Ernst Barlach

Ernst Barlach (ur. 2 stycznia 1870 w Wedel, Holsztyn; zm. 24 października 1938 w Rostocku, choć inne źródła[1] podają Güstrow) – niemiecki rzeźbiarz i dramaturg. Znany przede wszystkim z rzeźb wykonanych w drewnie i brązie. Sporządził też liczne rysunki, litografie i drzeworyty. Twórczość pisarska i wizualna Ernsta Barlacha umiejscawiana jest między realizmem a ekspresjonizmem. (wyznanie luterańskie)

Ernst Barlach, autoportret, 1928. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

• Ojciec : Georg Barlach (1839–84), lekarz;
• Matka : Johanna Louise z domu Vollert (1845–1920);
• Stan cywilny : kawaler;
• Towarzyszka życia : Marga (Margarethe Charlotte Henriette) Böhmer z domu Graeber (1887–1969);
• Dzieci : 1 nieślubny syn.

Życiorys i twórczość

Ernst Barlach uczęszczał w latach 1888–91 do Szkoły Rzemiosła Artystycznego w Hamburgu, a następnie od 1891 do 1895 roku do Akademii Sztuk Pięknych w Dreźnie, gdzie był uczniem Roberta Dieza (1844–1922). W 1895 i 1896 studiował w Académie Julian w Paryżu. Po powrocie do Hamburga stworzył w 1897 roku postacie figuralne w tamtejszym ratuszu, a w 1898/99 roku do ratusza w Altonie. W latach 1898–1902 rysował dla czasopisma „Jugend”.

W czasie pobytu w Berlinie (1899–1901) poznał historyka sztuki Karla Schefflera (1869–1951). W latach 1901–04 wykonywał w rodzinnym mieście Wedel portrety, płyty nagrobne i ceramikę. Dzięki pośrednictwu Petera Behrensa (1868–1940) został nauczycielem w szkole ceramiki w Höhr w Westerwald, ale już pół roku później znowu wyjechał do Berlina. Razem z bratem wyruszył 2 sierpnia 1906 roku w podróż po Rosji. Po powrocie do Berlina poznał rzeźbiarza Augusta Gaula (1869–1921) i handlarza dziełami sztuki Paula Cassirera (1871–1926). W latach 1907–08 rysował dla czasopisma „Simplizissimus”. We Florencji, gdzie zamieszkał w następnym roku zaprzyjaźnił się z poetą Theodorem Däublerem (1876–1934). Od 1910 roku mieszkał w Güstrow. W 1919 roku został członkiem Akademii Sztuki w Berlinie, w 1925 honorowym członkiem Akademii Sztuki w Monachium, w 1924 otrzymał Nagrodę im. Kleista, a w 1933 order Pour le mérite für Wissenschaften und Künste.

Po długich latach poszukiwań znalazł swoją formę wyrazu w 1906 roku po podróży do Rosji. Dość często przerażała jego bezpośredniość wyrażenia wewnętrznych procesów, aż po opętanie demoniczne. Sam mówił o swoich pracach jako duchowych przeżyciach, które stały się drewnem. W miejsce ewidentnego piękna istnieje w jego rzeźbach bogactwo duchowej ekspresji. Jego rzeźby przedstawiają przeważnie samotne postacie: Żebraczka (1907), Samotny (1911),Spacerowicz (1912), Mojżesz (1919), Uchodźca (1920), Śpiewający mężczyzna (1928), Flecista (1936) i inne.

Podobnie jak średniowieczni mistrzowie Ernst Barlach rzeźbił przeważnie w drewnie. To zainteresowanie sztuką średniowiecza sprawiło w 1929 roku, że z inicjatywy Carla Georga Heise (1890–1979) otrzymał zlecenie na wykonanie 8 wypalanych z gliny figur do nisz kościoła św. Katarzyny w Lubece. Nacjonalizm uniemożliwił dokończenie tej pracy. Z powierzonego mu zadania zrealizował tylko 3 rzeźby: Żebrak o kulach, Śpiewający uczeń klasztorny, Kobieta na wietrze, które po 1945 roku trafiły wreszcie na miejsce ich przeznaczenia. Oprócz prac w drewnie i glinie tworzył także w porcelanie (wczesny okres twórczości) i brązie. Pomniki Barlacha upamiętniające poległych w czasie I wojny światowej w Magdeburgu, Hamburgu, Kilonii i Güstrow (Unoszący się anioł obecnie w ewangelickim kościele Antoniterkirche w Kolonii) były pomnikami przeciw wojnie, przynoszącej zagładę i okropne cierpienia.

