Johannes Becher

Johannes Robert Becher (ur. 22 maja 1891 w Monachium; zm. 11 października 1958 w Berlinie Wschodnim, NRD) – niemiecki poeta ekspresjonistyczny, krytyk literacki, redaktor i polityk, autor słów hymnu narodowego Niemieckiej Republiki Demokratycznej (NRD), Auferstanden aus Ruinen. Był członkiem Socjalistycznej Partii Jedności Niemiec, SPJN (niem. Sozialistische Einheitspartei Deutschlands, SED) i od 1954 do 1958 ministrem kultury w rządzie NRD.

Johannes Becher z młodzieżą, 1951. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Heinrich Becher (1865–1941), prawnik, sędzia w Naczelnym Sądzie Krajowym w Monachium; matka Johanna z domu Bürck; – ożenił się 1) z lekarką Käthe z domu Ollendorf (rozwód w 1921), krewną Alfreda Kerra (1867–1948), 2) z Lotte; dzieci syn Hans Thomas.

Życiorys

Z powodu złych stopni w szkole ojciec wyznaczył dla Johannesa Bechera karierę wojskową, która początkowo mu się podobała. Z biegiem czasu wzrastała w nim chęć zostania poetą. Presja ojca doprowadziła go w 1910 r. do próby samobójczej, którą podjął z o siedem lat starszą jego młodzieńczą miłością Franciszką Fuß. Wzorem Heinricha von Kleista (1777–1811), strzelił z pistoletu najpierw do Franziski, a potem do siebie. Ona zmarła, a Becher przeżył po trzymiesięcznym stanie krytycznym. Uznano go za niepoczytalnego i nie ukarano.

W 1911 r. po zdanej maturze przeprowadził się do Berlina, aby studiować tam filologię, filozofię i medycynę. Z powodu niskich czynszów zamieszkał w proletariackiej części miasta. Z okazji 100 rocznicy śmierci Heinricha von Kleista opublikował pierwszy wiersz Der Ringende w założonym przez siebie i Heinricha Bachmaira (1889–1960) wydawnictwie Verlag Heinrich F. S. Bachmair Becher. Odtąd Hans Robert znany był jako Johannes R. Becher.

Kosztem działalności w wydawnictwie zaniedbał studia. W 1912 r. wrócił do Monachium, licząc na pomoc rodziców, którą początkowo otrzymał. Po trzech latach wydawnictwo upadło, pomimo że współpracownikami jego byli m.in. Else Lasker-Schüler (1869–1945) i Walter Hasenclever (1890–1940).

W tym czasie Johannes Becher poznał Emmy Hennings (1885–1948), która wywarła na niego silny, ale raczej niekorzystny wpływ. Zawdzięczał jej nie tylko rozwój literacki, lecz także rozwijający się w kolejnych latach morfinizm z idącymi w parze brakiem pieniędzy i głodowaniem, jak również ciągłymi zmianami miejsca zamieszkania w Monachium, Lipsku i Berlinie. Liczne kuracje odwykowe przeprowadzone do 1918 r. nie powiodły się. Tylko dzięki bujdom, kredytom i mecenasom jak hrabia Harry Kessler (1868–1937) i wydawcy Antonowi Kippenbergowi (1874–1950) wiązał koniec z końcem. W kontakcie z rodzicami nastąpiła długoletnia przerwa. W tym czasie powstało chyba najważniejsze jego dzieło Verfall und Triumph.

Samobójstwo młodszego brata Ernsta w 1918 r. otworzyło mu oczy i rozpoczął z pomocą żony Käthe odwyk, który okazał się skuteczny. W czasie rewolucji w Monachium przyłączył się w Bad Urach do komuny anarchistycznej, do której należał także Theodor Plievier (1892–1955). W Jenie w przeciwieństwie do wielu znajomych i przyjaciół nie był wywrotowcem. W 1819 r. wstąpił do Komunistycznej Partii Niemiec (Kommunistische Partei Deutschlands, KPD). W latach 1920–22 wystąpił z partii i zwrócił się ku religii. W 1923 r. po lekturze pism Włodzimierza Lenina (1870–1924) ponownie rozpoczął działalność w KPD.

