Caroline Schelling

Caroline Schelling (także Caroline Böhmer (1784-1796); Caroline von Schlegel (1796-1803); Dorothea Caroline Albertina Schelling (od 1803); ur. 2 września 1763 w Getyndze jako Dorothea Caroline Albertine Michaelis, zm. 7 września 1809 w Maulbronn) – niemiecka pisarka i tłumaczka, uważana za muzę różnych poetów i myślicieli romantyzmu. (wyznanie ewangelickie)

Johann Friedrich August Tischbein: Caroline Schlegel (1798). Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

• Ojciec: Johann David Michaelis (1717–91), orientalista, teolog, profesor w Getyndze, syn Christiana Benedikta Michaelisa (1680–1764), profesor teologii, orientalista w Halle/Saale;
• Matka: Luise Philippine Antoinette Schröder (1741–1808);
• Rodzeństwo: przyrodni brat Christian Friedrich (Fritz) Michaelis (1754–1814, lekarz sztabowy heskich oddziałów w Ameryce, profesor medycyny w Kassel i Marburgu), brat Gottfried Philipp Michaelis (1768–1811, lekarz w Harburgu), siostry Charlotte (Lotte) Michaelis (1766–93), Luise Friederike Michaelis (1770–1846);
• Mąż: 1) od 1784 Johann Franz Wilhelm Böhmer (1753–88, doktor medycyny), 2) od 1796 (rozwód 1803) August Wilhelm von Schlegel (1767–1845, filolog i poeta), 3) od 1803 Friedrich Wilhelm Joseph von Schelling (1775–1854, filozof);
• Dzieci: 1 syn: Wilhelm (ur. 08.1788, zmarł kilka tygodni po narodzeniu) i 2 córki: Auguste (1785-1800) i Therese (1787–1789) z pierwszego małżeństwa; 1 nieślubny syn (1793-95) ze związku z francuskim porucznikiem Jeanem Baptiste'ą Dubois-Crancd (1773–1800).

Życiorys

Caroline Schelling urodziła się 2 września 1763 w Getyndze jako Dorothea Caroline Albertine Michaelis. Była córką profesora orientalistyki Johanna Davida Michaelisa i jego żony Luise Philippine Antoinette Schröder. Od dziecka przebywała w otoczeniu uczonych, przyjaźniła się z Therese Heyne i Georgiem Forsterem.

15 czerwca 1784 roku poślubiła w Getyndze doktora medycyny Johanna Franza Wilhelma Böhmera (1754–1788), syna profesora prawa G. L. Böhmer. Małżonkowie zamieszkali w Clausthal, gdzie Böhmer był lekarzem w górnictwie. Po krótkim, szczęśliwym małżeństwie jej mąż zmarł 4 lutego 1788 roku z powodu infekcji rany. Wkrótce zmarło także dwoje jej dzieci; pozostała jej tylko córka Augusta urodzona 28 kwietnia 1785 roku. Z Clausthal wróciła jesienią 1788 roku do domu rodzinnego w Getyndze. Od lata 1789 do jesieni 1791 roku mieszkała u brata Fritza w Marburgu.

W 1791 roku zmarł jej ojciec, matka przeprowadziła się do Brunszwiku, a rodzinny dom w Getyndze sprzedano. W marcu 1792 roku młoda wdowa z córką zamieszkała w Moguncji, gdzie dużo czasu spędzała w towarzystwie Georga Forstera i Therese Heyne, którzy od 1785 roku byli małżeństwem. Po zajęciu miasta przez francuskie oddziały w październiku 1792 roku Carolina Böhmer dołączyła z Forsterem do klubowiczów, którzy popierali profrancuską rewolucyję w Moguncji. W tym czasie rozpadł się związek Caroliny z guwernerem hanowerskich książąt Georgiem Ernstem Tatterem, którego bardzo kochała. Rozpoczęła teraz romans z francuskim porucznikiem. Z tego przelotnego związku urodziła w 1793 roku syna.

