Alfred Baeumler

Alfred Baeumler (także Alfred Bäumler, pseudonim: Leopold Martin i Wolf Ecker; ur. 19 listopada 1887, Neustadt an der Tafelfichte (obecnie Nové Město pod Smrkem); zm. 19 marca 1968 Eningen unter Achalm koło Reutlingen) - niemiecki filozof i pedagog. Odgrywał istotną rolę w kształtowaniu wychowania w okresie nazizmu.

Exlibris Alfreda Baeumlera, drzeworyt autorstwa Otto Wirschinga, 1914. Źródło: Wikimedia Commons

Życiorys

Po ukończeniu studiów filozoficznych i historii sztuki w Berlinie i Bonn Alfred Baeumler promował się w 1914 r. w Monachium pracą pt. Das Problem der Allgemeingültigkeit in Kants Ästhetik. Od 1924 r. uczył w Drezdeńskim Uniwersytecie Technicznym, gdzie się habilitował i w 1928 r. został profesorem nadzwyczajnym, a w 1929 r. profesorem zwyczajnym. W 1933 r. został mianowany przez pruskiego ministra kultury Bernharda Rusta profesorem filozofii i pedagogiki politycznej na uniwersytecie w Berlinie i dyrektorem nowo powstałego Instytutu Pedagogiki Politycznej. W 1930 r. był współzałożycielem ludowo-antysemickiego Związku Walki o Kulturę Niemiecką (niem. Kampfbund für deutsche Kultur (KfdK)). Od początku lat trzydziestych miał kontakt osobisty z Adolfem Hitlerem i szefem ideologii nazistowskiej Alfredem Rosenbergiem. W 1933 r. po przejęciu władzy przez Hitlera wstąpił do NSDAP. W 1934 r. Reichsleiter Rosenberg mianował go «Amtsleiter des Amtes Wissenschaft des Beauftragten des Führers für die Überwachung der geistigen Schulung und Erziehung der NSDAP» (Amtsleiter Urzędu Nauki Zleconego Przez Führera Do Nadzoru Szkolenia Duchowego i Wychowania NSDAP), w 1941 r. awansował na Dienstleitera. W tej roli Baeumler działał przede wszystkim jako pośrednik Rosenberga w kontakcie z uniwersytetami. Baeumler wydawał od 1936 r. czasopisma Internationale Zeitschrift für Erziehung i Weltanschauung und Schule. Jego głównym zadaniem było «opracowanie oceny powołanych humanistów i opracowanie podstawowych kwestii pedagogiki.»

Po 1945 r. Alfred Baeumler został na trzy lata internowany o obozach w Hammelburgu i Ludwigsburgu. Należał do nielicznych NS-profesorów, którzy nie wrócili na swoje stanowiska na uczelniach. Po zwolnieniu z obozu mieszkał w Eningen koło Reutlingen, gdzie zmarł 19 marca 1968 roku.

Znaczenie

Alfred Baeumler rozpoczął przedstawianie Fryderyka Nietzschego oraz Friedricha Ludwiga Jahna jako filozofów nacjonalizmu. Fryderykowi Nietzsche poświęcił kilka pism oraz w 1930 r. wydał 12-tomowy zbiór jego dzieł, którego ostanie wydanie ukazało się w 2009 roku. Do poszczególnych tomów napisał wprowadzenie i posłowie, które drukowane były w kolejnych wydaniach po 1945 roku. Wydanie to bardzo chwalił wybitny filozof Martin Heidegger. W późniejszych wydaniach teksty zostały sukcesywnie zastąpione tekstami Waltera Gebharda. Wydany w 1923 r. pierwszy tom Kants Kritik der Urteilskraft pt. Das Irrationalitaetsproblem in der Aesthetik und Logik des 18. Jahrhunderts bis zur Kritik der Urteilskraft wywołał mocną reakcję Thomasa Manna, która zamieniła się w długotrwałą korespondencję między obu uczonymi. Mann zarzucał Baeumlerowi «reakcyjny obskurantyzm».

Alfred Baeumler zajmował się znaczeniem symboli mistycznych i wierzył, że można w nich poznać właściwą historię i charakter narodu niemieckiego. Powołując się na Nietzschego rozpoznawał funkcję państwa w tym, żeby popęd i instynkt władzy poszczególnego człowieka opanować i przez to powiększyć «militarną władzę państwa». Temu charakterowi władzy został także podporządkowany system edukacji i wychowania. Młodzi powinni swoją rolę w państwie i narodzie, jak również gotowość do ofiary i wojny wzmocnić duchowo przez udział w związkach gimnastycznych i sportowych, narodowych związkach ruchów młodzieżowych i studenckich. Państwo jest «rzeczą i dziełem mężczyzny», a kobiety mają zostać wychowane na gospodynie i matki. Mieszczańska kultura i formy życia, demokratyczne formy państwa i silna pozycja kobiet powinny zostać zniszczone, gdyż tylko na tej drodze może dokonać się odrodzenie narodowe. Alfred Baeumler dążył do odseparowania płci, a do jedynych spotkań ich miałoby dochodzić podczas zabaw i świąt.

Szkoła również powinna być podporządkowana bohaterskiemu narodowi i dyrektywą państwa oraz prowadzić «polityczną pedagogikę». Celem powinno być nie wychowanie niezależnego obywatela, ale «politycznego żołnierza». Szkoła tworzy istotną część ponad personalnego porządku, który jest konieczny, aby wspierać popęd jednostki, instynkt władzy i zaangażowanie.

Dzieła (wybór)

• Das Problem der Allgemeingültigkeit in Kants Ästhetik, 1915.
• Hegels Aesthetik, 1922.
• Bachofen und Nietzsche, 1929.
• Nietzsche, der Philosoph und Politiker, 1931.
• Ästhetik, 1933.
• Männerbund und Wissenschaft, 1934.
• Studien zur deutschen Geistesgeschichte, 1937.
• Politik und Erziehung, 1937.
• Friedrich Ludwig Jahns Stellung in der deutschen Geistesgeschichte, 1940.
• Bildung und Gemeinschaft, 1942.
• Alfred Rosenberg und der Mythus des 20. Jahrhunderts, 1943.
• Weltdemokratie und Nationalsozialismus, 1943.
• Werke der Weltliteratur für die Jugend, 1950.
• Das Irrationalitätsproblem in der Ästhetik und Logik des 18. Jahrhunderts bis zur Kritik der Urteilskraft, 1967.

Literatura

• Alexander Hochgräfe: Die nationalsozialistische Ideologie im Deutschunterricht der Volksschulunterstufe, 2012.
• Philipp Teichfischer: Die Masken des Philosophen. Alfred Baeumler in der Weimarer Republik - eine intellektuelle Biographie Tectum Wissenschaftsverlag, Marburg.
• Thomas Mann und Alfred Baeumler, Würzburg: Königshausen & Neumann, 1989.