Christian Knorr von Rosenroth

Christian Knorr von Rosenroth (ur. 15 lub 16 lipca 1636 w Rudnej (Księstwo Wołowskie); zm. 4 lub 8 maja 1689 na zamku Großalbershof koło Sulzbach (Górny Palatynat)) – niemiecki polihistor, teozof, poeta, pisarz i ewangelicki twórca pieśni kościelnych.

Christian Knorr von Rosenroths w Sulzbach-Rosenberg. Autor: Peter Kuschel. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

• Ojciec: Abraham Benedikt Knorr von Rosenroth (1594–1654), od 1618 pastor w Rudnej, od 1645 Krzepielowie (powiat wschowski), syn Jacoba Knorra, sekretarza księcia oleśnickiego;
• Matka: Susanna, córka pastora Georga Neumanna w Rudnej;
• Rodzeństwo: siostra Susanne i Caspar Knorr (1619-76), od 1644 zastępca rektora szkoły, od 1645 diakon, od 1668 pastor w Głogowie, autor kazania na pogrzebie Andreasa Gryphiusa, 1664;
• Żona: od 17.7.1668 Anna Sophia (zm. 1696), córka Georga Balthasara Paumgartnera, pana na Holenstein i Anghoff, i Marii Heleny Hohenegg zu Hagenburg;
• Dzieci: 4 (2 wcześnie zmarło);

Życiorys

Wydarzenia wojenne w śląskiej ojczyźnie Christiana Knorr von Rosenrotha rzuciły cień na dzieciństwo poety i myśliciela oraz wpłynęły trwale na jego charakter i filozoficzno-religijny rozwój. Rodzina musiała w 1642 roku opuścić Rudną i schroniła się w Krzepielowie. W ostatnich latach życia był świadkiem konfiskaty wszystkich kościołów ewangelickich w okolicach Głogowa. Christian Knorr von Rosenroth uczył się w szkole łacińskiej we Wschowie i pedagogium w Szczecinie, po czym immatrykulował w 1655 roku na uniwersytet w Lipsku. Studiował teologię, prawoznawstwo, historię, filozofię, języki klasyczne i nowożytne. W 1660 roku uzyskał stopień magistra dysertacją na temat numizmatyki. Już w 1659 przyjęto go do towarzystwa językowego „Deutschgesinnete Genossenschaft“. W następnych latach studiował przypuszczalnie w Wittenberdze. Od 1663 do 1666 roku podróżował do Holandii, Francji i Anglii. W tym czasie zainteresował się filozofią natury i alchemią, literaturą hermetyczną i „prajęzykiem” hebrajskim. W Holandii, gdzie zagwarantowana była wolność religijna, zetknął się z menonitami i innymi organizacjami chrześcijańskimi, teozofami i kabalistami oraz badaczami natury. Decydujące znaczenie dla jego dalszej drogi życiowej miało spotkanie Franciskusa Mercuriusa van Helmonta, któremu zawdzięczał powołanie na palatyński dwór w Sulzbach, gdzie pozostał do końca życia. W 1668 roku otrzymał tytuł radcy dworskiego. Dzięki przyjacielskim stosunkom z palatynem dwór w Sulzbach stał się miejscem eksperymentalnych i spekulacyjnych badań przyrodniczych. Założone specjalnie dla druków hebrajskich wydawnictwo umożliwiło publikacje pism kabalistycznych. Wśród uczonych, z którymi Christian Knorr von Rosenroth utrzymywał kontakt znajdowali się Gottfried Wilhelm Leibniz, który go odwiedził dwa razy w 1688 roku i angielski filozof Henry More.

