Karl Bonhoeffer

Karl Ludwig Bonhoeffer (ur. 31 marca 1868 w Neresheim, zm. 4 grudnia 1948 w Berlinie) - niemiecki psychiatra i neurolog, profesor psychiatrii i neurologii na uniwersytecie w Berlinie, dyrektor kliniki psychiatrii i neurologii szpitala Charité. (wyznania ewangelickiego)

Karl Bonhoeffer stracił w okresie reżimu faszystowskiego dwóch synów Dietricha i Klausa, jak również dwóch zięciów Hansa von Dohnanyi i Rüdigera Schleichera, którzy zostali straceni za udział w ruchu oporu.

K. Bonhoeffer
Karl Bonhoeffer, przed 1938.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Friedrich von Bonhoeffer (1828-1907), królewsko-wirtemberski prezydent sądu krajowego w Ulm; matka Julie z domu Tafel (1842-1936); brat Gustav-Otto Bonhoeffer (1864-1932), chemik w Bayer-Leverkusen; - ożenił się w 1898 r. z Paulą von Hase (1876-1951), wnuczka profesora teologii Karla von Hase (1800-1890); dzieci:

  1. Karl Friedrich (1899-1957), chemik,
  2. Walter (1899-1918), zginął w I wojnie światowej,
  3. Klaus (1901-1945), prawnik i bojownik ruchu oporu, ożenił się z Emilie Delbrück (1905-1991) córką Hansa Delbrücka (1848-1929),
  4. Ursula (1902-1983), żona Rüdigera Schleichera (1895-1945),
  5. Christine (1903-1965), żona Hansa von Dohnanyi (1902-1945),
  6. Dietrich Bonhoeffer (1906-1945), teolog, bojownik ruchu oporu, zaręczony z Marią von Wedemeyer (1924-1977),
  7. Sabine (1906-1999), żona Gerharda Leibholza (1901-1982),
  8. Susanne (1909-1991), żona Waltera Dreßa (1904-1979).

Życiorys

Karl Bonhoeffer uczęszczał w latach 1874-1878 do szkoły podstawowej w Heilbronnie i Ravensburgu, od 1878 do 1886 r. do gimnazjum w Tybindze, po czym w latach 1886-1887 odbył służbę wojskową w Stuttgarcie. Od 1887 do 1892 r. studiował medycynę na uniwersytetach w Tybindze, Berlinie i Monachium. W 1892 r. doktoryzował się na fakultecie medycznym w Tybindze u Paula Grütznera (1847-1919).

Po otrzymaniu pozwolenia na wykonywanie zawodu, pracował w Heidenheim an der Brenz. Jako lekarz, który odbył służbę wojskową awansował na oficera medycznego. Po kilku latach został kierownikiem kliniki psychiatrycznej i stacji obserwacyjnej dla "przestępców chorych umysłowo" we Wrocławiu. W 1897 r. habilitował się u Carla Wernicke (1848-1905) na uniwersytecie we Wrocławiu. Tutaj powstały prace naukowe Bonhoeffera dotyczące następstw choroby alkoholowej, degeneracyjnych procesów w mózgu i symptomatycznych psychoz, które do dzisiaj zagwarantowały mu uznanie jako naukowca. Od 1903 do 1904 r. pracował w Królewcu (niem. Königsberg) i Heidelbergu. W 1904 r. objął jako następca Carla Wernicke katedrę na Uniwersytecie Wrocławskim.

W 1912 r. Karl Bonhoeffer został następcą Theodora Ziehena (1862-1950) jako profesor zwyczajny kierujący katedrą psychiatrii i neurologii na uniwersytecie w Berlinie i dyrektorem uniwersyteckiej kliniki psychiatrii i neurologii szpitala Charité. Stanowiska te piastował aż do emerytury w 1938 roku. Zamiarem Bonhoeffera było ustanowienie psychiatrii jako samodzielnej dyscypliny medycznej i dalsze jej rozwijanie. Opowiadał się za tym, żeby "cierpienia nerwowe i usposobienia" były obsługiwane także przez gabinety lekarzy specjalistów. Bonhoeffer jako orzecznik był odpowiedzialny we wszystkich dziedzinach psychiatrycznej diagnostyki, a więc odpowiadał także za przypisanie sporządzonej diagnozie odpowiedniego terminu fachowego, który obowiązywał w ówczesnym kodeksie karnym.