W tym czasie artystycznie związany był z ekspresjonizmem, od którego później się zdystansował. Publikował w czasopismach Verfall und Triumph, Die Aktion i Die neue Kunst oraz był bliski magdeburskiego związku artystów Die Kugel, do którego należeli też Erich Weinert (1890–1953), Theodor Däubler (1876–1934), Max Herrmann-Neisse (1886–1941). Razem z Albertem Ehrensteinem (1886–1950) pracował krótki czas dla wydawnictwa Kurt Wolff Verlag jako lektor.

W 1923 r. Johannes Becher zamieszkał w Berlinie, gdzie przebywał w towarzystwie intelektualistów, m.in. Roberta Musila (1880–1942) i Liona Feuchtwangera (1884–1958). Wkrótce Becher został partyjnym poetą, piszącym na zamówienie partii wiersze i artykuły jak np. Am Grabe Lenins (Przy grobie Lenina). Zadanie sztuki widział w „zdemaskowaniu i destrukcji wszystkich mieszczańskich form myślenia i bytu”.

W 1928 r. założono Związek Pisarzy Proletariacko-Rewolucyjnych (Bund proletarisch-revolutionärer Schriftsteller), którego Johannes Becher został przewodniczącym. Dla niego jako przewodniczącego związku duże znaczenie miało podążanie zgodnie z „nurtem Kremla”. Walka o kierunek związku toczyła się także o bliskość do lewicowo–mieszczańskich i liberalnych pisarzy jak Alfred Döblin (1878–1957), Kurt Tucholsky (1890–1935), Bertolt Brecht (1898–1956).

Johannes R. Becher jako ważny funkcjonariusz KPD długi czas znajdował się na „czarnej liście” SA. Po przejęciu władzy przez nazistów udało mu się w marcu 1933 r. uciec do Czechosłowacji, gdzie czekał na żonę Lottę i syna Hansa Thomasa. Na długi czas małżonkowie zostali rozdzieleni, gdyż Lotte z synem zamieszkała w Wielkiej Brytanii i dopiero w grudniu 1950 r. zobaczyli się ponownie. 29 marca 1934 r. ogłoszona została przez władze niemieckie druga lista osób pozbawionych obywatelstwa tego państwa, na której znalazł się też Becher. W kwietniu 1933 r. przybył do Moskwy, gdzie włączył się w reorganizację związku uchodźców. W tym czasie pracował również dla radia Moskwa. Angażował się na rzecz walki z nacjonalizmem i w tym celu podróżował po Europie. Dużo czasu spędził w Paryżu, aby nawiązać kontakt z licznymi emigrantami. Spotkał się braćmi Heinrichem (1871–1950) i Thomasem Mann (1875–1955), Robertem Musilem (1880–1942) i Bertoltem Brechtem (1898–1956). Po powrocie do Moskwy, był świadkiem przeprowadzanych tam przez władze stalinowskie „czystek”, w czasie których trzy czwarte niemieckich emigrantów przebywających w Związku Radzieckim zostało zamordowanych lub znikło w gułagach. Wśród pisarzy niemieckich, którzy pozostali w Związku Radzieckim, uchodził teraz Becher za najważniejszego. 12-13 lipca 1943 r. należał do współzałożycieli Narodowego Komitetu Wolne Niemcy (niem. Nationalkomitee Freies Deutschland, NKFD).

Po zakończeniu II wojny światowej Johannes Becher wrócił w czerwcu 1945 r. do Berlina, gdzie był współzałożycielem Związku Kultury Demokratycznej Odnowy Niemiec (niem. Kulturbund zur demokratischen Erneuerung Deutschlands) i jego pierwszym prezydentem. Troszczył się o powrót różnych pisarzy. Poza tym założył wydawnictwo Aufbau-Verlag, miesięcznik Aufbau i tygodnik Sonntag. W 1946 r. w zbiorze liryki Heimkehr przedstawił wrażenia z emigracji. W tym samym roku został członkiem Socjalistycznej Partii Jedności Niemiec, SPJN (niem. Sozialistische Einheitspartei Deutschlands, SED). W 1949 r. założył razem z Paulem Wieglerem (1878–1949) czasopismo literackie Sinn und Form. Rok później za tekst hymnu Niemieckiej Republiki Demokratycznej (NRD) otrzymał Narodową Nagrodę NRD (niem. Nationalpreis der DDR). Z okazji 60 rocznicy urodzin uniwersytet w Berlinie nadał mu tytuł doktora honoris causa. W latach 1953–56 był prezydentem Niemieckiej Akademii Sztuki, której był współzałożycielem w 1950 roku. Od 1954 do 1958 był pierwszym ministrem kultury w NRD i jako taki troszczył się o kontakt z zachodnioniemieckimi pisarzami.