W grudniu 1792 roku Therese Forster opuściła męża i z Ludwigiem Ferdinandem Huberem wyjechała do Szwajcarii. Teraz Carolinę posądzono o związek z Forsterem. 25 marca 1793 roku Forster na zlecenie Republiki Mogunckiej wyjechał na rozmowy polityczne do Paryża. Pięć dni później wyjechała także Carolina z Moguncji. Jeszcze tego samego dnia została zatrzymana przez pruskich żołnierzy w Oppenheim. Gdy wyszły na jaw jej powiązania z mogunckimi jakobinami, aresztowano ją i osadzono w twierdzy Königstein im Taunus, a 14 czerwca przeniesiono do Kronberg im Taunus, gdzie przebywała w areszcie domowym. Jej krewni i znajomi jak brat Friedrich i August Wilhelm Schlegel zabiegali o jej zwolnienie. Dopiero interwencja jej brata Gottfrieda Philippa Michaelisa u króla Prus Fryderyka Wilhelma II przyniosła sukces. 5 lipca 1793 roku Caroline i jej córka Auguste wyszły na wolność. August Wilhelm Schlegel przybył z Amsterdamu i zabrał je z Kronbergu do Lipska i następnie do lekarza, do pobliskiego miasteczka Lucka. Tam pod fałszywym nazwiskiem urodziła 3 listopada 1793 roku syna Wilhelma Juliusa. August Wilhelm Schlegel odwiedzał ją tam kilkakrotnie i został chrzestnym jej syna. Wprawdzie utrzymywała kontakt listowny z ojcem dziecka, ale nie przyjęła jego propozycji małżeństwa, ani też nie zgodziła się na oddanie mu syna. Zamiast tego oddała syna w styczniu 1794 roku pod opiekę i zamieszkała z córką u znajomej rodziny Gotter w Gocie. Syna już nigdy nie zobaczyła, gdyż zmarł z powodu infekcji 30 kwietnia 1795 roku.

Po zwolnieniu z więzienia Caroline Böhmer była uważana w Niemczech za kobietę „lekkomyślną” i „demokratkę”, a przez władze konsekwentnie dyskryminowana. Kiedy odwiedziła rodzinne miasto Getyngę, uznano ją w dekrecie za osobę niepożądaną i wydalono z miasta. Również w Dreźnie nie wyrażono zgody na jej pobyt, co było efektem urzędowego nadzoru nad nią – przynajmniej w Królestwie Hanoweru. Także dawni przyjaciele odwrócili się od Caroliny, co po części wynikało z działań administracyjnych.

W 1795 roku znalazła schronienie u matki w Brunszwiku. Tam kilka miesięcy później przyjechał August Wilhelm Schlegel. Ze względu na swoje trudne położenie materialne i towarzyskie poślubiła go 1 lipca 1796 roku. Tydzień później małżonkowie zamieszkali w Jenie. Także Goethe złożył im 17 lipca niespodziewaną wizytę, w grudniu Carolina i August Wilhelm Schlegel spędzili kilka dni w Weimarze. Jednak polityczne prześladowania Caroliny trwały nadal. Jeszcze w 1800 roku rząd hanowerski informował administrację w Getyndze:

„Do prorektora, radcy konsystorza Plancka, radcy dworu Meinera w Getyndze.[…] Dowiadujemy się z różnych stron, że profesor August Wilhelm Schlegel z Jeny z żoną, byłą wdową Böhmer, urodzoną Michaelis, ma tam przybyć.[…] Jeśli wymieniony profesor z żoną będzie chciał tam zostać w czasie przejazdu dłużej niż kilka dni, należy ich wydalić”.

Nie dziwi zatem myśl Caroliny o wyjeździe z mężem do Ameryki. Bracia Friedrich i August Wilhelm Schlegel byli czołowymi postaciami romantyzmu w Jenie. To drugie małżeństwo znaczyło dla Caroliny Schlegel powrót do towarzyskiego życia mieszczańskiego. Brała czynny udział w rozwoju literackiego kręgu skupionego wokół jej męża. Pracowała razem z mężem nad tłumaczeniem dzieł Szekspira. Od 1797 do 1799 roku przetłumaczyli na język niemiecki wspólnie sześć najbardziej znanych sztuk angielskiego pisarza: Julius Cäsar (Juliusz Cezar),Was ihr wollt (Wieczór Trzech Króli), Romeo und Julia (Romeo i Julia), Der Sturm (Burza), Hamlet i Der Kaufmann von Venedig (Kupiec wenecki).