W 1912 r. wprowadził do terminologii medycznej pojęcie "ostry typ reakcji egzogennej". W ten sposób rozszerzył diagnostyczno-różnicowe możliwości odróżnienia schizofrenii i paranoi od delirium, organiczno-mózgowego syndromu psychicznego (np. wynik choroby Alzheimera).

Karl Bonhoeffer prowadził badania związane ze zwalczaniem morfinizmu, kokainizmu i innych nałogów. W ramach orzecznictwa neuroz powypadkowych i wojennych stworzył pojęcie "neurozy rentowej", w wyniku której chory nie chce wykonywać pracy zawodowej. W 1936 r. został członkiem Niemieckiej Akademii Przyrodników - Leopoldina (niem. Deutsche Akademie der Naturforscher Leopoldina).

W niemieckim prawodawstwie od 1871 do 1945 r. istniał przepis dotyczący zapobiegania szerzeniu się chorób dziedzicznych u potomków, w wyniku którego dokonywano przymusowych sterylizacji u pewnej liczby chorych. W okresie nacjonalizmu również Bonhoeffer pełnił rolę orzecznika w tych sprawach jako dyrektor uniwersyteckiej kliniki psychiatrii i neurologii szpitala Charité. Od 1934 do grudnia 1941 r. przypuszczalnie wystawił przynajmniej 68 ekspertyz, z których połowa zawierała zalecenie sterylizacji.

Stosunek i działania Karla Bonhoeffera w kontekście "programu eutanazji" nacjonalistów, który zakładał uśmiercanie chorych psychicznie, jest różnie postrzegany. Według jednych historyków sprzeciwiał się takowemu postępowaniu, przy czym utrzymywał kontakty zarówno ze zwolennikami i przeciwnikami "Akcji T4" np. z Friedrichem von Bodelschwinghiem (1877-1946). Bodelschwingh okazał w jednym z listów rozczarowanie powściągliwą postawą Bonhoeffera w tej kwestii.

W październiku 1945 r. Karl Bonhoeffer w wieku 77 lat zwrócił się z prośbą do rektora uniwersytetu w Belinie, aby ten dał mu pracę, dzięki której mógłby zarobić na utrzymanie wnuków po straconych synach i zięciach. 29 stycznia 1946 r. Bonhoeffer został uznany przez Deutsche Zentralverwaltung für Volksbildung w sowieckiej strefie okupacyjnej za nauczyciela akademickiego. Pracował jako konsultant i orzecznik w zakresie psychiatrii i neurologii m.in. w klinice w w Berlinie, w dzielnicy Wittenau, która od 1967 r. nosiła jego imię i nazywała się Karl-Bonhoeffer-Nervenklinik. 1 stycznia 1997 r. połączono klinikę Karl-Bonhoeffer-Nervenklinik ze szpitalem Humboldt-Krankenhaus w Krankenhaus Reinickendorf, a 13 marca 2002 r. nadano kompleksowi nazwę Humboldt-Klinikum, Standort Oranienburger Straße.

Karl Bonhoeffer doznał w listopadzie 1948 r., w wieku 80 lat udaru mózgu, w wyniku którego zmarł 4 grudnia 1948 roku. Jego ostatnie miejsce spoczynku znajduje się na cmentarzu Waldfriedhof Heerstraße.

Dzieła (wybór)

  • Seitenstrangerscheinungen bei akuten Psychosen. 1896.
  • Der Geisteszustand des Alkoholdeliranten : klin. Untersuchungen. 1898.
  • Ein Beitrag zur Kenntnis des großstädtischen Bettel- und Vagabondentums : eine psychiatrische Untersuchung. 1900.
  • Die akuten Geisteskrankheiten der Gewohnheitstrinker : eine klinische Studie. 1901.
  • Klinische Beiträge zur Lehre von den Degenerationspsychosen. 1907.
  • Die symptomatischen Psychosen im Gefolge von akuten Infektionen und inneren Erkrankungen. 1910.
  • Handbuch der ärztlichen Erfahrungen im Weltkriege 1914/1918. tom czwarty-2 części, 1922-1934.
  • Ergebnisse der Reiztherapie bei progressiver Paralyse. 1932.
  • Die Geschichte der Psychiatrie in der Charité im 19. Jahrhundert. 1940.
  • Nervenärztliche Erfahrungen und Eindrücke. 1941.

Literatura

Linki

Autor: Roman Penkała