Carl Stumpf

Carl Stumpf (ur. 21 kwietnia 1848 w Wiesentheid; zm. 25 grudnia 1936 w Berlinie) - niemiecki filozof, psycholog i badacz muzyki.(wyznania katolickiego)

Carl Stumpf
Carl Stumpf (ok. 1900).
Źródło: Wikimedia Commons

Życiorys

Pierwszych lekcji muzyki udzielał mu ojciec, radca sądu krajowego Eugen Stumpf. Dalszą naukę muzyki Carl Stumpf kontynuował w gimnazjach w Bambergu (1859 - 1863) i Aschaffenburgu (1863 - 1865), przy czym nauczył się gry na sześciu instrumentach i jako samouk zapoznał się z teorią harmonii i kontrapunktem. Studiował filozofię na uniwersytetach w Würzburgu u Franza Brentano i w Getyndze u Rudolfa Hermanna Lotze, u którego doktoryzował się w 1868 r. i habilitował w 1870 r. pracą o aksjomatach matematycznych.

Po habilitacji rozpoczął pracę na uniwersytecie w Getyndze jako privatdozent. W tym czasie spotkał dwóch sławnych psychofizyków lipskich Ernsta Heinricha Webera i Gustava Theodora Fechnera. Po kilku pracach z zakresu filozofii, które nie wzbudziły zainteresowania, opublikował w 1872 r. pierwszą ważną książkę »Über den psychologischen Ursprung der Raumvorstellung« (O psychologicznym początku percepcji przestrzeni). Jesienią 1873 r. został profesorem filozofii na uniwersytecie w Würzburgu. Rozpoczął prace nad percepcją słuchową i psychologią muzyki. Zainspirowany ideami Brentano był przekonany o możliwości współpracy między naukami przyrodniczymi a filozofią. Zainteresował się empirycznymi metodami w psychologii eksperymentalnej i został pionierem tej nowej dyscypliny.

W 1879 r. Carl Stumpf opuścił Würzburg i przeniósł się do Pragi. W swojej autobiografii napisał, że praca w Würzburgu stawała się dla niego coraz bardziej uciążliwa i przynosiła mniej sukcesów z powodu braku niezależności uczelni od Kościoła katolickiego. W Pradze kontynuował prace nad psychologią muzyki, tym razem bez korzystania z laboratorium wyposażonego do eksperymentów i zaczął interesować się muzyką nieeuropejską. Podczas pobytu w Pradze poznał Ernsta Macha i odwiedził go tam w 1882 r. William James (1842-1910). W 1883 r. ukazał się pierwszy tom »Tonpsychologie«, który przyniósł mu sławę i otworzył drzwi na inne uczelnie. Zyskał uznanie także Wilhelma Diltheya, który poparł jego nominację w Halle (1884), a w 1893 r. ściągnął go do Berlina, gdzie jego uczniami byli Max Wertheimer, Kurt Koffka i Wolfgang Köhler, którzy założyli berlińską szkołę psychologii postaci. W międzyczasie był od 1889 r. profesorem w Monachium. Carl Stumpf wywarł także silny wpływ na założyciela nowoczesnej fenomenologii Edmunda Husserla. Wprowadził do filozofii pojęcie »stanu rzeczy« (niem. Sachverhalt), które później rozpowszechnił przede wszystkim Husserl.

Razem z uczniem Erichem Moritzem von Hornbostelem założył w 1900 r. w Berlinie archiwum »Phonogramm-Archiv«, które stało się punktem wyjścia do etnomuzykologii[1]. W »Tonpsychologie» widział istotę konsonansu w zjednoczeniu dźwięków, stopieniu ich w całość (niem. Verschmelzung)[2]. Po polemice z Hugo Riemannem na temat konsonansu i dysonansu zrewidował swój punkt widzenia i wprowadził pojęcia »konkordancja« i »dyskordancja«.

Razem ze swoim studentem Oskarem Pfungstem rozwiązał w 1907 r. zagadkę związaną z koniem o imieniu »Mądry Hans« i utorował przez to drogę psychologii eksperymentalnej. W 1926 r. zdefiniował z inicjatyw Wolfganga Köhlera pojęcie »formant«[3].

Doktorantami Carla Stumpfa byli m.in. Kurt Lewin, Robert Musil i Bernharda Groethuysena.

Carl Stumpf zmarł 25 grudnia 1936 r. i został pochowany na cmentarzu Parkfriedhof Lichterfelde w Berlin-Lichterfelde.

Dzieła (wybór)

  • Verhältnis des Platonischen Gottes zur Idee des Guten, 1869.
  • Tonpsychologie, 2 tomy, 1883-1890.
  • Die pseudo-aristotelischen Probleme der Musik, 1897.
  • Der Entwicklungsgedanke in der gegenwärtigen Philosophie, 1900.
  • Die Wiedergeburt der Philosophie, 1907.
  • Vom ethischen Skeptizismus, 1908.
  • Die Anfänge der Musik, 1911.
  • Die Sprachlaute. Experimentell-phonetische Untersuchungen. Nebst einem Anhang über Instrumentalklänge, 1926.
  • Gefühl und Gefühlsempfindung, 1928.

Literatura

  • Carl-Friedrich Geyer: Carl Stumpf. W: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Tom 16, Bautz, Herzberg 1999, ISBN 3-88309-079-4, s. 1480-1482.
  • Stumpf, Friedrich Carl, w: Oesterreichisches Musiklexikon online.

Linki

Przypisy

  1. Willibald Gurlitt, Hans Heinrich Eggebrecht (Hrsg.):: Riemann Musik Lexikon (Personenteil L-Z). B.Schott’s Söhne, Mainz 1961, s. 753.
  2. Jobst P. Fricke: Eine Konsonanztheorie auf der Grundlage von Autokorrelation unter Berücksichtigung der Unschärfe. (dostęp 2016.06.02)
  3. Oskar Vierling: Der Formantbegriff, w: Wiley Online Library. (dostęp 2016.06.02)