Thorwaldsen: Auguste Böhmer podająca mamie Carolinie czarkę z piciem. Źródło: Wikimedia Commons

W 1798 roku do Jeny przybył filozof Friedrich Wilhelm Joseph Schelling. Podobnie jak Novalis i Ludwig Tieck wkrótce i on przebywał w domu Schleglów. Carolinę i Friedricha Schellinga połączył związek miłosny, który był tolerowany przez jej męża. Jeszcze w 1799 roku odegrała ważną rolę w powieści Lucinde Friedricha Schlegela. Uważa się, że w powieści została przedstawiona w rozdziale Lehrjahre der Männlichkeit. Później stosunki między szwagrem i szwagierką ochłodziły się i ostatecznie przerodziły w jawną wrogość. Być może wpłynęła na to jej przyjaciółka Dorothea Veit.

Początkiem 1800 roku Caroline Schlegel ciężko zachorowała. W czerwcu wyjechała na dalsze leczenie do Bad Bocklet, gdzie odwiedził ją von Schelling w towarzystwie jej córki Augusty. Tam Augusta zachorowała na dyzenterię i zmarła 12 sierpnia 1800 roku.

Po wyjeździe Augusta Wilhelma Schlegela końcem 1800 roku do Berlina Carolina pozostała w Jenie. Po pewnym czasie małżonkowie postanowili się rozwieść, co nastąpiło 17 maja 1803 roku, dzięki pomocy Goethego. Już 26 czerwca tego samego roku odbył się ślub Caroliny Schlegel z Friedrichem Schellingiem w Murrhardt. W tym samym roku zamieszkali razem w Würzburgu, gdzie Schelling otrzymał posadę na uniwersytecie.

Obelisk na grobie Caroliny Schelling w Maulbronn. Źródło: Wikimedia Commons

Tam zamieszkali w domu dla profesorów, a ich sąsiadami byli profesorowie Heinrich Eberhard Gottlob Paulus i Friedrich Wilhelm von Hoven, którzy utrzymywali kontakt z kręgiem Charlotte von Schiller w Weimarze i z jej bratem Friedrichem Schlegelem, którzy byli wrogo nastawieni do Caroliny. Paulus i von Hoven czuli się powołani do dalszego zwalczania wszelkimi możliwymi środkami „Zła”, „Kobiety Lucyfer” jak nazywali Carolinę Schelling. Szczególnie żony profesorów uczestniczyły żywo w skierowanej przeciwko Carolinie korespondencji: Henriette von Hoven informowała o wszystkim Charlottę von Schiller, a pani Paulus Dorothę Schlegel. Tak przykładowo rozpowszechniły plotkę, że Carolina utrzymywała związek z profesorem zoologii Martinem Heinrichem Köhlerem. Tę trudną do zniesienia dla Caroliny sytuację rozwiązało w 1806 roku powołanie Schellinga na uniwersytet w Monachium, gdzie razem zamieszkali. W Monachium małżonkowie utrzymywali kontakt z Clemensem i Bettiną Brentano.

Carolina Schelling zmarła 7 września 1809 roku w Maulbronn, podczas pobytu u rodziców Schellinga. Pochowana została 10 września na tamtejszym cmentarzu.

Od 2002 roku miasto Jena przyznaje co trzy lata Nagrodę im. Caroliny Schlegel (Caroline-Schlegel-Preis).

Dzieła (wybór)

Głównym dokonaniem literackim Caroline Schelling są jej listy do rodzeństwa, znajomych i przyjaciół, w których sportretowała m.in. Herdera, Wielanda, Goethego, Schillera i wczesnych romantyków . Poza tym napisała także kilka recenzji.

• Georg Waitz: Caroline: Briefe an ihre Geschwister, ihre Tochter Auguste, die Familie …. 2 tomy, Hirzel, Leipzig 1871.
• Erich Schmidt: Caroline. Briefe aus der Frühromantik. 2 tomy, Insel, Leipzig 1913.
• Sigrid Damm: Caroline Schlegel-Schelling. „Lieber Freund, ich komme weit her schon an diesem frühen Morgen“. Briefe. Luchterhand, Darmstadt 1988.
• Sigrid Damm: Caroline Schlegel-Schelling. Ein Lebensbild in Briefen. Insel, Frankfurt a. M., Leipzig 2009.