Johann Beckmann

Johann Beckmann (ur. 4 czerwca 1739 w Hoya; zm. 3 lutego 1811 w Getyndze) – niemiecki naukowiec w okresie oświecenia, autor pojęcia technologia, założyciel towaroznawstwa i historiografii techniki jako dziedzin naukowych, jak również jeden z ojców agronomii. (wyznanie luterańskie)

Johann Beckmann
Johann Beckmann.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

  • Ojciec: Nicolaus Beckmann (1700–45), poborca podatkowy i poczmistrz w Hoya;
  • Matka: Dorothee Magdalena (ok. 1718–63), córka pastora Johanna Schülera;
  • Brat: Nicolaus Beckmann (1743–1786), inżynier budownictwa wodnego;
  • Żona: od 1767 Sofie Louise Karoline Schlosser, wdowa;
  • Dzieci: 2.

Życiorys i działalność

Johann Beckmann studiował od 1759 roku teologię, matematykę, fizykę i nauki przyrodnicze na uniwersytecie w Getyndze. Po studiach podróżował w 1762 roku do Holandii. Za namową Antona Friedricha Büschinga przyjął w 1763 roku powołanie do luterańskiego gimnazjum w Sankt Petersburgu, gdzie uczył matematyki, fizyki i historii naturalnej. Od 1764 roku współpracował z popularnym hanowerskim czasopismem Hannöversches Magazin. W 1765 roku zrezygnował z pracy w Sankt Petersburgu i udał się do Szwecji, gdzie przebywał do jesieni 1766 roku. Poznał tam Karola Linneusza, który wywarł wpływ na jego dalszy rozwój naukowy. Po powrocie z Szwecji został w 1766 roku wprawdzie profesorem filozofii na uniwersytecie w Getyndze, ale faktycznie prowadził wykłady z zakresu ekonomii i w 1770 roku został profesorem zwyczajnym w tej dziedzinie. Jego wykłady dotyczyły prawie wszystkich dziedzin, w tym: mineralogii, rolnictwa, technologii, towaroznawstwa, kameralistyki, handloznawstwa i policystyki.

Technologia jako dyscyplina naukowa zawdzięcza swoje istnienie Beckmannowi.  Johann Beckmann jako pierwszy w 1772 roku wprowadził pojęcie technologia w stosunku do tego, co do tej pory określano niewłaściwie mianem „historia sztuki” i w 1777 roku napisał pierwszy podręcznik technologii pt. Anleitung zur Technologie (Wprowadzenie do technologii). Wszechstronna wiedza fachowa i znajomość języków (potrafił czytać pisma w dziesięciu językach) umożliwiły mu gruntowne badania. Był też pierwszym wiarygodnym historykiem techniki i wynalazków. Oprócz licznych własnych książek, pisał artykuły do czasopisma m.in. Lauenburgischer Taschenkalender i do wydawanego przez Christopha Friedricha Nicolai leksykonu Allgemeine Deutsche Bibliothek, do którego w latach 1770–77 dostarczył około 160 recenzji książek. Napisał także słowo wstępne do dzieł innych pisarzy m.in. do Technologisches Wörterbuch (I, 1781) Johanna Karla Gottfrieda Jacobsona.

Jego uczniem był między innymi Aleksander von Humboldt.

Pisma (wybór)

  • Grundsätze der deutschen Landwirtschaft (Zasady niemieckiego rolnictwa), 1769;
  • Anleitung zur Technologie (Wprowadzenie do technologii), 1777;
  • Beyträge zur Geschichte der Erfindungen (Przyczynki do historii wynalazków), 5 tomów, 1780–1805;
  • Anleitung zur Handlungswissenschaft (Wprowadzenie do handloznawstwa), 1789;
  • Beiträge zur Oeconomie, Technologie, Polizey- und Cameralwissenschaft (Przyczynki do ekonomii, technologii, policystyki i kameralistyki), 12 tomów, 1777–1791;
  • Vorbereitung zur Waarenkunde (Przygotowanie do towaroznawstwa), 2 tomy, 1795/1800;
  • Entwurf einer algemeinen Technologie (Koncepcja ogólnej technologii), 1806;
  • Physikalisch-oeconomische Bibliothek (Biblioteka fizyczno-ekonomiczna), 23 tomy, 1770–1807;
  • Litteratur der älteren Reisebeschreibungen (Literatura dawnych opisów podróży), 2 tomy, 1808–1810.

Literatura

  • Günter Bayerl: Johann Beckmann (1739–1811): Beiträge zu Leben, Werk und Wirkung des Begründers der allgemeinen Technologie. Münster u. a. 1999, ISBN 3-89325-768-3.
  • Hans-Peter Müller: Sozialpolitik der Aufklärung: Johann Beckmann und die Folgen. Ansätze moderner Sozialpolitik im 18. Jahrhundert. Münster u. a. 1999, ISBN 3-89325-733-0.
  • Karl Karmarsch: Beckmann, Johann w Allgemeine Deutsche Biographie 2 (1875), s. 238-239; URL: https://www.deutsche-biographie.de/pnd118654624.html#adbcontent;
  • Carl Graf von Klinckowstroem: Beckmann, Johann w Neue Deutsche Biographie 1 (1953), s. 727-728; URL: https://www.deutsche-biographie.de/pnd118654624.html#ndbcontent.

Linki

  • Pisma Johanna Beckmanna i o nim w Deutsche Digitale Bibliothek (online).
Autor: Roman Penkała