Ernst Bloch

Ernst Simon Bloch (ur. 8 lipca 1885 w Ludwigshafen am Rhein; zm. 4 sierpnia 1977 w Tybindze) – niemiecki filozof przyporządkowany obecnie do neomarksizmu.

Ernst Bloch był filozofem „konkretnej utopii” (idealnego ustroju politycznego, opierającego się na sprawiedliwości, solidarności i równości), marzenia dziennego i zasady nadziei. Dla niego świadomość człowieka była nie tylko produktem jego jestestwa, była ona raczej wyposażona w „nadwyżkę”. Ta „nadwyżka” znajduje wyraz w społecznych, ekonomicznych i religijnych utopiach, w sztukach wizualnych, muzyce i marzeniach dziennych. Jako marksista widział w socjalizmie i komunizmie instrument, który przekształca tę „nadwyżkę” w czyn. Nietypowy jak dla marksisty jest jego zwrot ku metafizyce.

Jego oryginalne wywody na temat religii, szczególnie judaizmu i chrześcijaństwa, jak również ateizmu miały duży wpływ na teologię w drugiej połowie XX w., czego przykładami mogą być Jürgen Moltmann (ur. 1926) i Dorothee Sölle (1929–2003). W chrześcijaństwie krytykował tradycyjne struktury hierarchiczne. W ateizmie kwestionował pustą przestrzeń, która powstaje po usunięciu religii. W tej przestrzeni pojawiają się - jego zdaniem - nowe, ciemne i dziwne treści, a jako przykład tego wymienia okres nacjonalizmu. (wyznanie mojżeszowe)

Ernst Bloch
Ernst Bloch, 1954.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Markus (później Max) Bloch (1853–1926), urzędnik kolejowy; matka Barbara (Berta) z domu Feitel (1861–1935); – ożenił się 1) w 1913 Elsą von Stritzky (zm. 1921), 2) w 1922 z Lindą Oppenheimer, 3) w 1934 Karolą Piotrkowską (zm. 1994); dzieci z 3 małżeństwa miał córkę Miriam i syna Jana Roberta.

Życiorys

Ernst Bloch uczęszczał w rodzinnym mieście do szkoły elementarnej (1891–95) i gimnazjum humanistycznego (1895–1905), po czym od 1905 r. studiował w Monachium filozofię u Theodora Lippsa (1851–1914) oraz fizykę, germanistykę i muzykę. Później studia kontynuował w Würzburg u Oswalda Külpe (1862–1915). W 1908 r. doktoryzował się w Würzburgu pracą pt. Kritische Erörterungen über Rickert und das Problem der modernen Erkenntnistheorie i rozpoczął życie wolnego pisarza.

W latach 1908–11 uczestniczył w prywatnym konwersatorium Georga Simmela (1858–1918), od 1911 do 1914 r. przebywał w Heidelbergu, gdzie spotykał się z Maxem Weberem (1864–1920). W latach 1915–17 mieszkał w Grünwald koło Monachium i ukończył manuskrypt Geist der Utopie (Duch utopii, wydany w 1918). Jako pacyfista protestował przeciw wojnie i w 1917 r. emigrował do Szwajcarii. W Bernie pracował jako dziennikarz i współpracownik czasopisma Die Freie Zeitung i wydawnictwa Freier Verlag. Współpracował także z zuryskim czasopismem Die Friedens-Warte. W Szwajcarii poznał Waltera Benjamina (1892–1940), Hugo Balla (1886–1927) i Emmy Hennings (1885–1948). W latach 1919–21 pracował w Monachium nad książką Thomas Müntzer als Theologe der Revolution (Thomas Müntzer jako teolog rewolucji). Od 1921 do 1925 działał jako wolny pisarz i filozof w Berlinie, a w następnych dwóch latach przebywał w południowej Francji, Włoszech, północnej Afryce i Paryżu. W 1927 r. wrócił do Niemiec, ale z powodu oficjalnych wypowiedzi przeciw NSDAP został w 1933 r. pozbawiony obywatelstwa i w tym samym roku emigrował początkowo do Zurychu, potem Wiednia (1934), Paryża (1935), Pragi (1936–38) i ostatecznie do Stanów Zjednoczonych Ameryki. W USA pracował nad swoim głównym dziełem Das Prinzip Hoffnung (1954-59, Zasada nadziei).

