczymi. Pogardzany przez współobywateli z powodu braku sukcesów, napominany przez matkę wycofał się z życia publicznego i spędzał cały czas we własnym pokoju, który tylko czasowo opuszczał nocami. Jego artystyczne potrzeby, które wyraził już we wczesnych wierszach były przez matkę prześladowane, gdyż uznawała je za żądny sławy egoizm i próżność. Będąc w ciężkiej depresji udał się na polecenie neurologa do placówki leczniczej w Préfargier nad jeziorem Lac de Neuchâtel. Stamtąd podążył w 1853 r. do Lozanny. Tam przetłumaczył kilka historycznych dzieł m.in. wydany anonimowo w 1855 r. »Récits des temps Mérovingiens« Jacques'a Augustina Thierry (1795–1856), co stanowiło początek jego kariery pisarskiej.

Samobójstwo matki i odziedziczony spadek uczyniły go niezależnym. W 1857 r. odbył podróż edukacyjną, podczas której zatrzymał się w Paryżu i Monachium. W następnym roku razem z siostrą Betsy przebywał w Toskanii i Rzymie, gdzie studiował antyk i renesans, w czym wspierali go Friedrich Theodor Vischer i Jacob Burckhardt.

W 1860 r. podjął decyzję, że całkowicie poświęci się poezji i bezskutecznie szukał wydawcy swojej liryki. W 1864 r. ukazał się anonimowo zbiór jego ballad »Zwanzig Balladen«, a od 1865 r. jego wiersze ukazywały się w czasopismach. Najpierw zarówno wiersze i prozę publikował w »Periodica und Anthologien«, a nowele od 1879 r. prawie wszystkie w »Deutscher Rundschau« Juliusa Rodenberga (1831–1914). Napisane wiersze wielokrotnie przerabiał i między 1860 a 1891 r. powstało nawet 15 ich wersji, bardzo zmienionych, a często też bardzo skróconych. Oprócz wierszy, w których widać wpływ Schillera, Uhlanda, Platena czy Freiligratha istnieje rzesza wierszy, które nawiązują do nowoczesnej liryki. Także ballady pokazują nową drogę Meyera.

W 1865 r. poznał swojego przyszłego wydawcę Hermanna Adolfa Haessela (1819–1901) z Lipska, u którego ukazywały się od 1867 r. wszystkie dzieła Meyera.

Podróżując przez Monachium i Innsbruck do Werony, spędził razem z siostrą zimę 1871/72 w Wenecji. Już od 1858 r. Meyer chętnie przebywał podczas miesięcy letnich w szwajcarskich górach, najczęściej w Graubünden.

Zanim wykazał się jako pisarz, jego starania o rękę jakiejkolwiek mieszkanki Zurychu były odrzucane. Jego reputacja wzrosła kiedy ożenił się w 1875 r. z córką szanowanego obywatela Zurychu. Znajomość z François Wille (1811–1896) umożliwiła mu przebywanie w towarzystwie Mathildy Wesendonck, Gottfrieda Kinkela oraz historyka literatury i dramaturga Adolfa Calmberga (1837–1887). W 1880 r., po ukazaniu »Heiligen«, uniwersytet w Zurychu nadał mu tytuł doctora honoris causa. Meyer prowadził korespondencję m.in. z Paulem Heyse, Felixem Dahnem i Georgiem Ebersem.

W 1887 r. pojawiła się u niego zagadkowa choroba, widoczny zwiastun załamania nerwowego. W 1892 r. odwieziono go do placówki leczniczej w Königsfelden w kantonie Argowia, gdzie stwierdzono u niego melancholię starczą. W 1893 r. żona zabrała osłabionego psychicznie i fizycznie Meyera ponownie do siebie do domu w Kilchbergu, gdzie zmarł 28 listopada 1898 roku.

Twórczość

Ukazanie się w 1871 r. lirycznego eposu wierszem »Huttens letzte Tage« (Ostatnie dni Huttena) stanowiło przełom w odbiorze jego twórczości przez opinię publiczną. Dla Meyera dzieło to oznaczało także odejście od jego sympatii dla Francji. W przeciwieństwie do większości jemu współczesnych nie tworzy udoskonalonej analizy psychologicznej swoich postaci. Rolę narratora w jego utworach pełnią stworzeni przez niego bohaterowie. Odtąd wykazywał także umiłowanie dla ramowych opowiadań (»Der Heilige« 1879/80, »Plautus im Nonnenkloster« 1881, »Das Leiden eines Knaben« 1883, »Die Hochzeit des Mönchs« 1883/84). W nieramowych opowiadaniach narrator traci na znaczeniu i w miejsce pewnej jedynej perspektywy istnieje mnogość różnorodnych punktów widzenia, z których jest oceniany bohater lub wydarzenie. W przeciwieństwie do realistycznego programu opowiadania nie zajmował się w swoich dziełach codziennymi problemami przedstawiał to wcześniejszy dramat. Meyer próbował przez całe życie napisać jakiś dramat, co mu się jednak nie udało.

Roli ironii i umiłowaniu klasycznego konfliktu przypisać można skłonność do monumentalizmu i znajdowania przez Conrada Ferdinanda Meyera materiału przede wszystkim w historii. Historyczną formę traktował nawet jako sztuczkę. Wybór materiału historycznego odpowiadał jego tęsknocie za »wielkim stylem, wielką sztuką«, potrzebie, żeby »nie oddać podstawowych postaci jako marne indywidualności«. Stąd jego pociąg do abstrakcji i generalizowania. Meyer wcześnie zapoznał się z historią z źródeł, zatem był w stanie w swoich wierszach oddać historyczne podłoże. Znał niemiecką, szwajcarską, francuską i włoską historiografię, a angielską w przekładach.

