Robert Wilhelm Bunsen

Robert Wilhelm Eberhard Bunsen (ur. 30 marca 1811 w Getyndze; zm. 16 sierpnia 1899 w Heidelbergu) – niemiecki chemik. Razem z Gustavem Robertem Kirchhoffem (1824–1887) rozwinął metody analizy spektralnej. Udoskonalił nazwany jego imieniem gazowy palnik laboratoryjny (palnik Bunsena), wynalazł ogniwo cynkowo-węglowe (ogniwo Bunsena) oraz fotometr (fotometr Bunsena). (wyznanie ewangelickie)

Robert Wilhelm Bunsen (HeidICON 53016) (cropped)
Robert Wilhelm Bunsen.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Christian (1770–1837), profesor języków nowożytnych i kustosz biblioteki uniwersyteckiej w Getyndze; matka Augusta Friederike z domu Quensel (1775–1855); – kawaler.

Życiorys

Robert Bunsen po okresie nauki w Getyndze i zdaniu matury w gimnazjum w Holzminden studiował od 1828 r. na uniwersytecie w Getyndze nauki przyrodnicze, w szczególności chemię u Friedricha Stromeyera (1776–1835) i matematykę. 17 października 1831 otrzymał w Getyndze tytuł doktora filozofii na podstawie dysertacji o różnych rodzajach higrometrów pt. Enumeratio ac descriptio hygrometrorum quae inde a Saussurii temporibus proposita sunt. Dzięki otrzymanemu stypendium rządowemu podróżował od 1832 do 1833 w celach naukowych do Paryża, Szwajcarii, Salzburga i Wiednia. W tym czasie poznał w Gießen Friedlieba Ferdinanda Runge (1794–1867), Justusa Liebiga (1803–1873), a w Berlinie Eilharda Mitscherlicha (1794–1863). 25 stycznia 1834 Robert Bunsen habilitował się z zakresu chemii w Getyndze i do 1836 pracował tam jako Privatdozent. 30 marca 1836 został nauczycielem chemii i technologii chemicznej w Wyższej Szkole Rzemiosła (Höhere Gewerbeschule) w Kassel, a 7 sierpnia 1839 profesorem nadzwyczajnym chemii na uniwersytecie w Marburgu, gdzie 29 lipca 1841 awansował na profesora zwyczajnego. Z powodu niezadowolenia z sytuacji politycznej w Hesji odszedł 1 kwietnia 1851 r. z uniwersytetu w Marburgu i przez trzy semestry do 1852 pracował na uniwersytecie we Wrocławiu. 6 sierpnia 1852 został powołany jako szef Katedry Chemii do Heidelbergu.

Po przejściu na emeryturę w wieku 78 lat poświęcił się geologii, którą dotychczas traktował jako hobby.

Robert Wilhelm Bunsen zmarł 16 sierpnia 1899 r. w Heidelbergu i został pochowany na tamtejszym cmentarzu Bergfriedhof.

Dokonania naukowe

W 1834 r. Robert Bunsen odkrył działanie wodorotlenku żelaza(III) na kwas arsenowy i razem z lekarzem Arnoldem Adolphem Bertholdem (1803–1861) przeprowadził eksperymenty na zwierzętach wykazując zastosowanie wodorotlenku żelaza jako antidotum przy zatruciu arsenem. Jako „Antidotum arsenici“ wodorotlenek żelaza(III) wszedł szybko do ówczesnych aptek. Jako nauczyciel w Wyższej Szkole Rzemiosła (Höhere Gewerbeschule) w Kassel rozszerzył próby z arsenem na związki organiczne. Podczas eksperymentów w 1836 r. nastąpił wybuch, który uszkodził mu trwale prawe oko. Nie przeszkodziło mu to jednak w dalszych badaniach nad kakodylem (arsenoorganiczny związek chemiczny o zapachu czosnku i oleistej konsystencji, samozapalny w kontakcie z tlenem). Odtąd ograniczył się całkowicie do chemii nieorganicznej, analitycznej i fizycznej, w związku z czym uważany jest za twórcę chemii fizycznej w Niemczech.

Na zlecenie rządu Hesji Robert Bunsen prowadził badania nad piecami hutniczymi do wytopu żelaza i miedzi, które skłoniły go do opracowania ilościowego procesu określenia analizy gazu i zupełnego zmienienia techniki pieców hutniczych wykorzystującej racjonalnie materiały grzewcze. W 1845 r. przeprowadził podobne badania angielskich pieców hutniczych. Dzięki wprowadzonym przez niego udoskonaleniom angielski przemysł hutniczy osiągnął oszczędności, które (według Henry'ego Enfielda Roscoe (1833–1915) osiągnęły miliony funtów sterlingów.

W 1841 opracował ogniwo cynkowo-węglowe (Bunsenelement), które było bardzo ekonomiczne i znalazło szerokie zastosowanie. Po wybuchu w 1845 r. islandzkiego wulkanu Hekla został zaproszony do udziału w ekspedycji na Islandię jako współtowarzysz geologa Wolfganga Sartoriusa von Waltershausena (1809–1876) i fizjologa Carla Bergmanna (1814–1865). Pobyt na Islandii w lecie 1846 r. zaowocował analizą próbek gazu i skalnych, które przeprowadzał w następnych sześciu latach.

W czasie budowy laboratorium chemicznego we Wrocławiu wykorzystał możliwość zastosowania gazu, który dotychczas służył do oświetlenia, w laboratoryjnym palniku gazowym (palnik Bunsena). Później palnik ten umożliwił zastosowanie gazu do ogrzewania.

W Heidelbergu Robert Bunsen otrzymał dzięki zastosowaniu ogniwa własnej konstrukcji do elektrolizy czyste metale, w tym chrom, magnez, glin, mangan, sód, bar, wapń i lit. Od 1859 r. prowadził razem z Kirchhoffem analizy widmowe elementów chemicznych. W czasie analizy spektralnej wody mineralnej z nowego źródła w Dürkheim odkryli w 1860/61 metale alkaliczne cez i rubid. Dzięki ich pracy wyjaśnione zostały linie Fraunhofera obserwowane jako ciemne kształty w optycznym widmie Słońca. Kirchhoff i Bunsen odkryli, że każdy pierwiastek chemiczny jest związany z zestawem linii spektralnych i wydedukowali, że ciemne linie widoczne w widmie Słońca są spowodowane przez pierwiastki, które znajdują się w wyższych warstwach tej gwiazdy. Ich studia położyły istotne podwaliny do nowoczesnej astronomii.

Dzieła (wybór)

  • Das Eisenoxydhydrat : ein Gegengift der arsenigen Säure, 1834.
  • Über eine volumetrische Methode von sehr allgemeiner Anwendbarkeit, 1854.
  • Gasometrische Methoden,1857.
  • Chemische Analyse durch Spectralbeobachtungen, 1860.
  • Anleitung zur Analyse der Aschen & Mineralwasser : mit sechs Tabellen, 1874.
  • Flammenreactionen : mit einer Tabelle und einer lithographirten Tafel, 1880.
  • Untersuchungen über die Kakodylreihe, 1891.
  • Photochemische Untersuchungen, 1892.

Literatura

  • Heinrich Debus: „Bunsen, Robert” w: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 47, Duncker & Humblot, Leipzig 1903, s. 369–376 (online).
  • Georg Lockemann: Bunsen, Robert w: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 3, Duncker & Humblot, Berlin 1957, ISBN 3-428-00184-2, s. 18–20 (online).

Linki