Prace Ernsta Barlacha były już w okresie Republiki Weimarskiej ostro krytykowane przez polityczną prawicę jako „kulturowo-bolszewickie”. Przede wszystkim Magdeburski pomnik chwały (Magdeburger Ehrenmal w Magdeburgu i Hamburski pomnik chwały: Matka w żałobie z dzieckiem (Hamburger Ehrenmal: Trauernde Mutter mit Kind) w Hamburgu ściągnęły na siebie gniew kręgów nacjonalistycznych i zostały po 1933 roku zniszczone. Naziści uważali Ernsta Barlacha za artystę „zdegenerowanego”. Pomimo, że w 1937 roku usunięto ok. 400 jego rzeźby z niemieckich muzeów, a część z nich zniszczono, to Ernst Barlach do śmierci wykonywał nadal rysunki i rzeźby oraz pisał teksty, które zawierały autobiograficzne wrażenia z przytłaczającej rzeczywistości.

Dzieła (wybór)

Rzeźby

 

Unoszący się anioł, 1927.
Źródło: Wikimedia Commons

 

Magdeburski pomnik chwały, 1929.
Źródło: Wikimedia Commons

 

Hamburski pomnik chwały: Matka w żałobie z dzieckiem, 1931.
Źródło: Wikimedia Commons

• Siedząca kobieta (Sitzendes Weib, 1908, Germanisches Nationalmuseum w Norymberdze, drewno świerkowe, 20,5 × 17,2 × 10 cm
• Berserk (Der Berserker), 1910, drewno orzechowe
• Ponowne spotkanie (Das Wiedersehen, Chrystus i Tomasz), 1926, Staatliches Museum Schwerin, drewno, wysokość 103 cm
• Unoszący się anioł (Der Schwebende Engel, 1927, katedra w Güstrow i kościół Antoniterkirche w Kolonii. Twarz jest portretem Käthe Kollwitz.
• Śpiewający mężczyzna (Der singende Mann), 1928, Germanisches Nationalmuseum w Norymberdze, brąz, 50 × 47 × 42 cm
• Magdeburski pomnik chwały (Magdeburger Ehrenmal), 1929, katedra w Magdeburgu, drewno, grupa figuralna
• Kobieta na wietrze (Frau im Wind), 1930, w krużganku katedry St.-Paulus w Münster), brąz
• Hamburski pomnik chwały: Matka w żałobie z dzieckiem (Hamburger Ehrenmal: Trauernde Mutter mit Kind), 1931, zrekonstruowany w 1949
• Nauczający Chrystus (Der lehrende Christus), 1931. Jeden odlew znajduje ię na grobie malarza Christiana Rohlfs (1849–1938) w Hagen, drugi w Stedelijk van Abbe-Museum w Eindhoven, trzeci w Christuskirche Hamburg-Othmarschen, kościele w czwarty w Kassel, piąty w kościele Antoniterkirche w Kolonii.
• Czytający mnisi (Lesende Mönche), 1932, drewno dębowe, Nationalgalerie Berlin
• Wędrowiec na wietrze (Der Wanderer im Wind), 1934
• Czytelnik (Der Buchleser), 1936, brąz, Staatliches Museum Schwerin

Dramaty

• Der tote Tag (Martwy dzień, 1912)
• Der arme Vetter (Biedny kuzyn, 1918)
• Die echten Sedemunds (1920)
• Der Findling (Znajda, 1922)
• Der blaue Boll (1926)

Cytaty

1. Każda sztuka potrzebuje dwóch ludzi: jednego, który ją robi i drugiego, który ją potrzebuje.
2. Droga nie potrzebuje D_O_K_Ą_D. Wystarczy S_K_Ą_D.
3. Istnieją tylko dwie rasy: duchowa i nieduchowa.
4. Bóg ukrył się za wszystkim, a we wszystkim są wąskie szczeliny, przez które świeci – świeci i błyska. Całkiem wąskie, delikatne szczeliny, tak cienkie, że jeśli raz odwróci się głowę, to już nigdy ich się nie znajdzie.
5. Przywilejem młodości jest popełnianie błędów, ponieważ ma ona dość czasu, aby je skorygować.
6. Kto ma uszy do słuchania, ryzykuje, jeśli w tym samym czasie zaniedba stosowanie oczu, że mu się wmówi coś o rzeczach, do zrozumienia których potrzebne są przede wszystkim oczy.
7. Jeśli chcesz uczcić pamięć zmarłych, zostaw ich w ich miejscu spoczynku.
8. Czasy są w nas a nie my w nich.

Literatura

• Leonie von Wilckens: Barlach, Ernst Heinrich w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 1, Duncker & Humblot, Berlin 1953, ISBN 3-428-00182-6, s. 591–593.

Linki

• Prace Ernsta Barlacha i o nim w Deutsche Digitale Bibliothek.