August Friedrich Pott

August Friedrich Pott (ur. 14 listopada 1802 w Nettelrede (obecnie część Bad Münder am Deister); zm. 5 lipca 1887 w Halle (Saale)) – niemiecki językoznawca, indoeuropeista. (wyznanie luterańskie)

AugustPott
August Friedrich Pott.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia ↑

Ożenił się w 1840 z Elise Ebeling (zm. 1885); krewny David Julius (1760–1838), profesor teologii ewangelickiej w Getyndze.

Życiorys ↑

August Friedrich Pott urodził się 14 listopada 1802 w Nettelrede jako jeden z czworga dzieci pastora. Po wczesnej śmierci ojca matka wraz z dziećmi przeprowadziła się do Oldendorf koło Elze. Po jej śmierci dziewięcioletni chłopiec został przyjęty do domu pastora w Lauenstein w Ahdensen, któremu zawdzięczał przygotowanie do nauki w gimnazjum. Wcześnie nauczył się łaciny i greki. Po ukończeniu liceum w Hanowerze rozpoczął w 1821 r. studia teologiczne na uniwersytecie w Getyndze. Z upodobaniem uczęszczał na wykłady filologiczne, filozoficzne, historyczne, jak również interesował się chemią i fizyką. Zainspirowany przez filologów Georga Ludolfa Dissena (1784–1837), Karla Otfrieda Müllera (1797-1840) i Georga Friedricha Benecke (1762–1844) poświęcił się przede wszystkim filologii. Po ukończeniu studiów w 1825 r. rozpoczął pracę w gimnazjum w Celle. W 1827 r. doktoryzował się na uniwersytecie w Getyndze dysertacją pt. De relationibus, quae praepositionibus in linguis denotantur. W tym samym roku zrezygnował z pracy w Celle, aby kontynuować studia językowe (szczególnie sanskryt) u Franza Boppa (1791–1867) w Berlinie, gdzie habilitował się w 1830 roku. W 1833 r. został profesorem nadzwyczajnym językoznawstwa w Halle, w 1838 awansował na profesora zwyczajnego. W 1845 r. był współzałożycielem m.in. z Heinrichem Leberechtem Fleischerem (1801–1888) najstarszego stowarzyszenia niemieckich orientalistów Deutsche Morgenländische Gesellschaft.

Wraz z napisaniem głównego dzieła Etymologische Forschungen auf dem Gebiete der Indo-Germanischen Sprachen (2 tomy, 1833-36) Pott założył zarówno nowoczesną naukową etymologię na bazie porównania słownictwa języków indoeuropejskich, jak również fonetykę porównawczą języków indoeuropejskich dzięki obserwacji regularności dźwięków w genetycznie spokrewnionych językach. Dalszy rozwój tej dziedziny nastąpił jeszcze za jego życia dzięki tzw. młodogramatykom (niem. Junggrammatiker), do których należeli m.in. August Leskien (1840–1916), Otto Behaghel (1854–1936) i Hermann Paul (1846–1921).

Pott pod wpływem Wilhelma von Humboldta (1767–1835) bardzo wcześnie zrezygnował z ograniczenia się do jezyków indoeuropejskich i próbował zajmować się możliwie wieloma rodzinami językowymi. Pismo Die Zigeuner in Europa und Asien (2 tomy, 1844, pol. Cyganie w Europie i Azji) było pionierskim dokonaniem i pierwszy raz stawiało odpowiednie badanie na pewnym naukowym gruncie. W 1848 r. udało mu się uzyskać dowód na przynależność języków bantu do jednej rodziny.

Jego uczniem był Wasilij Wasiljewicz Radłow (1837–1918).

August Friedrich Pott zmarł 5 lipca 1887 w Halle (Saale).

Dzieła (wybór) ↑

  • De relationibus quae praepositionibus in linguis, dysertacja, 1827.
  • Etymologische Forschungen auf dem Gebiete der Indo-Germanischen Sprachen : unter Berücksichtigung ihrer Hauptformen, Sanskrit, Zend-Persisch, Griechisch-Lateinisch, Littauisch-Slawisch, Germanisch und Keltisch, 1833.
  • Etymologische Forschungen ... ; [Th. 1] ; Mit besonderem Bezug auf die Lautumwandlung im Sanskrit, Griechischen, Lateinischen, Littauischen und Gothischen, 1933.
  • Etymologische Forschungen ... ; Theil 2 ; Insbesondere des Sanskrit, Griechischen, Lateinischen, Littauischen und Gothischen : Grammatischer Lautwechsel und Wortbildung, 1836.
  • De Lithuano-Borussicae in Slavicis Letticisque linguis Principatu commentatio Universitati litterariae Gottingensi Georgiae Augustae inter ipsa sacra secularia prima gratulandi causa oblata ..., 1837.
  • Verwandtschaftliches Verhältniss der Sprachen vom Kaffer- und Kongo Stamme, 1848.
  • Ueber die Zigeuner, 1849.
  • Ueber die Kihiau-Sprache, 1852.
  • Die Personennamen, insbesondere die Familiennamen und ihre Entstehungsarten, auch unter Berücksichtigung der Ortsnamen : eine sprachliche Untersuchung, 1853–59.
  • Max Müller und die Kennzeichen der Sprachverwandtschaft, 1854.
  • Die japanische Sprache in ihren Verhältnissen zu andern Asiatinnen, 1858.
  • Wurzel-Wörterbuch der indogermanischen Sprachen, 5 tomów, 1867-73.

Literatura ↑

  • Georg von der Gabelentz: Pott, August Friedrich w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 26, Duncker & Humblot, Leipzig 1888, s. 478–485.
  • Rüdiger Schmitt: Pott, August Friedrich w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 20, Duncker & Humblot, Berlin 2001, ISBN 3-428-00201-6, s. 659 f. (online).

Linki ↑

Autor: Roman Penkała