Jiří Antonín Benda

Jiří Antonín Benda (także Georg Anton Benda; ochrzczony 30 czerwca 1722 r. w Benátky nad Jizerou; zm. 6 listopada 1795 r. w Köstritz) - czeski kompozytor i dyrygent. (wyznania katolickiego, później ewangelickiego)

Jiří Antonín Benda
Jiří Antonín Benda.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Hans Georg Benda (1686-1757), tkacz lnu i muzyk; matka Dorothea Brixi (1686-1762), córka kantora wiejskiego w Skalsku; bracia miał 4 braci z czego 3 było wiolonistami i siostrę; - ożenił się N.N.; dzieci miał m.in. 4 synów Friedricha Ludwiga (1752-1792, wiolonista i kompozytor), Heinricha (1754-1806, wiolonista), Hermanna Christiana (1759-1805, śpiewak i aktor), Carla Ernsta Eberharda (1764-1824, śpiewak i aktor) i córkę Catharinę Justinę (1757-1815, śpiewaczka i aktorka).

Życiorys

Po surowym kontrreformacyjnym wychowaniu w seminarium jezuickim w Jičínie w 1742 r. Jiří Antonín Benda rozpoczął karierę muzyczną jako wiolonista w królewskiej kapeli w Berlnie. Oprócz tego uczył się tutaj gry na klawesynie i oboju. Jako członek królewskiej kapeli poznał kompozytorów Johanna Joachima Quantza (1697-1773), Carla Heinricha Grauna (1704-1759) i Philippa Emanuela Bacha (1714-1788), z którym utrzymywał kontakt przez całe życie. W Berlinie Benda przestąpił na protestantyzm.

W 1750 r. otrzymał posadę nadwornego kapelmistrza w Gocie, którą piastował do 1778 roku. Dzięki książęcemu stypendium mógł na przełomie 1765/66 odbyć sześciomiesięczną podróż naukową po Włoszech. W Gocie poznał poetę Friedricha Wilhelma Gottera (1746-1797), do którego tekstów komponował muzykę (»Der (Dorf)Jahrmarkt«, »Medea«, »Walder«, »Romeo und Julie« i »Der Holzhauer«). Wiosną 1778 r. Benda udał się do Hamburga, gdzie współpracował z Friedrichem Ludwigiem Schröderem (1744-1816). W październiku 1778 r. opuścił Hamburg i przez Mannheim i Gotha podróżował do Wiednia, gdzie przybył w listopadzie 1778 roku. Jego dzieła zostały wystawione w Wiedniu na scenie teatru Theater in der Josefstadt. W Wiedniu skomponował muzykę do melodramatów »Pygmalion« i »Philon und Theone«. Wiosną 1779 r. przybył do Berlina, w sierpniu 1779 r. był w Dessau, po czym wrócił do Gothy. Po przejściu na emeryturę w 1780 r. resztę życia spędził w Georgenthal koło Gothy, później w Ohrdruf i od 1790 r. w Köstritz, gdzie zmarł 6 listopada 1795 roku.

W przeciwieństwie do instrumentalnie nastawionych swoich braci Jiří Antonín Benda miał skłonność do muzyki wokalno-dramatycznej. Benda pisał opery, śpiewogry, oratoria, msze, kantaty, motety, arie. Trudno także pominąć jego wkład do dramatu niemieckiego. Jego muzykę podziwiali i byli nią zainspirowani Mozart (1756-1791), Ludwig van Beethoven (1770-1827), Carl Maria von Weber (1786-1826) i wielu innych. Na pokrewieństwo stylistyczne Bendy i Beethovena wskazuje wielu autorów literatury muzycznej m.in. Rudolf Pecman i Franz Lorenz, przy czym myśli się zwłaszcza o fragmencie "… Zwietracht abzuschwören" z »Romeo und Julie« Bendy i »Ode an die Freude« (Oda do radości) Beethovena.

Dzieła (wybór)

  • Xindo riconosciuto. 1765 (opera).
  • Ariadne auf Naxos. 1775 (melodramat).
  • Der (Dorf)Jahrmarkt oder Lukas und Bärbchen 1775 (śpiewogra).
  • Medea. 1775 (melodramat).
  • Walder. 1776 (śpiewogra).
  • Romeo und Julie. 1776 (śpiewogra).
  • Der Holzhauer oder Die drey Wünsche. 1778 (śpiewogra).
  • Pygmalion. 1779 (melodramat).
  • Das tartarische Gesetz. 1787 (śpiewogra).

Literatura

  • Franz Lorenz: Die Musikerfamilie Benda. Band 1: Franz Benda. Wilhelm de Gruyter, Berlin 1967.
  • Franz Lorenz: Die Musikerfamilie Benda. Band 2: Georg Anton Benda. De Gruyter, Berlin 1971, ISBN 3-11-003568-5.
  • Arrey von Dommer: „Benda, Musikerfamilie.” W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 2, Duncker & Humblot, Leipzig 1875, s. 314–318 (online).
  • Werner Bollert: „Benda, Georg Antonin.” W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 2, Duncker & Humblot, Berlin 1955, ISBN 3-428-00183-4, s. 36 (online).

Linki

Autor: Roman Penkała