Hans Carossa

Hans Carossa (ur. 15 grudnia 1878 w Tölz, zm. 12 września 1956 w Rittsteig koło Passau) - niemiecki lekarz, poeta i autor opowiadań. Ostatecznie zrezygnował z praktyki lekarskiej, aby całkowicie poświęcić się pisarstwu.

Hans Carossa
Hans Carossa, 1912.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

  • Ojciec : Karl Carossa, lekarz;
  • Matka : Maria z domu Voggenreiter, nauczycielka;
  • Żona : 1) od 1907 Valerie Endlicher (1888–1941), 2) od 1943 Hedwig Kerber (1895–1956).

Życiorys i twórczość

Hans Carossa urodził się jako syn studenta medycyny i przyszłego lekarza Karla Carossy i jego żony, nauczycielki Marii z domu Voggenreiter. Gdy miał siedem lat rodzina przeprowadziła się z Königsdorf do Pilsting. Od 1888 roku uczęszczał do gimnazjum humanistycznego w Landshut, co opisał później między innymi w książce autobiograficznej Przeobrażenia młodości (Verwandlungen einer Jugend, 1928), za którą otrzymał Nagrodę Poetycką Miasta Monachium (Dichterpreis der Stadt München, 1928). W miejscowości Seestetten, gdzie w 1895 roku matka odziedziczyła posiadłość zapoznał się z pięknem naddunajskich pejzaży, które wywarły istotny wpływ na jego życie i pisma.

Po zdanej w 1897 roku maturze rozpoczął studia medyczne w Monachium. W stolicy Bawarii nawiązał kontakty literackie z Richardem Dehmelem (1863–1920), Karlem Wolfskehlem (1869–1948), Heinrichem Lautensackiem, Frankiem Wedekindem, kabaretem „Die elf Scharfrichter”, jak również z kręgiem skupionym wokół Stefana George (1868–1933). Od 1900 roku kontynuował studia w Würzburgu i ukończył je w 1903 roku w Lipsku tytułem doktora, po czym wspólnie z ojcem prowadził praktykę lekarską w Passau (własna praktyka w latach 1911–13). W tym czasie zaczął także pracę literacką. Dzięki pośrednictwu Dehmela uwagę zwrócił na niego Hugo von Hofmannsthal (1874–1929), który pomógł mu w nawiązaniu kontaktu z lipskim wydawnictwem Insel–Verlag, w którym w 1910 roku ukazało się pierwsze wydanie jego Wierszy zebranych (Gesammelte Gedichte). W 1914 roku zamieszkał ponownie w Monachium. Od 1916 do 1918 był lekarzem batalionowym w 8. Königlich Bayerische Reserve-Division, a dokładnie w Reserve-Infanterie-Regiment 19, z którym przebywał na froncie rumuńskim i zachodnim. W Rumunii napisał opublikowane w 1924 roku Dziennik rumuński (Rumänisches Tagebuch).

W Francji Hans Carossa został ciężko ranny i zwolniony ze służby wojskowej. Odtąd żył w Monachium. Między 1925 a 1943 rokiem podróżował kilka razy do Włoch, czego efektem były Zapiski z Włoch (Aufzeichnungen aus Italien, 1946), będące zbiorem wrażeń z podróży i notatek w dzienniku. Dużą część życia Carossa spędził w Bawarii, której miejsca i krajobrazy produktywnie wykorzystał w swojej twórczości: świat wsi w Dolnej Bawarii (Kading), Passau (Grenzburg) jako wizję miasta, Las Bawarski jako krajobraz samotni poetki bawarskiej Emerenz Meier (1874–1928). W 1929 roku Hans Carossa zrezygnował z praktyki lekarskiej i wrócił do Seestetten.

Pomimo rozpoznawania zła w świecie Carossa próbował je widzieć jako uleczalny twór, który dzięki ofiarnej działalności jednostki znowu zostanie przezwyciężone. Przyświecało mu zawarte w książce Dziennik rumuński motto „Kradnij światło z gardzieli węża!” ( „Raube das Licht aus dem Rachen der Schlange!“). Sygnalizował w tej kronice z I wojny światowej, że za śmiercią i cierpieniem pozostaje ukryty sens i motto to uchodziło dla autora za gwaranta tradycyjnych i humanistycznych ideałów w świecie radykalnych przemian. W tym kontekście osadzone są też książki Hansa Carossy m.in. nagrodzona w 1931 roku Nagrodą Gottfrieda Kellera (Gottfried-Keller-Preis) powieść Lekarz Gion (Der Arzt Gion, 1931), w której Gion zakochuje się w sąsiadce, a potem w skutek pewnego spotkania doświadcza gruntownej przemiany osobistej.