Od 1949 r. był profesorem filozofii w Lipsku. W latach 1953–56 wydawał czasopismo Deutsche Zeitschrift für Philosophie. Jednak powstanie węgierskie w 1956 r. zmieniło jego nastawienie, jako marksisty, do rządzącej Socjalistycznej Partii Jedności Niemiec (niem. Sozialistische Einheitspartei Deutschlands, SED). Jego ostatni wykład 17 grudnia 1956 r. poruszał temat problemów dalszego rozwoju marksizmu po Karolu Marks (1818–1883). Ponieważ uczył humanistycznych idei wolnościowych musiał w 1957 r. przejść z powodów politycznych na przymusową emeryturę. Mimo tego od 1957 do 1961 r. brał udział w kongresach międzynarodowych, jak również prowadził wykłady w Republice Federalnej Niemiec. W 1961 nie wrócił z jednej z tych podróży do NRD i pozostał w Tybindze, gdzie na tamtejszym uniwersytecie prowadził do 1977 r. wykłady z filozofii jako profesor gościnny.

Wyróżnienia

  • 1955: Srebrny Order Zasługi dla Ojczyzny (niem. Vaterländischer Verdienstorden) Niemieckiej Republiki Demokratycznej (NRD)
  • 1955: Nagroda Narodowa II klasy NRD (Nationalpreis II. Klasse für Wissenschaft und Technik der DDR)
  • 1964: Nagroda Kultury Niemieckiego Zrzeszenia Związków Zawodowych (Kulturpreis des Deutschen Gewerkschaftsbundes)
  • 1967: Nagroda Pokojowa Księgarzy Niemieckich (niem. Friedenspreis des Deutschen Buchhandels)
  • 1969: doctor honoris causa filozofii uniwersytetu w Zagrzebiu
  • 1970: Honorowe obywatelstwo Friedrichshafen (Badenia-Wirtembergia)
  • 1975: Nagroda Zygmunta Freuda za prozę naukową (Siegmund-Freud-Preis für wissenschaftliche Prosa)
  • 1975: doctor honoris causa filozofii uniwersytetu Sorbona (Paryż)
  • 1984: miasto Tybinga założyło fundację "Ernst-Bloch-Preises"
  • 1985: wydawnictwo Suhrkamp-Verlag założyło fundację "Ernst-Bloch-Professur"
  • 1986: założenie w Ludwigshafen towarzystwa "Ernst-Bloch-Gesellschaft"

Dzieła (wybór)

  • Kritische Erörterungen über Heinrich Rickert und das Problem der Erkenntnistheorie, (dysertacja) 1909.
  • Geist der Utopie, München, 1918.
  • Thomas Müntzer als Theologe der Revolution, München 1921.
  • Durch die Wüste – Kritische Essays, Paul Cassirer Verlag, Berlin 1923.
  • Geist der Utopie, (wersja ostateczna), Paul Cassirer Verlag, Berlin 1923.
  • Spuren, Berlin, 1930 (pol. wyd. Ślady; przeł., oprac. i wstępem opatrzyła Anna Czajka, 2012).
  • Erbschaft dieser Zeit, Zürich, 1935.
  • Freiheit und Ordnung, Berlin, Aufbau-Verlag, 1947.
  • Subjekt – Objekt, 1949.
  • Christian Thomasius, 1949.
  • Avicenna und die aristotelische Linke, (Leipzig 1949) Rütten & Loening, Berlin 1952.
  • Das Prinzip Hoffnung, 3 tomy, 1954–1959.
  • Widerstand und Friede. Aufsätze zur Politik, Suhrkamp Verlag, 1968.
  • Naturrecht und menschliche Würde, 1961.
  • Tübinger Einleitung in die Philosophie, Suhrkamp Verlag, 1963.
  • Atheismus im Christentum, Suhrkamp Verlag, 1968.
  • Politische Messungen, Pestzeit, Vormärz, Suhrkamp Verlag, 1970.
  • Das Materialismusproblem, seine Geschichte und Substanz, Suhrkamp Verlag, 1972.
  • Experimentum Mundi. Frage, Kategorien des Herausbringens, Praxis, Suhrkamp Verlag, 1975.

Literatura

  • Schmidt, Burghart: Ernst Bloch, Stuttgart 1985.
  • Münster, Arno: Ernst Bloch. Eine politische Biographie, Berlin 2004.

Linki

Nowości

Popularne artykuły