Carl Justi

Carl Justi (ur. 2 sierpnia 1832 w Marburgu; zm. 9 grudnia 1912 w Bonn) – niemiecki filozof i historyk sztuki. (wyznanie ewangelickie)

Carl Justi
Carl Justi, portret Reinholda Lepsiusa (1912).
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

  • Ojciec : Wilhelm (1801–1876), pastor, inspektor sierocińca w Marburgu;
  • Matka : Friederike z domu Ruppersberger (1805–1885);
  • Brat : Ferdinand Wilhelm Jakob (1837–1907), profesor filologii i orientalistyki w Marburgu;
  • Dziadek : Karl Wilhelm Justi (1767-1846), profesor filozofii i teologii luterańskiej w Marburgu;

Życiorys

Zainteresowania Carla Justiego obejmowały teologię, filozofię i historię sztuki. Podobnie jak Herman Grimm (1828–1901) należał do nielicznych historyków sztuki, dla których dzieło sztuki jest wynikiem indywidualnej kreacji oraz współistnienia treści i formy. Po nim pojawili się z Heinrichem Wölfflinem (1864–1945) analitycy form i z Wilhelmem Worringerem (1881–1965) badacze znaczenia ekspresjonizmu.

Podczas nauki gimnazjalnej w Marburgu wpływ na rozwój duchowy Carla Justa wywarł teolog i historyk literatury August Vilmar (1800–1868), który w latach 1833–50 był dyrektorem Gymnasium Philippinum. Od 1850 r. studiował teologię i filozofię w Marburgu i Berlinie. 5 października 1854 r. zdał egzamin teologiczny, 22 grudnia 1859 r. doktoryzował się w Marburgu pracą o Platonie pt. Elementy estetyczne w filozofii platońskiej (Die ästhetischen Elemente in der platonischen Philosophie), a 4 lutego 1860 r. habilitował się, po czym został Privatdozentem w Marburgu. Wykładał o filozofii antycznej i nowożytnej, psychologii, ale także o estetyce i historii sztuki antycznej. W 1866 r. opublikował pierwszy tom biografii Johanna Joachima Winckelmanna (1717–1768), w której przedstawił ludzi i panującą sytuację późnego rokoko.

15 lutego 1867 r. Carl Justi został w Marburgu profesorem nadzwyczajnym filozofii ze zleceniem prowadzenia wykładów z zakresu archeologii i historii sztuki. Jednocześnie starał się o wsparcie finansowe i roczny urlop na prowadzenie badań w Neapolu, Florencji i Rzymie, gdzie przebywał od lutego 1867 do wiosny 1869 roku. Od stycznia 1869 do 1871 r. był profesorem zwyczajnym archeologii i historii sztuki w Marburgu. Od sierpnia 1871 r. kierował Katedrą Filozofii na uniwersytecie w Kilonii jako następca Wilhelma Diltheya (1833–1911). W maju 1872 r. przeniósł się na uniwersytet w Bonn jako profesor zwyczajny nowożytnej historii sztuki.

W licznych podróżach między 1872/73 a 1886 r. Carl Justi zajmował się sztuką hiszpańską, szczególnie malarstwem Diego Velázqueza (1599–1660). Jako nowelista, który potrzebował różnych form reprezentacji, Justi wymyślił „Dialog o malarstwie” z Francisco Pacheco del Río (1564–1644) i list od Velázqueza z Rzymu, o którego autentyczność spierali się eksperci. Chociaż opisuje środowisko artysty w scenach rodzajowych, to jego zdaniem okoliczności nie są odpowiednie do stworzenia artysty, a jedynie zdolne do ujawnienia jego charakteru: „Środowisko nie czyni człowieka wybitnym, działa ono tylko wspólnie z talentem, losem i wolą, która jest najsilniejszym z tych czynników.” W 1899 r. Justi przebywał ponownie w Rzymie, ale tym razem w centrum jego uwagi znalazł się Michał Anioł (wł. Michelangelo, 1475–1564). Carl Justi nie znał granicy między życiem a sztuką. Wyznawał zasadę, że dzieło artysty ma korzenie w jego indywidualności psychicznej. Sztukę współczesną uważał za amorficzną. Jego esej o amorfizmie, wydrukowany anonimowo, wywołany esejem Maxa Liebermanna (1847–1935) na temat Jozefa Israëlsa (1824–1911), dotarł do cesarza Wilhelma II i został odczytany przez kanclerza podczas spotkania wieczornego. Justi był oburzony, że został wciągnięty w „politykę sztuki” i do walki z Secesją Berlińską. W 1902 r. cesarz odznaczył go orderem Pour le Mérite für Wissenschaften und Künste.

Dzieła (wybór)

  • Winckelmann: Sein Leben, seine Werke und seine Zeitgenossen. 2 tomy. Vogel, Leipzig 1866–1872.
  • Diego Velazquez und sein Jahrhundert. 2 tomy. Cohen, Bonn 1888.
  • Murillo. E. A. Seemann, Leipzig 1892.
  • Miscellaneen aus drei Jahrhunderten spanischen Kunstlebens. 2 tomy. Grote, Berlin 1908.

Literatura

  • Wolfgang Freiherr von Löhneysen: Justi, Karl w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 10, Duncker & Humblot, Berlin 1974, ISBN 3-428-00191-5, s. 705.