Christian Heinrich Wolke

Christian Heinrich Wolke (ur. 21 sierpnia 1741 r. w Jever w Dolnej Saksonii; zm. 4 stycznia 1825 r. w Berlinie) – filantrop i pedagog, w latach 1774–1784 uczył w gimnazjum Philanthropin (Dessau). W 1784 r. otrzymał powołanie do Sankt Petersburga, gdzie założył podobną placówkę wychowawczą.

Życiorys

Wolke uczył się od 1761 r. w gimnazjum, po czym od 1763 r. studiował, zgodnie z wolą ojca, prawo na uniwersytecie w Getyndze. Po śmierci ojca zmienił kierunek studiów na matematykę i fizykę. Studia kontynuował w Lipsku u Christiana Fürchtegotta Gellerta i Johanna Augusta Ernestiego. Uczył się także rysunku i malarstwa u Adama Friedricha Oesera.

W 1770 r. został nauczycielem dzieci Johanna Bernharda Basedowa. Od 1773 r. był pomocnikiem Basedowa w założonej w Dessau placówce edukacyjnej Philanthropin. W 1776 r. mecenasi placówki mianowali go profesorem i odtąd kierował nią do 1778 r. z Basedowem i częściowo z Joachimem Heinrichem Campe. W 1777 r. wynalazł tzw. maszynę pomagającą w nauce czytania. Od 1778 do 1784 r. kierował placówką samodzielnie.

W 1784 r. podróżował w towarzystwie hrabiego E. von Manteuffela przez Szwecję, Danię, Kurlandię i Liwlandię do Sankt Petersburga. Wysoko ceniony przez carycę Katarzynę II pozostał tam do 1801 roku. Założył tam placówkę edukacyjną podobną do tej w Dessau. Po powrocie w 1801 r. do Jever otrzymywał pensję jako cesarsko–rosyjski radca dworu. Po wcieleniu Jever do Holandii, a później do Francji, stracił znaczną część majątku i musiał wraz z rodziną stamtąd wyjechać. W 1809 r. przebywał w Dreźnie i w Tharandt, gdzie daremnie próbował podjąć zaniechane w młodości studia malarskie i poprawić swoje położenie udzielaniem prywatnych lekcji. Po śmierci żony w 1813 r., która opiekując się rannymi w lazarecie w Dreźnie padła ofiarą tyfusu, otrzymał pomoc od byłej wdzięcznej uczennicy, która zapewniła mu godną starość w Berlinie.

Oprócz pedagogiki interesował się pasygrafią i telegrafią, opieką nad głuchoniemymi oraz językiem niemieckim, a zwłaszcza dolnoniemieckim, jak również hodowlą pszczół. Jako pedagog był praktykiem. Przedkładał rzeczowe objaśnienie pojęć zamiast wówczas przyjętego tłumaczenia na podstawie baśni. Poprzez gry fantazyjne rozbudzał wyobraźnię dzieci, w których znajdowały przyjemność, przy czym zdecydowanie była rozróżniana granica np. między przedstawieniem i rzeczywistością, lalką i dzieckiem.

Dzieła (wybór)

  • Philanthropistenlider. 1779.
  • [Nachricht von seiner Beschreibung der zum Elementarwerk gehörigen und von Daniel Chodowiecki gezeichneten hundert Kupfertafeln] C[hristian] H[einrich] Wolkens Nachricht von seiner Beschreibung der zum Elementarwerk gehörigen und von Daniel Chodowiecki (bis auf 18) gezeichneten hundert Kupfertafeln enthaltend die Methoden durch welche der Jugend auf eine leichte und angeneme Weise Kentnisse der Sachen und Sprachen zugleich können mitgeteilt werden. 1781.
  • Zweihundert und zehn Lider frölicher Geselschaft und einsamer Frölichkeit. 1782.
  • Methode Naturelle D'Instruction. 1782–1788.
  • Erste Kentnisse für Kinder von der Buchstabenkentnis an bis zur Weltkunde. 1783.
  • Das Buch für Anfänger im Lesen und Denken. 1784.
  • Modèle du Vocabulaire qui doit servir à la comparaison de toutes les langues. 1787.
  • Nachricht von den zu Jever durch die Galvani-Voltaische Gehör-Gebe-Kunst beglükten Taubstummen. 1802.
  • Anweisung wie Kinder und Stumme one Zeitverlust und auf naturgemäße Weise zum Verstehen und Sprechen zum Lesen und Schreiben oder zu Sprachkentnissen und Begriffen zu bringen sind, mit Hülfsmitteln für Taubstumme, Schwerhörige und Blinde nebst einigen Sprach-Aufsätsen ... : Mit 3 Kupfertafeln und einer Lese-Tabelle. 1804.
  • Anweisung für Mütter und Kinderlehrer, die es sind oder werden können, zur Mittheilung der allerersten Sprachkenntnisse und Begriffe, von der Geburt des Kindes an bis zur Zeit des Lesenlernens; : In Verbindung mit dessen Erziehungslehre zum Gebrauche für die erste Kindheit ; Mit zwei Kupfertafeln. 1805.
  • Düdische oder Sassische Singedichte, Grabschriften, Lider ... 1816.

Literatura

  • Hasselbach, J. P.: Lebensgeschichte des ... Christian Heinrich Wolke : Mit Gedichten und Briefen von ihm, und mehreren andern von Kant, v. Göckingk, Matthisson, Langbein, Zeüne, Wadzeck, Kraukling, Dietrich u. s. f. an und über ihn und dem Verzeichnisse seiner Werke / Verfasset von J. P. Hasselbach, Lehrer an der Stadtschule in Jülich. Nebst Wolke's Bildnis und seiner lithographirten Handschrift. Aachen : Expedition der Rheinisch-Westfälischen Monatsschrift, 1826.
  • Nietzold, Franz Ferdinand: Wolke am Philanthropin zu Dessau : Ein Beitrag zur Geschichte der Pädagogik im achtzehnten Jahrhundert - Grimma : Druck v. Frdr. Bode, 1890.
  • Wolf, Ursula: Christian Heinrich Wolke : ein Pädagoge der Aufklärungszeit Dessau, Kinzel, 2004.
    • Inhaltsverzeichnis / Zusammenfassung
  • Ferdinand Sander: Wolke, Christian Heinrich w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 44, Duncker & Humblot, Leipzig 1898, s. 134–136.

Linki

Autor: Roman Penkała