Elsa Bernstein

Elsa Bernstein (pseudonim Ernst Rosmer; ur. 28 października 1866 w Wiedniu jako Elsa Porges; zm. 12 lipca 1949 w Hamburgu-Eimsbüttel) – niemiecka pisarka, librecistka i autorka często wystawianych ok. 1900 r. utworów scenicznych. (wyznanie ewangelickie)

Elsa Bernstein ok. 1905. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Heinrich Porges (1837–1900), krytyk muzyczny; matka Wilhelmine Merores (1842–1915), z Pragi; siostra Gabriele Porges (1867–1942, getto Theresienstadt [Terezin]); – w 1890 poślubiła Maxa Bernsteina (1854–1925), krytyka teatralnego i komediopisarza; dzieci 3 dzieci m.in. Eva Bernstein (1894–1986, poślubiła Klausa Hauptmanna, syna pisarza Gerharta Hauptmanna (1862–1946)), skrzypaczka i Hans-Heinrich Bernstein (później Bernt(-Atkinson) (1898–1980), prawnik.

Życiorys

Elsa Bernstein wychowywała się w Monachium, gdzie krótko po jej urodzeniu został powołany jej ojciec. Nie mając jeszcze 17 lat debiutowała jako aktorka w teatrze miejskim w Magdeburgu, po czym od 1884 zaangażowana została w książęcym teatrze dworskim w Brunszwiku. Choroba oczu zmusiła ją w 1887 r. do rezygnacji z tej kariery. Wróciła do Monachium i zaczęła pisać pod pseudonimem. W latach 1891–1926 Elsa Bernstein napisała 20 sztuk teatralnych, z których 11 zostało opublikowanych, a osiem wystawianych było na scenach w Berlinie, Monachium i Wiedniu. Dzięki temu awansowała do grona niemieckojęzycznych autorek scenicznych, które odniosły największy sukces w tym czasie. Oprócz tego prowadziła salon, w którym w latach 30-tych przebywali prominentni muzycy i literaci m.in. Richard Strauss (1864–1949), Hugo von Hofmannsthal (1874–1929), Rainer Maria Rilke (1875–1926), Thomas Mann (1875–1955), Ludwig Thoma (1867–1921), Ludwig Ganghofer (1855–1920) i Ricarda Huch (1864–1947).

Zasługi literackie i bliskie powiązania z rodziną Gerharta Hauptmanna (1862–1946) nie uchroniły Elsy Bernstein przed prześladowaniami w Trzeciej Rzeszy. W 1942 r. została skierowana razem z siostrą, która wkrótce zmarła, z powodu ich żydowskiego pochodzenia do getta Theresienstadt. W 1945 r. zamieszkała u córki w Hamburgu i jako niewidoma napisała pismem brajla wspomnienia o czasie spędzonym w getcie (Das Leben als Drama, Erinnerungen an Theresienstadt).

Najbardziej znane sztuki teatralne Elsy Bernstein ukazują stylistyczne i treściowe paralele do dzieł Gerharta Hauptmanna. Twórczość jej składa się z naturalistycznych dramatów (Dämmerung, 1893; Maria Arndt, 1908), neoromantycznych baśni i symbolicznych misterium (Mutter Maria, 1900) oraz neoklasycznych tragedii (Nausikaa, 1906; Achill, 1910). Do jej baśni Königskinder (1894) muzykę napisał Engelbert Humperdinck (1854–1921) i jako opera jest do dzisiaj wystawiana.

Dzieła (wybór)

Pisma opublikowane pod pseudonimem Ernst Rosmer:

• Die Rose (wiersz), 1892.
• Dämmerung (komedia), 1893.
• Wir Drei (dramat), 1893.
• Madonna (nowle), 1894.
• Königskinder (dramat baśniowy), 1894; muzykę skomponował Engelbert Humperdinck).
• Tedeum (komedia), 1896.
• Themistokles (komedia), 1897.
• Mutter Maria. Totengedicht in fünf Wandlungen, 1900.
• Merete, 1902.
• Dagny (dramat), 1904.
• Johannes Herkner (widowisko), 1904.

Pisma opublikowane jako Elsa Porges (Bernstein):

• Nausikaa, (tragedia), 1906.
• Maria Arndt (widowisko), 1908.
• Achill (tragedia), 1910.
• Das Leben als Drama. Erinnerungen an Theresienstadt wydane pośmiertnie w 1999.

Literatura

• Yvonne Gleibs: Juden im kulturellen und wiss. Leben Münchens, 1981, s. 109-15.
• Ulrike Zophoniasson-Baierl: „Rosmer, Ernst (eigtl. Elsa Bernstein geb. Porges)” w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 22, Duncker & Humblot, Berlin 2005, s. 92 (online).

Linki

• Biografia w Biographien im historischen Nachschlagewerk "Das jüdische Hamburg".
• Ernst Rosmer w Deutsche Digitale Bibliothek.