Okres nacjonalizmu Hans Carossa przeżył podobnie jak Erich Kästner (1899–1974) w emigracji wewnętrznej i odrzucił powołanie do Pruskiej Akademii Języka i Poezji, której członkiem został dopiero w 1950 roku. Swój stosunek do nacjonalizmu wyraził w 1938 roku w wykładzie „Oddziaływania Goethego w teraźniejszości”, w którym przyznawał się do „przyszłego królestwa ducha i humanizmu i przeciwstawiał przemocy państwowej i dyktatorskiej mani podbojów”. W 1938 roku przyjął Nagrodę Goethego Miasta Frankfurt (Goethepreis der Stadt Frankfurt), a w 1941 wybrano go na prezydenta nacjonalistycznego Europejskiego Stowarzyszenia Pisarzy (Europäische Schriftsteller-Vereinigung). Pomimo dystansu wobec reżimu nazistowskiego należał do najczęściej popieranych przez nazistów pisarzy. W 1944 roku Adolf Hitler (1889–1945) przyjął go na „Listę artystów obdarzonych łaską Bożą” (Gottbegnadeten-Liste). Hans Carossa utrzymywał kontakt z emigrantami jak Thomas Mann (1875–1955), Alfred Kubin (1877–1959) i Alfred Mombert (1872–1942), którego dzięki znajomości z Josephem Goebbelsem (1897–1945) pomógł uwolnić z obozu koncentracyjnego Gurs i uzyskał dla niego zgodę na wyjazd do Szwajcarii. Swoje „bierne uczestnictwo” stematyzował Carossa autokrytycznie w późnym dziele Nierówne światy (Ungleiche Welten, 1951).

W 1941 roku opublikował trzecią autobiografię Rok pięknych iluzji (Das Jahr der schönen Täuschungen). W tym samym roku zmarła jego pierwsza żona Valerie Endlicher. Dwa lata później poślubił Hedwig Kerber, którą znał od 1927 roku, i z którą miał nieślubną 13-letnią córkę. W okresie powojennym twórczość poetycka Hansa Carossa cieszyła się ponownie popularnością. W 1955 roku ukazała się jego ostatnia autobiografia Dzień młodego lekarza (Der Tag des jungen Arztes).

Hans Carossa zmarł 12 września 1956 roku w Rittsteig koło Passau, gdzie mieszkał od końca II wojny światowej.

Dzieła (wybór)

  • Wiersze zebrane (Gesammelte Gedichte), Insel, Leipzig 1910.
  • Losy doktora Bürgera (Die Schicksale Doktor Bürgers), Insel, Leipzig 1913.
  • Dzieciństwo (Eine Kindheit), Insel Leipzig 1922.
  • Rumuński dziennik I(Rumänisches Tagebuch), Insel, Leipzig 1924.
  • Przeobrażenia młodości (Verwandlungen einer Jugend), Insel, Leipzig 1928.
  • Lekarz Gion (Der Arzt Gion), Insel, Leipzig, 1931.
  • Tajemnice dojrzałego życia (Geheimnisse des reifen Lebens), 1936.
  • Rok pięknych iluzji (Das Jahr der schönen Täuschungen), Insel, Leipzig 1941.
  • Zapiski z Włoch (Aufzeichnungen aus Italien). Vereinigung Olener Bücherfreunde, Olten 1946.
  • Nierówne światy (Ungleiche Welten. Insel, Wiesbaden 1951.)
  • Dzień młodego lekarza (Der Tag des jungen Arztes), Insel, Wiesbaden 1955.

Literatura

  • Volker Michels (Hrsg.): Über Hans Carossa. Suhrkamp, Frankfurt am Main 1979

Linki

  • „Hans Carossa” w Literaturportal Bayern (online).