Johann Benedict Carpzov
Johann Benedict Carpzov (ur. 24 kwietnia 1639 roku w Lipsku; zmarł 23 marca 1699 roku tamże) - niemiecki, luterański teolog, etnolog i filolog.
 |
| Johann Benedict Carpzov. Źródło: Wikimedia Commons |
Genealogia
Ojciec Johann Benedikt Carpzov (1607-1657), teolog; matka b.d.; - poślubił 1) 19.10.1668 roku Reginę Marię Lanckisch(1655-1680), córkę księgarza i wydawcy; 2) 22.11.1681 roku Annę Kunigundę Göring (1661-1694), córkę aptekarza ze Szczecina; 3) 18.06.1695 roku Amalię wdowę po Johannie Rudolphie Welschu; z 1) małżeństwa miał 7 dzieci, z 2) małżeństwa miał 7 dzieci, z 3) małżeństwa 2 dzieci.
Życiorys
Johann Benedict Carpzov otrzymał już jako dziecko rzetelne wykształcenie w swoim domu rodzinnym. Później uczęszczał do Thomasschule w Lipsku.
W 1654 roku wstąpił na uniwersytet w Lipsku i w tym samym roku uzyskał tytuł bakalaureata z siedmiu sztuk wyzwolonych. W 1656 roku udał się na uniwersytet w Jenie, gdzie uczęszczał na wykłady Christiana Chemnitza, Johanna Frischmutha (1619–1687) i Johanna Andreasa Bose. Od 1656 roku studiował na uniwersytecie w Strasburgu, słuchał tam wykładów Johanna Conrada Dannhauera, Sebastiana Schmidta i Johanna Heinricha Boeclera. W 1657 roku wrócił do Lipska, a po śmierci ojca udał się ponownie do Strasburga, aby dokończyć studia. W 1658 roku, zwyczajem uczonych ówczesnych czasów, rozpoczął podróż edukacyjną.
Podczas tej podróży odwiedził Tybingę, Ulm, Regensburg, Norymbergę, Altdorf koło Norymbergii i Heidelberg. We Frankfurcie nad Menem przeżył koronację cesarza Leopolda I Habsburga, a następnie powrócił do Strasburga, gdzie wygłosił rozprawę pożegnalną. Następnie udał się do Bazylei i pod koniec roku 1658 wrócił do Lipska, gdzie uzyskał tytuł magistra filozofii. W następnym roku zaczął wykładać język hebrajski, o którym posiadał wielką wiedzę i koncentrował się na studiowaniu teologii u Johanna Hülsemanna, Hieronymusa Kromayera, Martina Geiera i Johanna Adama Schertzera.
W 1662 roku został zatrudniony jako bakałarz teologii do wygłaszania niedzielnych kazań w kościele św. Mikołaja, w 1665 został profesorem etyki, w 1668 licencjatem teologii, jak również profesorem orientalnych języków, w 1674 archidiakonem, w 1678 doktorem teologii, w 1679 pastorem w kościele św. Tomasza w Lipsku. Wielokrotnie zarządzał dziekanatem wydziału teologicznego, a w latach 1679, 1691, 1697 był rektorem uniwersytetu w Lipsku.
Od 1697 roku był eforem uczniów z Królestwa Polskiego i Księstwa Saksonii-Weimar, asesorem w lipskim konsystorzu, kanonikiem katedry w Miśni, jak również członkiem komisji śledczej.
Zmarł 30 marca 1699 roku na skutek powikłań po grypie.
Znaczenie
Chociaż Johann Benedict Carpzov sympatyzował z poglądami Filipa Jakuba Spenera, to zdecydowanie przeciwstawiał się szerzeniu pietyzmu w Lipsku. On też zapoczątkował cenzurę na tamtejszym wydziale teologicznym. Dotyczyła ona trzech magistrów Augusta Hermanna Francke, Paula Antona, Johanna Kaspara Schade.
Został najbardziej stronniczym i najzacieklejszym przeciwnikiem nowego ruchu, a od 1689 roku był członkiem komisji śledczej. Był autorem wielu mocnych pism skierowanych przeciw pietyzmowi, współautorem wydanego w roku 1691 pisma "Imago pietismi", które w 1692 roku złożył przed saksońskim związkiem krajowym przedstawiając wątpliwości lipskiego fakultetu teologicznego. W tym samym roku pojawiło się kolejne pismo "Beschreibung des Unfugs der Pietisten in Halberstadt" ( Opis swawoli pietystów w Halberstadt).
Przeciw niemu były skierowane teraz nie tylko poważne i umiarkowane riposty Philippa Jacoba Spenera, Veita Ludwiga von Seckendorffa, Augusta Hermanna Francke, lecz także tych, którzy byli wtedy z pietyzmem związani, aczkolwiek zasadniczo całkiem inaczej myślący, jak np.wybitny przedstawiciel oświecenia Christian Thomasius. Thomasius drwił z Carpzova i całego wydziału teologicznego. Publicznie mu zarzucał, że jego lectiones publicae (wykłady publiczne) nie są porządne, że podczas kazań opowiada śmieszne i sprośne rzeczy itd.. W wyniku tych sporów Christian Thomasius musiał opuścić Saksonię. Po odejściu Thomasiusa z Lipska spór jeszcze bardziej się zaostrzył.
Podczas tego konfliktu wynikły pytania na gruncie prawa kościelnego. Wypowiedzi Christiana Thomasiusa, zawartej w rozprawie "Vom Recht eines Fürsten in Mitteldingen", przeciwstawił swoje pismo pt. "De jure decidendi controversias theol.", w którym w nawiązaniu do swego ojca bronił tak zwanego systemu episkopalnego przeciw terytorializmowi Thomasiusa.
Obowiązki Johanna Benedicta Carpzova związane z pełnionymi funkcjami nie pozwalały mu na prowadzenie aktywnej działalności pisarskiej. Wynikiem czego jest tylko kilka małych rozpraw.
Dzieła (wybór)
- Imagio Pietismi, 1692.
- Indroductio in Theologiam Judaiam et lectionem Raymundi aliorumque id genus autorum, Leipzig i Frankfurt 1687.
- Auserlesene Tugendsprüche aus der Heiligen Schrift, Leipzig 1692.
- De jure decidendi controversias, Leipzig 1695.
- Collegium rabbinico–biblicum in libellum Ruth, Leipzig 1709.
Literatura
- Wagenmann, Julius August: „Johann Benedict Carpzov“ w Allgemeine Deutsche Biographie tom 4 (1876), strony 21-22 (online).