Już w swojej pierwszej noweli, »Amulett« (1873), wybrał bardzo dramatyczny materiał, rzeź hugenotów w Noc św. Bartłomieja. To ulubione dzisiaj w szkołach opowiadanie Conrada Ferdinanda Meyera nie wykazuje wprawdzie jeszcze wirtuozji późniejszych dzieł, ale ma już typowe cechy jego pisarstwa, szczególnie ukrytą, nie zawsze zauważaną ironię. Także w »Heilige« (1879/80) wybrał wydarzenie z historii światowej, a mianowicie walkę państwa z Kościołem w 12-wiecznej Anglii, ale przedstawił z niedostateczną perspektywą sędziwego kusznika, który służył na dworze króla Henryka II Plantagenet (1133–1189). W przeciwieństwie do »Amulett«, gdzie główny bohater (Jenatsch) wybiera między wiernością wobec księcia a ojczyzny, w »Heilige« konflikt bohatera (Thomas Becket) dotyczy wierności wobec króla a Chrystusa. W »Hochzeit des Mönchs« odchodzi Meyer od zagadkowych postaci i opowiada historię mnicha Astorre, który jako jedyny potomek rodziny zostaje zwolniony z klasztoru, aby poślubić narzeczoną swojego zabitego brata i zapewnić dalsze istnienie rodziny. Jednak ten zakochuje się w Antiope i pod presją jej matki poślubia ją w tajemnicy. Zakończenie tej noweli, podobnie jak często innych, stanowi scena mordu głównego bohatera. Nowela została odrzucona zarówno przez współczesnych i późniejszych krytyków z powodu jej »sztuczności«, a obecnie uważana jest jako prekursorka nowoczesnego opowiadania.

Napisane w latach 1892-98 54 wiersze opublikowane zostały pierwszy raz w tomie 7 »Sämtlichen Werke« (1958–1996). Poświęcone one są naturze i tematom religijnym.

Do wierszy Conrada Ferdinanda Meyera muzykę skomponowali m.in. Richard Strauss (6 Lieder: für 1 Singstimme mit Klavierbegl. ; op. 56 / 3: Im Spätboot : Aus der Schiffsbank mach' ich meinen Pfühl, 1906), Armin Knab (Ein Lied Chastelards: für Männerchor (vierstimmig), 1928) i Hans Pfitzner (Vier Lieder: für Bariton oder Bass mit Klavier ; nach Gedichten von Conrad Ferdinand Meyer ; op. 32 / 2. Säerspruch. - Pl.Nr. A.7747 F. - 6 S i Vier Lieder: für Bariton oder Bass mit Klavier ; nach Gedichten von Konrad Ferdinand Meyer ; op. 32 / 4: Laß scharren deiner Rosse Huf, 1923).

Na podstawie jego noweli i powieści powstały następujące filmy:

  • Der Schuß von der Kanzel. 1942.
  • Gustav Adolfs Page. 1960.
  • Violanta. 1977 (na podstawie noweli »Die Richterin«).
  • Jenatsch. 1987 (na podstawie powieści » Jürg Jenatsch«).

Dzieła (wybór)

Nowele i powieści

  • Das Amulet: eine Novellen. 1873.
  • Jürg Jenatsch: eine alte Bündnergeschichte. 1876.
  • Der Heilige: Novelle. 1880.
  • Plautus im Nonnenkloster. 1882.
  • Das Leiden eines Knaben: Novelle. 1883.
  • Die Hochzeit des Mönchs: Novelle. 1884.
  • Die Richterin : Novelle. 1885.
  • Die Versuchung des Pescara: Novelle. 1887.
  • Angela Borgia: Novelle. 1891.

Eposy wierszowane

  • Huttens letzte Tage. 1872.Engelberg. 1872.
  • Zwanzig Balladen von einem Schweizer. 1864.
  • Balladen. 1867.
  • Romanzen und Bilder. 1869.
  • Gedichte. 1882.
    • Der römische Brunnen.
    • Die Füße im Feuer.
    • Der Ritt in den Tod
    • Schillers Bestattung. pol. wyd. w 2009 r., W Sykstyńskiej Kaplicy ; Pogrzeb Schillera; tł. z niem. Antoni Skibiński.
    • Chor der Toten.
    • Schwarzschattende Kastanie.
  • Gedichte von Conrad Ferdinand Meyer. 1897.
  • Gedichte in Schweizerdeutscher Mundart. 1908.

Literatura

  • Adolf Frey: Conrad Ferdinand Meyer. Sein Leben und seine Werke, Stuttgart 1900.
  • Betsy Meyer: Conrad Ferdinand Meyer in der Erinnerung seiner Schwester, Berlin 1903.
  • Busse, Carl: Conrad Ferdinand Meyer als Lyriker, Leipzig, 1906.
  • Albert Geßler: „Meyer, Conrad Ferdinand” w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 52, Duncker & Humblot, Leipzig 1906, s. 340–370 (online).
  • Hans Zeller: „Meyer, Conrad Ferdinand” w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 17, Duncker & Humblot, Berlin 1994, ISBN 3-428-00198-2, s. 299–303 (online).

Linki

Artykuł jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.