Hermann Bahr

Hermann Anastas Bahr (ur. 19 lipca 1863 w Linzu; zm. 15 stycznia 1934 w Monachium) – austriacki pisarz, dramaturg, krytyk teatralny i literacki. Uważany jest za duchowego rzecznika mieszczańsko-literackich nurtów od naturalizmu poprzez wiedeńską modernę po ekspresjonizm. Napisał ponad 40 sztuk teatralnych, ok. 10 powieści, 40 tomów pism krytycznych i autobiografię, która jest interesującym dokumentem życia kulturalnego i duchowego ówczesnej Austrii. Za życia znany był przede wszystkim jako dramaturg i felietonista. (wyznanie katolickie)

Hermann Bahr 1891
Hermann Bahr w lutym 1891 roku.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Alois Bahr (1834–98), notariusz w Linzu, pochodził z Brna; matka Minna (Wilhelmine, 1836–1902), córka Franza Ritter von Weidlicha, członek rady namiestnictwa w Opawie i Marii Rosner, pochodziła z rodziny urzędniczej w Ambergu (Górna Bawaria); – ożenił się 1) w 1895 z aktorką Rosą Jokl, (rozwód w 1909), 2) 24 sierpnia 1909 ze śpiewaczką operową Anną von Mildenburg (1872–1947).

Życiorys

Hermann Bahr uczęszczał w Linzu do szkoły ludowej i przez cztery lata do gimnazjum akademickiego. W latach 1878–1881 naukę kontynuował w gimnazjum akademickim w Salzburgu. Od 1884 r. studiował w Wiedniu filologię klasyczną, ale po kilku tygodniach rozpoczął tam studia prawnicze. W tym czasie poznał przywódcę niemieckich narodowców Georga von Schönerera (1842–1921) i zaczął aktywnie działać w Alldeutsche Bewegung. Z powodu wygłoszonej mowy, w której odrzucał multinarodowość habsburskiej Austrii w czasie przeprowadzonego nacjonalistycznego i antysemickiego komersu studenckiego (Trauerkommers für Richard Wagner) 8 marca 1883 r., miesiąc po śmierci Richarda Wagnera (1813–1883), został relegowany z Uniwersytetu Wiedeńskiego. Odtąd Hermann Bahr studiował kilka miesięcy w Grazu i w Czerniowcach na Ukrainie. Od marca 1884 r. studiował na uniwersytecie w Berlinie ekonomię u Adolpha Wagnera (1835–1917) i Gustava von Schmollera (1838–1917) oraz słuchał wykładów z filologii, historii, literatury i historii sztuki. W 1887 r. przerwał studia, aby jako ochotnik odbyć służbę wojskową. Potem podróżował do Paryża, Hiszpanii i Maroka. Dzięki pobytowi w Paryżu wzrosło jego zainteresowanie literaturą i teatrem. Od 1882 r. zajmował się publicystyką, a w 1889 r. ukazał się jego pierwszy zbiór z artykułami, które pisał pt. Zur Kritik der Moderne.

W 1890 r. został współpracownikiem czasopisma Freie Bühne w Berlinie. Kiedy nie udało mu się zostać następcą prezydenta Stowarzyszenia Teatralnego Freie Bühne, Otto Brahma (1856–1912) opuścił redakcję razem z Arno Holzem (1863–1929), Detlevem von Liliencronem (1844–1909) i innymi.

W 1891 r. wrócił do Wiednia i zawarł znajomość z Hugo von Hofmannsthalem (1874–1929), Arthurem Schnitzlerem (1862–1931), Peterem Altenbergem (1859–1919), Felixem Saltenem (1869–1945), Richardem Beer-Hofmannem (1866–1945) i innymi pisarzami. Nowe tendencje literackie, z którymi się zetknął, uczyniły go publicystycznie znanym wśród ruchu literackiego Młody Wiedeń, a on sam stał się rzecznikiem tego nurtu. Książka z tego okresu nosi programowy tytuł Die Überwindung des Naturalismus (1891).

W Wiedniu Hermann Bahr pracował od 1892 r. jako redaktor kulturalny i krytyk teatralny oraz następca Ludwiga Ganghofera (1855–1920) dla Deutsche Zeitung, jak również awansował z redaktora na współwydawcę tego czasopisma. Po odejściu z Deutsche Zeitung założył w 1894 r. razem z Heinrichem Kannerem (1864–1930) i Isidorem Singerem (1857–1927) tygodnik Die Zeit, w którym ukazało się wiele jego esejów. W 1899 r. opuścił czasopismo i pracował dla Oesterreichische Volks-Zeitung i Neues Wiener Tagblatt jako krytyk teatralny.

