Sebastian Castellio

Sebastian Castellio (także Castalio lub Chastillon; ur. w 1515 r. w St. Martin-du-Fresne w Sabaudii jako Sébastien Châtillon; zm. 29 grudnia 1563 r. w Bazylei) - francuski humanista, filozof i teolog ewangelicko-reformowany. Jako obrońca wolności wiary i sumienia rozwinął w swoich pismach teorię religijnej i ogólnej tolerancji duchowej.

Sebastian Castellio
Sebastian Castellio.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Claude, rolnik; matka N.N.; - ożenił się 1) w Genewie w 1544 r. z Huguine Paquelon, 2) z Marie; z pierwszego małżeństwa miał syna i 2 córki, a z drugiego 3 synów i 3 córki.

Życiorys

Sebastian Castellio przybył w 1535 r. do Lyonu, ówczesnego centrum humanistycznego, gdzie uczył się języka łacińskiego, greckiego i hebrajskiego w Collège de la Trinité. W 1540 r. przyłączył się do Reformacji, opuścił Lyon i udał się do Strasburga i został tam współpracownikiem przebywającego na wygnaniu Jana Kalwina (1509-1564). W 1541 r. mianowano go rektorem szkoły łacińskiej Collège de Rive w Genewie. W 1542 r. napisał podręcznik »Dialogi sacri«, będący opracowaniem dramatycznym historii biblijnych dla lekcji języka łacińskiego.

Po waśni z Kalwinem, Castellio osiadł w 1545 r. w Bazylei, gdzie pracował jako korektor u drukarza Johannesa Oporinusa (1507-1568). W 1553 r. został profesorem greki na tamtejszym uniwersytecie. Pół roku po straceniu Miguela Serveta (1511-1553) w Genewie wydał pod pseudonimem Martinus Bellius pismo De haereticis an sint persequendi stanowiące zbiór wypowiedzi skierowanych przeciw zabijaniu heretyków (m.in. Marcina Lutra (1483-1546), Johannesa Brenza (1499-1570), Sebastiana Francka (1499-1542) i Erazma z Rotterdamu (1466-1536)). "Zabicie człowieka nigdy nie oznacza obronę nauki, lecz jest zabiciem człowieka" brzmiało stanowisko Castellio, któremu przeciwstawiał się Kalwin. Tym sposobem rozpoczął dyskusję o tolerancji z Kalwinem i Teodorem Bezą (1519-1605). Oprócz tego Sebastian Castellio przetłumaczył w 1551 r. Biblię na język łaciński, a w 1555 r. na język francuski oraz dzieła kilku greckich autorów.

Spory z genewskimi teologami przysporzyły mu kłopoty także w Bazylei i spowodowały problemy z cenzurą przy wydawaniu kolejnych pism. Dodatkowo oskarżano go z powodu kontaktów z przywódcą anabaptystów Davidem Jorisem (1501-1556) i domagano się wobec niego podobnego wyroku jak w przypadku Miguela Serveta. Jego rozważania o przesiedleniu się do Polski, w której wówczas panowała jeszcze tolerancja, przerwała śmierć. Ostatnie dzieło De arte dubitandi, które w całości zostało opublikowane dopiero w 1981 r., zawierało pierwsze oznaki przyszłego racjonalizmu i ponad dogmaty stawiał w nim rozum, a Wieczerzę Pańską interpretował jako czyn mający charakter symboliczny. Jego idee długi czas oddziaływały w Niderlandach, Anglii jak również w Polsce wśród zwolenników socynianizmu i arian.

Stefan Zweig opisał w 1936 r. spór Jana Kalwina z Sebastianem Castellio w monografii Castellio gegen Calvin oder Ein Gewissen gegen die Gewalt (Castellio przeciwko Kalwinowi lub sumienie przeciwko przemocy). Zweig zawarł w niej swoje postrzeganie nacjonalizmu i pokazał jednocześnie w przedstawieniu kalwinistycznej Genewy w XVI wieku krytykę nazistowskiego totalitaryzmu.

Dzieła (wybór)

  • Dialogorum sacrorum libri quatuor. 1542.
  • Biblia sacra latina. 1551.
  • De haereticis an sint persequendi. 1554.
  • La Bible translatée avec annotations. 1555.
  • Conseil à la France désolée, auquel est monstré la cause de la guerre présente et le remède qui y pourroit estre mis, et principalement est avisé si on doit forcer les consciences. 1562.
  • Contra libellum Calvini in quo ostendere conatur haereticos jure gladii coercendos esse. 1612.

Literatura

  • Ferdinand Buisson: Sébastien Castellion, sa Vie son Œuvre. online.
  • Jacob Achilles Mähly: „Castellio, Sebastian” w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 4, Duncker & Humblot, Leipzig 1876, s. 64-67 (online).
  • Robert Stupperich: „Castellio, Sebastian” w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 3, Duncker & Humblot, Berlin 1957, ISBN 3-428-00184-2, s. 173 (online).
  • Friedrich Wilhelm Bautz: Castellio, Sebastian. W: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Tom 1, Bautz, Hamm 1975, s. 956-958.

Linki