Berthold Viertel

Grób Bertholda Viertela. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

• Ojciec: Salomon Viertel (1860–1932) z Tarnowa;
• Matka: Anna Klausner (1861–1932) z Tarnowa;
• Ożenił się: 1) w 1912 z Grete Rouszicka, 2) w 1918 z aktorką i scenarzystką Salką Steuermann, 3) w 1949 z aktorką Elisabeth Neumann;
• Dzieci: z drugiego małżeństwa 3 synów.

Życiorys

Berthold Viertel studiował w latach 1904–10 filozofię i historię na uniwersytecie w Wiedniu. Po przerwaniu studiów był od 1910 do 1911 współpracownikiem Karla Krausa w czasopiśmie „Die Fackel”, pisał także wiersze, prozę oraz recenzje dla różnych czasopism. W latach 1911–14 pracował jako dramaturg i reżyser w Wiener Volksbühne (później Renaissancetheater), a ponadto od 1912 do 1914 był współpracownikiem wiedeńskiego kabaretu „Simplicissimus”. W 1914 roku został redaktorem w „Prager Tagblatt”.

Po służbie wojskowej w czasie I wojny światowej w latach 1914–18 na froncie w Galicji był od 1918 do 1922 reżyserem teatralnym w Dreźnie, gdzie wystawił m.in. sztukę Waltera Hasenclevera Jenseits i komedię Wiliama Szekspira Sen nocy letniej. Gościnnie reżyserował także w teatrach w Monachium, Berlinie i w Düsseldorfie. W Dreźnie powstał również jego tomik wierszy Die Bahn (1921).

W 1925 roku ukazała się jego komedia Die schöne Seele, a w 1927, przetłumaczona na wiele języków książka Das Gnadenbrot. Od 1922 roku reżyserował także filmy, a w latach 1928–32 był reżyserem filmowym i scenarzystą w Hollywood. W 1932 wrócił do Europy, ale po przejęciu władzy przez nazistów w 1933 roku emigrował przez Wiedeń, Pragę do Paryża, przebywał w Santa Monica i Londynie, po czym w 1939 z powodu żydowskiego pochodzenia wyjechał ostatecznie do Stanów Zjednoczonych Ameryki, gdzie m.in. inscenizował w 1942 cztery sceny ze sztuki Strach i nędza III Rzeszy Bertolda Brechta, której premiera amerykańska odbyła się w 1945 w teatrze w Nowym Jorku.

Po powrocie w 1947 roku do Europy pracował w Londynie dla BBC, potem w 1948 był reżyserem w Zurychu i od 1949 do 1953 pracował w Burgtheater w Wiedniu. Przez krótki czas był w 1949 także reżyserem w Berliner Ensemble i gościnnie w Schloßpark-Theater w Steglitz–Berlin. Viertel przetłumaczył też sztuki Tennessee Williamsa, które wystawił w wiedeńskim Akademietheater (scena przy Burgtheater).

Berthold Viertel zmarł 24 września 1953 w Wiedniu. Grób jego znajduje się na wiedeńskim Cmentarzu Centralnym (Wiener Zentralfriedhof).

Dzieła (wybór)

Pisma

• Tubutsch, 1912.
• Die Spur, 1913.
• Karl Kraus, 1917.
• Die Bahn, 1921.
• Die schöne Seele, 1925.
• Das Gnadenbrot, 1927.
• Fürchte dich nicht!, 1941.
• Der Lebenslauf, 1946.

Jako reżyser

• Ein Puppenheim, 1922.
• Nora, 1923.
• Die Perücke, 1925.
• Die Abenteuer eines Zehnmarkscheines, 1926.
• The One Woman Idea, 1929.
• Seven Faces, 1929.
• Man Trouble, 1930.
• The Spy, 1931.
• Die Heilige Flamme, 1931.
• The Magnificent Lie, 1931.
• The Wiser Sex, 1932.
• Le Revenant (The Man from Yesterday), 1932.
• Little Friend, 1934.
• The Passing of the Third Floor Back, 1935.
• Rhodes of Africa, 1936.

Jako scenarzysta

• Schloß Vogeloed, 1921.
• Nora ou La Maison de poupée, 1923.
• Die Perücke, 1925.
• 4 Devils, 1928.
• City Girl, 1930.
• Die Heilige Flamme, 1931.
• Little Friend, 1934.

Literatura

• Katharina Prager: Berthold Viertel. Eine Biografie der Wiener Moderne. Wien: Böhlau 2018, ISBN 978-3-205-20503-6, (online).
• Julia Danielczyk: Berthold Viertel. W: Andreas Kotte (Hrsg.): Theaterlexikon der Schweiz. Tom 3, Chronos, Zürich 2005, ISBN 3-0340-0715-9, s. 2007–2008.

Linki

• Katharina Prager: Porträt Berthold Viertel. Projekt Transdisziplinäre Konstellationen in der österreichischen Literatur, Kunst und Kultur der Zwischenkriegszeit, Universität Klagenfurt.