Otto Nicolai

Carl Otto Ehrenfried Nicolai (ur. 9 czerwca 1810 w Królewcu (niem. Königsberg); zm. 11 maja 1849 w Berlinie) – niemiecki kompozytor i dyrygent. W czasie pracy w Wiedniu powołał do życia „koncerty filharmoniczne” i w ten sposób przyczynił się do powstania Filharmoników Wiedeńskich. Sławę uzyskał przede wszystkim jako autor opery komicznej Wesołe kumoszki z Windsoru (Die lustigen Weiber von Windsor według Williama Szekspira) z 1849. Spod jego pióra wyszło około 250 kompozycji. Jego styl charakteryzuje połączenie „niemieckiej szkoły” i „włoskiej lekkości”. (wyznanie ewangelickie)

Otto Nicolai
Otto Nicolai. Litografia z 1842 roku.
Źródło: Wikimedia Commons

 

Genealogia

Ojciec Carl Ernst Daniel (1785–1854), muzyk; matka Christiane Wilhelmine Lauber (1782–1854); – kawaler.

Życiorys

Otto Nicolai był pierworodnym synem Carla Ernsta Daniela Nicolai (1785–1857) i Christiane Wilhelmine Lauber (1782–1854). Po rozejściu się rodziców przebywał u rodziny zastępczej, rodziny chłopskiej; czasowo żył także u wujka. Ojciec ożenił się drugi raz i wziął syna do nowej rodziny, która powiększyła się w 1826 r. po narodzinach przyrodniej siostry Cassandry.
Od 6 sierpnia 1819 uczęszczał do gimnazjum Collegium Fridericianum. Od despotycznego ojca otrzymał pierwsze lekcje muzyki. Nie mogąc wytrzymać tyrani ojca Otto uciekł początkiem 1826 r. z domu rodzinnego. Nie posiadając pieniędzy, dokumentów, żywności i dodatkowej odzieży skierował swoje kroki do miejscowości, w której mieszkała matka. Jednak matka była zbyt biedna, aby mógł z nią i siostrą pozostać. Musiał więc nadal wędrować. We wsi pod Stargardem spotkał pastora, dzięki któremu znalazł schronienie u Augusta Adlera, który przyjął go jak syna.

Adler zadbał o jego dalsze wykształcenie, łącznie z nauką konfirmacyjną, gdyż do tej pory Otto Nicolai nie był konfirmowany. W październiku 1827 r. wysłał go na studia muzyczne do Berlina. Dzięki listom polecającym otworzyło się przed nim wiele znamienitych domów berlińskich. Zyskał wsparcie u swego nauczyciela Carla Friedricha Zeltera (1758–1832) i został przyjęty do Królewskiego Instytutu Muzyki Kościelnej, gdzie w latach 1827–30 studiował grę na fortepianie u Ludwiga Bergera (1777–1839), śpiew u Emila Fischera i kompozycję u Bernharda Kleina (1793–1832). Istotny wpływ na niego miało członkostwo w Akademii Śpiewaczej (Sing-Akademie) i chórze męskim tzw. Liedertafel, gdzie poznał m.in. Friedricha Schleiermachera (1768–1834), Heinricha Hoffmanna von Fallerslebena (1798–1874), Christiana Karla Josiasa von Bunsena (1791–1860) oraz Felixa Mendelssohna-Bartholdyego (1809–1847) i jego siostrę Fanny (1805–1847). Zaczął rozwijać się jego głos (bas) i wkrótce zyskał uznanie jako wykonawca ballad Zeltera i partii solowych w Akademii Śpiewaczej. Na utrzymanie zarabiał jako nauczyciel gry na fortepianie i śpiewu, szybko stał się znany także jako kompozytor. Od 1830 r. w szybkim tempie pisał kawałki fortepianowe, pieśni, duety, kwartety wokalne, ale także komponował psalmy i msze. W kwietniu 1833 r. dał pierwszy własny koncert, podczas którego wystąpił jako kompozytor, śpiewak i pianista. Odniesiony sukces skłonił go w następnym miesiącu do zorganizowania większego występu w kościele garnizonowym.