Johannes Becher zmarł 11 października 1958 w Berlinie Wschodnim.

Dzieła (wybór)

• Der Ringende. Kleist-Hymne. Heinrich F. S. Bachmair-Verlag, Berlin 1911.
• Erde. Ein Roman. Heinrich F. S. Bachmair-Verlag, Berlin 1912.
• De profundis domine. Heinrich F. S. Bachmair-Verlag, München 1913.
• Der Idiot. 1913.
• Verfall und Triumph. Hyperbionverlag, Berlin 1914.
• Verbrüderung. Gedichte. Kurt Wolff Verlag, Leipzig 1916.
• An Europa. Neue Gedichte. Kurt Wolff Verlag, Leipzig 1916.
• Päan gegen die Schar. Gedichte. Kurt Wolff Verlag, Leipzig 1918.
• Die heilige Schar. Gedichte. Insel Verlag, Leipzig 1918.
• Gedichte für ein Volk. Insel Verlag, Leipzig 1919.
• An alle! Neue Gedichte. Die Aktion, Berlin 1919.
• Mensch, steh auf! 1920.
• Der Gestorbene. Verlag Der Weiße Reiter, Regensburg 1921.
• Arbeiter, Bauern, Soldaten. Entwurf zu einem revolutionären Kampfdrama. Der Taifun-Verlag, Frankfurt am Main 1921.
• Vorwärts, du rote Front! Prosastücke. Der Taifun-Verlag, Frankfurt am Main 1924.
• Am Grabe Lenins. Malik-Verlag, Berlin 1924.
• Der Bankier reitet über das Schlachtfeld. Erzählung. Agis-Verlag, Wien 1926.
• Die hungrige Stadt. Gedichte. Agis-Verlag, Wien 1927.
• Graue Kolonnen. 24 neue Gedichte. Internationaler Arbeiter-Verlag, Berlin 1930.
• Der große Plan. Epos des sozialistischen Aufbaus. Agis-Verlag, Berlin 1931 (pol. wyd. Wielki plan : epos socjalistycznego budownictwa 1931, przeł. i przedm. opatrzył Andrzej Wirth, 1953).
• Mord im Lager Hohenstein. Berichte aus dem Dritten Reich. Verlagsgenossenschaft ausländischer Arbeiter in der UdSSR, Moskau/Leningrad 1933.
• Der Glücksucher und die sieben Lasten. Ein hohes Lied. Verlagsgenossenschaft ausländischer Arbeiter in der UdSSR, Moskau/Leningrad 1938.
• Abschied. Einer deutschen Tragödie erster Teil, 1900–1914, Roman. Meschdunarodnaja Kniga, Moskau 1940 (pol. wyd. Pożegnanie : tragedii niemieckiej część pierwsza : 1900 - 1914 : powieść; przekł. autoryzowany Juliusza Saloniego; wiersze przeł. Artur Marya Swiniarski, 1951).
• Romane in Versen. Aufbau-Verlag, Berlin 1946.
• Neue deutsche Volkslieder. 1950.
• Schöne deutsche Heimat. Aufbau-Verlag, Berlin 1952.
• Winterschlacht (Schlacht um Moskau). Eine deutsche Tragödie in 5 Akten mit einem Vorspiel. Aufbau-Verlag, Berlin 1953.
• Das poetische Prinzip. Aufbau-Verlag, Berlin 1957.

Literatura

• Carsten Gansel: Metamorphosen eines Dichters: Johannes R. Becher. Expressionist, Bohemien, Funktionär. 1910–1945. Texte, Briefe, Dokumente. Aufbau Verlag, Berlin/ Weimar 1992, ISBN 3-7466-0160-6.

Linki

• Biografia Bechera w Wer war wer in der DDR? 5. Ausgabe. Band 1, Ch. Links, Berlin 2010, ISBN 978-3-86153-561-4.