Sebastian Brant

Sebastian Brant (zlatynizowane nazwisko Titio; ur. w 1457 lub 1458 w Strasburgu; zm. 10 maja 1521 tamże) – niemiecki humanista i satyryk, prawnik, profesor prawa na uniwersytecie w Bazylei (1489–1500) i od 1502 do śmierci syndyk miejski i kanclerz wolnego miasta Strasburga. Wydawał pisma klasyków starożytnych i włoskich humanitów. Opublikowane w 1494 pismo pt. Okręt błaznów (Das Narrenschiff) ugruntowało jego uznanie jako autora humanizmu niemieckiego i do ukazania się Cierpień młodego Wertera Johanna Wolfganga von Goethego (1749–1832) było najczęściej publikowane.

Portret Sebastiana Branta. Rysunek Albrechta Dürera, 1492. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

• Ojciec : Diebolt (1419–68), właściciel karczmy „Große Herberge zum goldenen Löwen“ w Strasburgu, w latach 1440-61 rajca miejski.
• Matka : Barbara Ricker (Picker ?, zm 1506).
• Ożenił się : w Bazylei w 1485 z Elisabeth Bürgi(s).
• Dzieci : miał 7 dzieci.

Życiorys i twórczość

Jesienią 1475 Sebastian Brant immatrykulował na uniwersytet w Bazylei, gdzie w 1477 został baccalaureusem artium, prawdopodobnie w 1480 baccalaureusem iuris, w 1483 (1484?) licencjatem i docentem, w 1489 doktorem obu praw, w 1492 dziekanem fakultetu prawniczego i w 1496 profesorem. Kiedy Bazylea wstąpiła w 1499 do Konfederacji Szwajcarskiej (Schweizer Eidgenossenschaft) i odłączyła się od Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego (łac. Sacrum Romanum Imperium Nationis Germanicae), zrezygnował ze sprawowanego stanowiska i 17 sierpnia 1500 został konsultantem prawnym swojego rodzinnego miasta Strasburga, gdzie w 1503 mianowano go pisarzem miejskim (wicekanclerzem). W uznaniu jego lojalności cesarz Maksymilian I (1459–1519) nadał mu w 1502 tytuł radcy cesarskiego, Comes Palatinus z roczną pensją i został członkiem cesarskiego sądu w Spirze. Oprócz działalności prawniczej wprowadził nowe regulacje w archiwum miejskim, założył przytułki dla ubogich i brał udział w poselstwach Strasburga do cesarza i na dwory książęce.

Działalność literacka Branta nacechowana była duchem uniwersytetu w Bazylei, gdzie Johannes Heynlin (ok. 1430–1496) bronił syntezę humanizmu i scholastyki. W ten sposób powstał humanizm o charakterze umoralniającym, zwalczający słabości Kościoła, ale dążący do jego zachowania oraz starego porządku. Przedstawicielami tego kręgu byli Johannes Geiler von Kaysersberg (1445–1510), Jakob Wimpfeling (1450–1528) i Sebastian Brant.

Sebastian Brant wcześnie brał udział w pracach jako korektor w bazylejskiej oficynie wydawniczej, jako wydawca zbiorów źródeł prawniczych oraz jako autor wierszy dedykowanych Johannesowi Reuchlinowi (1455–1522) i innym humanistom. W publikacjach prawniczych nie wprowadza nic nowego, lecz popularyzuje prawo rzymskie. Na niwie kościelnej tłumaczył na język niemiecki łacińskie sentencje i napisał wiersze o Marii, Sebastianie i innych świętych (Carmina in laudem beatae Mariae, ok. 1494). W procesie dominikanina Johanna Jetzera (1483–1515) i jego trzech kolegów występował kilkakrotnie w pismach polemicznych przeciw makulistom tzn. przeciwnikom niepokalanego poczęcia.

Znaczenie ma publicystyczna działalność Branta, dotycząca polityki. W licznych wierszach zachęcał cesarza Maksymiliana I do reformy Kościoła i walki z ekspansją Francji i Turcji (Varia Carmina, Basel 1498). Jego wiersze umoralniające powstawały przeważnie z opracowania starszych dzieł, mów Katona i innych. Uznanie zawdzięczał satyrze Okręt błaznów (Das Narrenschiff), którą Johannes Geiler von Kaysersberg wykorzystał do cyklu kazań. W satyrze zawarta jest optymistyczna i racjonalna myśl, że grzech i brak cnoty wynikają tylko z nieświadomości oraz głupoty i mogą być przezwyciężone i wytępione dzięki dobremu pouczeniu. Obraz Okrętu głupców podejmowany był podczas ostatek, gdzie złe demony zimy przepędzane były wiosną podobnie jak ludzkie błazeństwa (głupota). Wielkie oddziaływanie pisma, zawierającego przysłowia, sentencje, cytaty z dzieł antycznych pisarzy oraz z Pisma Świętego opierało się z jednej strony na tym, że napisane było językiem ludowym i przepełnione było optymizmem poprawy mieszczańskiego ducha, a z drugiej strony uzupełnione było wyśmienitymi rycinami, które sprawiały radość naiwnemu czytelnikowi.

Według starszych poglądów ryciny zaprojektował bezsprzecznie sam Brant, ale coraz częściej bierze się pod uwagę młodego Albrechta Dürera (1471–1528). Znaczenie Okrętu błaznów polegało na popularyzowaniu i rozpowszechnianiu idei humanistycznych i racjonalistycznych.

Dzieła (wybór)

Statek głupców. Rzeźba Jürgena Webera (1928–2007) w Norymberdze. Autor fot.: Erich Busse

• Expositiones omnium titulorum juris civilis et canonici, 1490.
• Carmina in laudem beatae Mariae, ok. 1494.
• Das Narrenschiff, 1494 (pol. wyd. Okręt błaznów, Andrzej Lam, wstęp: Wojciech Dudzik, 2010).
• De origine et conversatione bonorum regum, Basel 1495.
• Varia Carmina, Basel 1498.
• Layenspiegel, 1509.
• Klagspiegel, 1516.

Literatura

• Steinmeyer, Elias von: "Brant, Sebastian" w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 3 (1876), s. 256-259 (online).
• Hellmut Rosenfeld: Brant, Sebastian w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 2, Duncker & Humblot, Berlin 1955, ISBN 3-428-00183-4, s. 534–536 (online).

Linki

• Pisma Sebastiana Branta i o nim w Deutsche Digitale Bibliothek.