Oprócz działalności redaktora teatralnego Hermann Bahr odnosił sukcesy jako komediopisarz. Z jego ponad 40 sztuk tylko Der Meister i Das Konzert (1909) ukazały się w wersji filmowej. Nie powiodły się jego starania dążące do stworzenia własnego teatru. Pomimo tego o jego znaczeniu świadczy fakt, że Max Reinhardt (1873–1943) powołał go do teatru Deutsche Theater, gdzie pracował od 1906 do 1907 roku, jak również działalność od września 1918 do wiosny 1919 r. w teatrze Wiener Burgtheater, gdzie był pierwszym dramaturgiem.

Jego twórczość z lat 90-tych zaliczana jest do nurtów dekadentyzmu i fin de siècle. Wraz z powieścią Die Rahl (1908) rozpoczął tzw. cykl "powieści austriackich", traktujących o upadku monarchii habsburskiej. Austria i katolicyzm są właściwie jedynymi tematami drugiego okresu jego pisarstwa, co potwierdzają pisma Wien (1907), Austriaca (1911) i Dalmatinische Reise (1909). Wzrost zainteresowania wiarą nastąpił po ciężkich chorobach w latach 1902/03 i 1903/04. Po przeprowadzeniu się do Salzburga w 1912 r. konwertował na katolicyzm, co było wielkim zaskoczeniem dla jego przyjaciół i strony katolickiej. Wielu widziało w tym nową "modę" Bahra. Stał się katolickim publicystą i pisał do czasopism Das Neue Reich, a później Schönere Zukunft Josepha Eberle (1884–1947).

Jako krytyk i dziennikarz, który w latach 1907–1932 pisał felietony dla Neue Freie Presse, ale także dla niemieckich czasopism Berliner Tageblatt, Frankfurter Zeitung, Vossische Zeitung, Berliner Börsen-Courier przedstawiał aktualne tendencje kulturalne. Przybliżał czytelnikom nowe nurty literackie takie jak secesja i impresjonizm, jak również serią artykułów odkrywał prowincje monarchii austriackiej (1899–1900), co łączyło się z jego zainteresowaniem problemami ówczesnej Austrii.

W 1922 r. Hermann Bahr zamieszkał w Monachium, gdzie zmarł 15 stycznia 1934 roku. Pochowany został w Salzburgu na cmentarzu Salzburger Kommunalfriedhof.

Dzieła (wybór)

Pisma krytyczne

  • Zur Kritik der Moderne. Gesammelte Aufsätze, 1890.
  • Die Überwindung des Naturalismus, 1891.
  • Russische Reise, 1893.
  • Der Antisemitismus. Ein internationales Interview, 1894.
  • Studien zur Kritik der Moderne, 1894.
  • Renaissance. Neue Studien zur Kritik der Moderne, 1897.
  • Bildung. Essays, 1900.
  • Secession, 1900.
  • Rede über Klimt, 1901.
  • Dialog vom Tragischen, 1903.
  • Dialog vom Marsyas, 1906.
  • Wien, 1907.
  • Buch der Jugend, 1908.
  • Dalmatinische Reise, 1909.
  • Austriaca, 1911.
  • Inventur, 1912.
  • Expressionismus, 1916.
  • Summula, 1921.
  • Selbstbildnis, 1923.
  • Sendung des Künstlers, 1923.

Proza

  • Die gute Schule. Seelenzustände, 1890.
  • Fin de siècle, 1891.
  • Dora, 1893.
  • Neben der Liebe, 1893.
  • Caph, 1894.
  • Theater, 1897.
  • Die Rahl, 1908.
  • Drut, 1909.
  • O Mensch, 1910.
  • Himmelfahrt, 1916.
  • Die Rotte Korahs, 1919.
  • Österreich in Ewigkeit, 1929.

Dramaty

  • Die neuen Menschen, 1887.
  • Die Mutter, 1891.
  • Das Tschaperl, 1897.
  • Wienerinnen, 1900.
  • Der Franzl, 1900.
  • Der Krampus, 1902.
  • Der Meister, 1904.
  • Ringelspiel, 1907.
  • Das Konzert, 1909.
  • Die Kinder, 1911.
  • Das Prinzip, 1912.
  • Der Querulant, 1914.

Literatura

  • Martin Anton Müller: Hermann Bahr – Textverzeichnis. VDG, Weimar 2014.
  • Ernst Alker: „Bahr, Hermann” w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 1, Duncker & Humblot, Berlin 1953, s. 540 (online).
  • „Bahr Hermann” w Österreichisches Biographisches Lexikon 1815–1950 (ÖBL). Tom 1, Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien 1957, s. 44 (s. 44, s. 45).
  • „Hermann Bahr” w Lexikon der deutschen Dichter und Prosaisten (1913) von Franz Brümmer (online).
  • Donald G. Daviau: Der Mann von Übermorgen. Hermann Bahr 1863–1934. Österreichischer Bundesverlag, Wien 1984.