Heinrich Bullinger

Heinrich Bullinger, także Johann Heinrich Bullinger (ur. 18 lipca 1504 w Bremgarten; zm. 17 września 1575 w Zurychu) – szwajcarski teolog, protestancki reformator religijny, autor 124 pism i ponad 12.000 listów.

Heinrich Bullinger

Johann Heinrich Bullinger. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

  • Ojciec: Heinrich (1469–1533), ksiądz katolicki w Bremgarten;
  • Matka: Anna Wiederkehr (zm. 1541), córka młynarza w Bremgarten;
  • Żona: od 27 sierpnia 1529 Anna (zm. 1564), była zakonnica w Oetenbach, córka Hansa Adlischwylera zwanego Köchly, kucharza w Zurychu i Vereny Freudwiler;
  • Dzieci: 6 synów i 5 córek, m.in. Margaretha (1531–64, od 1550 żona Ludwiga Lavatera [1527–86], antystes (stojący na czele, biskup) w Zurychu);
  • Potomkowie: Johann Kaspar Lavater (zm. 1801), teolog i Ethelbert William Bullinger (1837–1913), duchowny anglikański, biblista.

Życiorys i twórczość

Heinrich Bullinger przyszedł na świat 18 lipca 1504 w Bremgarten jako piąte dziecko tamtejszego księdza katolickiego Heinricha Bullingera (1469–1533), żyjącego w konkubinacie z Anną Wiederkehr (zm. 1541). Ojciec w 1529 roku przyłączył się do Reformacji i zalegalizował związek małżeński z Anną Wiederkehr. W wieku pięciu lat Heinrich rozpoczął naukę w szkole łacińskiej. Od 1516 roku kontynuował ją w Emmerich w tamtejszej humanistycznej szkole katedralnej. Od 1519 roku studiował na uniwersytecie w Kolonii u Matthiasa Aquensisa (Matthias Kremer) i planował wstąpić do zakonu kartuzów. Początkiem 1522 roku dokonała się w nim wewnętrzna przemiana, gdy odkrył usprawiedliwienie przez wiarę. Teologia systematyczna zawarta w książce Loci communes rerum theologicarum seu hypotyposes theologicae Filipa Melanchtona rozszerzyła w 1521 roku jego wiedzę religijną. W kwietniu 1522 roku wrócił jako magister artium (magister nauk humanistycznych) do Bremgarten.

W 1523 roku, w wieku 19 lat, został nauczycielem w klasztorze cystersów w szwajcarskiej miejscowości Kappel am Albis. Uczył tam nie tylko o klasykach łacińskich, lecz także prowadził wykłady na temat Loci communes rerum theologicarum seu hypotyposes theologicae Melanchtona. Jego lekcje były do tego stopnia interesujące, że nie tylko opat i mnisi brali w nich udział, lecz także ludzie z okolicy. W 1526 roku wprowadził Reformację w Kappel am Albis. W tym czasie Heinrich Bullinger napisał 30 pism w języku łacińskim i 22 w języku niemieckim.

Razem z Ulrichem Zwinglim brał udział w 1529 roku w dyspucie religijnej w Bernie, podczas której miasto Berno przyłączyło się do Reformacji. W następnym roku został księdzem w Bremgarten. Po bitwie pod Kappel 11 października 1531 roku, przegranej przez siły protestanckie, schronił się z żoną, dwójką dzieci, ojcem i bratem Johannesem w Zurychu. Wielka Rada wybrała go 9 grudnia 1531 roku jako następcę Ulricha Zwingli, który zginął pod Kappel.

Jako antystes organizował i kierował kościołem zuryskim do śmierci, utrzymał prawo pastora do badania zgodności kwestii politycznych z ewangelią. Liczni uchodźcy znajdowali schronienie w domu Bullingera. Jego przykład spowodował, że w w 1555 roku Zurych przyjął uciekinierów z Locarno, a po śmierci Henryka VIII także z Anglii. Gdy ci wrócili do Anglii po śmierci Marii Tudor, zabrali ze sobą pisma Bullingera, które szeroko tam rozpowszechniono. Przykładowo od 1550 do 1560 roku ukazało się tam 77 wydań jego książki Dekaden (w porównaniu Ustanowienie (lub Nauka) religii chrześcijańskiej Jana Kalwina miało w tym czasie tylko dwa angielskie wydania).

Bullinger korespondował z protestantami w Anglii, Francji, Włoszech, Polsce, Niderlandach i na Węgrzech. André Bouvier wymienia liczbę około 12.000 listów, które są dzisiaj znane. W 1536 roku napisał razem z Oswaldem Myconiusem i Leo Judem Pierwszą Konfesję Helwecką, która została opublikowana wspólnie przez Zurych, Berno, Bazyleę, Schaffhausen, St. Gallen, Miluzę i Biel. Razem z Janem Kalwinem doszedł do porozumienia odnośnie Wieczerzy Pańskiej i opracowali w 1549 roku Consensus Tigurinus, co uniemożliwiło tworzenie nowych odłamów wśród ewangelików w Szwajcarii, a Zurych i Genewa stały się filarami ewangelicyzmu reformowanego. W 1561 roku opracował już samodzielnie Drugą Konfesję Helwecką (Confessio Basileensis posterior), którą w 1564 roku przekazał Radzie Zurychu, a w 1566 ukazała się drukiem. Została ona przyjęta przez wszystkie niemieckojęzyczne kościoły Szwajcarii, za wyjątkiem Bazylei, dodatkowo przez Genewę oraz przez ewangelików reformowanych w Szkocji, Polsce, Austrii i na Węgrzech.

Ojcowie Kościoła, Marcin Luter i Ulrich Zwingli zdeterminowali teologię Heinricha Bullingera. Rozwinął zapoczątkowaną przez Leo Juda i Ulricha Zwingli teologię przymierza. Napisał liczne pisma egzegetyczne, polemiczne, homilijne i dramaty. Najpopularniejszym z nich było Sermonum Decades quinque z 1552 roku, rozpowszechnione pod nazwą „Hausbuch” („Książka domowa”). Te kazania przetłumaczone na wiele języków są jednocześnie teologicznymi rozprawami o problemach wiary chrześcijańskiej. Jako historyk napisał nieopublikowaną kronikę federacji sięgającą do 1519 roku; dołączył do niej kronikę Reformacji, która obejmuje lata 1519–32. Zaznaczyć należy, że nie chodziło tutaj o obiektywne przedstawienie sytuacji, lecz raczej obrona Reformacji była jego głównym celem.

W 1564 roku Heinrich Bullinger stracił żonę i trzy córki w epidemii dżumy. Urząd antystesa Zurychu sprawował do śmierci w 1575 roku.

Pisma (wybór)

  • Ein schoen Spil von der Geschicht der edlen Römerin Lucretiae, dramat w 2 aktach, prapremiera w 1533 w Bazylei.
  • Confessia, albo wyznanie wiary powszechnej Kościołów chrześcijańskich polskich [...], 1632 (online).

Literatura

Artykuł jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.