Dużą część swojej działalności poświęcił opublikowanym anonimowo lub pod pseudonimem zbiorom tekstów i tłumaczeń, w których własne poglądy ukrył w objaśnieniach i dygresjach. Jego tłumaczenia pism „Magia naturalis“ Giambattisty della Porta, „Pseudodoxia epidemica“ Thomasa Browna, „Ortus Medicinae“ J. B. van Helmont na język niemiecki przyczyniły się do kształtowania niemieckiej prozy naukowej. Jak próbował Christian Knorr von Rosenroth połączyć pansofię nauk przyrodniczych z mistyką chrześcijańską, można w przybliżeniu wywnioskować na podstawie włączenia „Handbuchs der wieder zu recht gebrachten Natur-Kunst“ (Enchiridion Physicae restitutae, 1608) von Jean ď Espagneta i „Beweis, daß sich in der Welt auch unkörperliche Dinge befinden“ (Enchiridion metaphysicum, 1671) Henry More'a do tłumaczenia „Pseudodoxia epidemica”. Pismo Knorra „Kabbala Denudata“ stanowi kompendium pism judaistycznej mistyki z różnych okresów, z których większość stała się znana dzięki jego tłumaczeniu na język łaciński. Podobnie jak wcześniej Johann Reuchlin, próbował wykazać, że kabała jest w swej istocie chrześcijańska.

Poezja Knorra związana była ściśle z jego naukowymi i religijnymi pracami. Na zlecenie księcia Palatynatu-Sulzbach Christiana Augusta Wittelsbacha napisał w 1677 roku z okazji ślubu cesarza Leopolda I z księżniczką Eleonorą Magdaleną von Pfalz-Neuburg sztukę „Conjugium Phoebi et Palladis“, w której wprowadził proces alchemicznego pozyskiwania złota w formie alegorycznej fabuły. Nawiązał w niej również do aktualnych wydarzeń politycznych.

Filozofia starożytna znalazła się w światopoglądzie Knorra dzięki barokowej ocenie stoicyzmu jako historycznej przesłanki etyki chrześcijańskiej. Razem z van Helmontem przetłumaczył na język niemiecki „Consolatio Philosophiae“ (O pociechach filozofii) rzymskiego filozofa i teologa Boethiusa (Boecjusza). Zbiór "duchowych pieśni moralnych" „Neuer Helicon mit seinen neun Musen”, w którym między własnymi wierszami umieścił szereg transkrypcji Boecjusza, a także nowe wersje średniowiecznych hymnów i przeróbek, w dużej mierze nawiązuje do postępowych nauk filozofii zawartych w „Consolatio Philosophiae“.

Pisma (wybór)

• „Eigentliche Erklärung über die Gesichter der Offenbarung S. Johannis, Voll unterschiedlicher neuer Christlicher Meinungen: Darinnen Das wahre und falsche Christenthum/ kürtzlich doch eigentlich abgemahlet/ und eines jedern Zeit ziemlich genau ausgerechnet/ auch auf Mathematische Art/ gar gründlich bewiesen ...”, 1670, online
• „Anführung zur Teutschen Staats-Kunst: darinnen die Lehr von offentlichen und allgemeinen Reichs-Rechten Erzehlungs-Weise vorgetragen und berichtet wird ...”, 1672, online;
• „Coniugium Phoebi et Palladis”, 1677, online;
• „Kabbala Denudata Seu Doctrina Hebraeorum Transcendentalis Et Metaphysica Atqve Theologica. 1,1. ... nempe Loci Communes Kabbalistici, Secundum ordinem Alphabeticum concinnati, Qui Lexici instar esse possunt”, 1677, online;
• „Diyatēqē ḥedatā = Novum Domini Nostri Jesu Christi Testamentum Syriace”, 1684, online;
• „Neuer Helicon mit seinen neun Musen”, 1684, online;
• „Historiae Evangelicae initium secundum quatuor Evangelistas”, ok. 1690, online;
• „Des Herrn Portae von Neapolis magia naturalis, oder Haus- Kunst- & Wunderbuch”, 1713, online;

Literatura

• Adalbert Elschenbroich: "Knorr von Rosenroth, Christian" w: Neue Deutsche Biographie 12 (1980), s. 223-226, online.
• l. u.: "Knorr von Rosenroth, Christian" w: Allgemeine Deutsche Biographie 16 (1882), s. 327-328, online.

Linki

• Pisma Christiana Knorr von Rosenrotha, w: Deutsche Digitale Bibliothek, online.