Pruski poseł Christian Karl Josias von Bunsen (1791–1860) sprowadził go do Rzymu, gdzie w latach 1834–36 był organistą w niemieckim zborze ewangelickim. W 1837 r. Otto Nicolai otrzymał angaż jako kapelmistrz w wiedeńkim teatrze Theater am Kärntnertor. Już w następnym roku udał się ponownie do Włoch, gdzie próbował swoich sił jako kompozytor oper. Pomimo dużego sukcesu melodramatu trzyaktowego Il templario nie był w stanie ugruntować swojej pozycji we Włoszech. W 1841 r. został pierwszym kapelmistrzem w teatrze Theater am Kärntnertor. W Wiedniu największe znaczenie miały jego koncerty filharmoniczne, które dawał z orkiestrą teatru od marca 1842 r., a które jednocześnie dały początek Filharmonikom Wiedeńskim. Wystawienie w marcu 1843 r. IX Symfonii d-moll op. 125 Ludwiga van Beethovena (1770–1827) było pierwszym pełnym przedstawieniem tego wiekopomnego dzieła w obszarze niemieckojęzycznym. Po udziale w uroczystościach z okazji 300-lecia uniwersytetu w Królewcu, podczas których zaprezentowano jego uwerturę na temat chorału Ein feste Burg ist unser Gott (Warownym grodem jet nasz Bóg, tekst Marcina Lutra), otrzymał w 1844 r. od króla Prus Fryderyka Wilhelma IV (1795–1861) propozycję pracy w Berlinie, z której skorzystał dopiero w 1847 roku. W Berlinie został kapelmistrzem w teatrze królewskim i dyrygentem oraz artystycznym kierownikiem chóru chłopięcego (Domchor) w berlińskiej katedrze.

Natychmiast stworzył liczne utwory kościelne. Rewolucja w 1848 r. przerwała przygotowania do premiery opery komicznej Wesołe kumoszki z Windsoru (Die lustigen Weiber von Windsor), która odbyła się dopiero 9 marca 1849 roku. W czasie rewolucyjnym Nicolai angażował się w reorganizację sektora muzycznego w państwie pruskim.
Otto Nicolai zmarł 11 maja 1849 w Berlinie, dwa miesiące po premierze najbardziej znanej swojej opery. Wiadomość o jego wyborze tego dnia na członka Akademii Sztuki już do niego nie dotarła.

Dzieła (wybór)

Opery

  • Rosmonda d'Inghilterra, 1837/38 (melodramat).

  • Il templario, 1839/40 (melodramat).

  • Gildippe ed Odoardo, 1840 (melodramt).

  • Il proscritto, 1841 (melodramt).

  • Die Heimkehr des Verbannten, 1843 (opracowanie Il proscritto, opera tragiczna).

  • Der Tempelritter 1845 (opracowanie Il templario, opera komiczna).

  • Die lustigen Weiber von Windsor, 1845/46, (opera komiczna Wesołe kumoszki z Windsoru; libretto Salomon Hermann Mosenthal (1821–1877) według tekstu Williama Szekspira).

Symfonie

  • 0 Symfonia c-Moll, 1833.

  • 1 Symfonia D-Dur, 1835.

Utwory orkietrowe

  • Uwertura Bożonarodzeniowa na temat chorału Vom Himmel Hoch (Jam z niebios zszedł), 1833.

  • Świąteczna uwertura kościelna na temat chorału Ein Feste Burg ist mein Gott (Warownym grodem jest nasz Bóg), op. 31, 1844.

Pieśni i duety

  • Wenn sanft des Abends, op. 2a.

  • Der Schäfer im Mai, op. 3.

  • Abschied, op. 13 (Pożegnanie = L'addio : na dwa głosy; sł. pol. Feliksa Schobera).

  • Auf ewig dein, op. 14.

  • Wie der Tag mir schleicht / Willkommen du Gottes Sonne / Die Schwalbe, op. 15.

  • Lebewohl / An die Entfernte / Randino / Das treue Mädchen, op. 16.

  • Schlafendes Herzenssöhnchen, op. 19.

  • Rastlose Liebe, op. 23.

  • Il duolo d'amore / Se tranquillo a te d'accanto / Il desiderio al lido, op. 24.

  • Die Träne, op. 30.

  • Die Beruhigung / Der getreue Bub / Stürm, stürm, du Winterwind, op. 34.

  • Der Kuckuck / Flohjammer / Du bist zu klein, mein Hänselein, op. 35.

  • Herbstlied, op. 37.

Literatura

  • Hans Michael Schletterer: „Nicolai, Otto” w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 23, Duncker & Humblot, Leipzig 1886, s. 598–607.

  • Ulrich Konrad: „Nicolai, Carl Otto Ehrenfried” w Neue Deutsche Biographie (NDB). Band 19, Duncker & Humblot, Berlin 1999, ISBN 3-428-00200-8, s. 205.

Linki