Bettina von Arnim

Bettina von Arnim (ur. 4 kwietnia 1785 we Frankfurcie nad Menem jako Elisabeth Catharina Ludovica Magdalena Brentano; zm. 20 stycznia 1859 w Berlinie) - pisarka niemiecka, jedna z najbardziej wyróżniających się kobiecych osobowości romantyzmu. Angażowała się poprzez swoje dzieła w problemy społeczne swojej epoki (np. Dies Buch gehört dem König). Opowiadała się za liberalnymi reformami w Prusach, które uwzględniały także mniejszości takie jak Polacy i Żydzi. W rozpoczętej książce Armenbuch dokumentuje nędzę w Niemczech. (wyznania katolickiego)

Bettina von Arnim
Bettina von Arnim. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Peter Anton Brentano (1735-1797), hurtownik i dyplomata; matka Maximiliane von La Roche (1756-1793), córka Sophie von La Roche; rodzeństwo m.in. Sophie Brentano, Kunigunde Maria Ludovica Catharina Brentano, zwana Gunda (1780-1863, w 1804 roku wyszła za Friedricha Carla von Savigny, pruskiego ministra) i Clemens Brentano; - poślubiła w Berlinie 11 marca 1811 r. (ślub ewangelicki) Achima von Arnima; miała 4 synów i 3 córki m.in. Armgard (1821-80, poślubiła Alberta Grafa von Fleminga, matka pisarek Elisabeth von Heyking i Irene Forbes-Mosse) oraz Gisela (1827–89 poślubiła Hermana Grimma), poetka.

Życiorys

Po śmierci matki Bettina przebywała do 13 roku życia w pensjonacie prowadzonym przez Siostry Urszulanki w Fritzlar. Po śmierci ojca od 1797 r. mieszkała u swojej babci Sophie von La Roche w Offenbach, a później we Frankfurcie nad Menem. Przez pewien czas mieszkała także u swego rodzeństwa m.in. u siostry Kunegundy w Marburgu i Landshut. Dzięki siostrze poznała Karolinę von Günderrode, późniejszą pisarkę. W salonie prowadzonym przez babcię poznała wiele wybitnych postaci tego okresu.

W 1807 r. po raz pierwszy spotkała Johanna Wolfganga von Goethego. W 1810 r. podążyła z Friedrichem Carlem von Savigny, mężem siostry, do Berlina przez Wiedeń i Pragę. We Wiedniu spotkała Ludwiga van Beethovena. W 1811 r. wyszła za mąż za Achima von Arnima, którego poznała przez swojego brata Clemensa już w 1802 roku. W 1814r zamieszkała z mężem w jego dobrach w Wiepersdorf, ale już w 1817 r. wróciła do Berlina razem z dziećmi, a jej mąż spędzał część czasu na wsi. Bettina von Arnim rozpoczęła działalność literacką dopiero po śmierci męża mając 50 lat.

Jej pierwszą pracą pisarską była książka Goethes Briefwechsel mit einem Kinde (Korespondencja Goethego z dzieckiem, 1835). Jest to bogata w fantazje korespondencja Johanna Wolfganga von Goethego względnie jego matki, którą autorka przedstawiła z wieloma swoimi dodatkami. Ten rodzaj literatury kontynuowała w powieści epistolarnej o Karolinie von Günderrode (Die Günderrode, 1840) i o bracie Clemensie w (Clemens Brentanos Frühlingskranz, 1844).

Podczas epidemii cholery w Berlinie w 1831 r. angażowała się w pomoc społeczną w dzielnicach biedoty i opiekowała się chorymi. Plonem tej działalności była książka pt. Dieses Buch gehört dem König (Ta książka należy do króla, 1843), którą zadedykowała królowi Fryderykowi Wilhelmowi IV, z którym także prowadziła korespondencję. Dzieło to będące krytyką społeczną, poruszające także kwestie religijne i polityczne składa się z fikcyjnych dialogów między matką Goethego i matką pruskiego króla. Z powodu treści książka ta została zakazana w Bawarii. Karl Gutzkow, przedstawiciel Młodych Niemców, pozytywnie wyrażał się o tym odważnym dziele. W swojej recenzji wzmiankuje pewną ówczesną rzeczywistość społeczną, która naświetla też rolę kobiety w społeczeństwie. Tak otwarta społeczna wypowiedź «dozwolona była tylko kobiecie, bo mężczyzna zostałby za to zamknięty». W 1844 r. Bettina von Arnim zaczęła pracować nad kolejną książką Armenbuch, która miała nie tylko udokumentować panującą nędzę w pruskim państwie, ale wskazać także jej przyczyny. Jej rozległa korespondencja dotycząca ustalenia państwowych informacji dla jej książki Armenbuch wzbudziła wielkie uznanie. Książka Armenbuch została zakazana przez cenzurę jeszcze przed jej ukazaniem, ponieważ podejrzewano Bettinę von Arnim o wszczęcie powstania tkaczy śląskich w 1844 roku. Również Gesprächen mit Dämonen (Rozmowy z demonami, 1852) ukazują ją jako romantyczkę, która w swoim wieku także podążała z nowym czasem, a nawet go wyprzedzała. Domagała się równouprawnienia kobiet, Żydów i zniesienia kary śmierci.

Bettina von Arnim wstawiła się u króla pruskiego za komunistą Friedrichem Wilhelmem Schlöffelem, za polskim bojownikiem o wolność Ludwikiem Mierosławskim i w 1849 r. za poetą Gottfriedem Kinkelem, który został skazany na karę śmierci. Wstawiała się za prawem do samostanowienia Polski i zwróciła się przeciw militarnej interwencji Prus w 1948 roku. Do grona jej znajomych należeli m.in. Ludwig Tieck, Johanna Mathieux, bracia Jacob i Wilhelm Karl Grimm, Friedrich Schleiermacher, Robert Schumann, Adele Schopenhauer, Rahel Varnhagen von Ense oraz poznała także w 1842 r. Karola Marksa.

W 1854 r. Bettina von Arnim miała udar mózgu, po którym nigdy nie wróciła już do pełni zdrowia. Zmarła 20 stycznia 1859 r. i została pochowana obok swego męża przy kościele w Wiepersdorf.

W 200 rocznicę jej urodzin w Berlinie założono towarzystwo Berlin die Bettina-von-Arnim-Gesellschaft, które ma na celu zapoznać publiczność z życiem i dziełem autorki.

Dzieła (wybór)

  • Goethe's Briefwechsel mit einem Kinde, 1835.
  • Bettina, 1836.
  • Tagebuch zu Goethe's Briefwechsel mit einem Kinde. Seinem Denkmal, 1837.
  • Die Günderode, 1840.
  • Dies Buch gehört dem König, 1843.
  • Clemens Brentano's Frühlingskranz, 1844.
  • An die aufgelös'te Preußische National-Versammlung, 1849.
  • Königsbuch von Bettina Arnim, 1852.
  • Gespräche mit Daemonen, 1852.

Literatura

  • Gertrud Meyer-Hepner: Der Magistratsprozess der Bettina von Arnim, Arion, Weimar 1960.
  • Paul Kluckhohn: „Brentano, Bettina.” W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 1, Duncker & Humblot, Berlin 1953, ISBN 3-428-00182-6, s. 369–371 (online).
  • Gustav von Loeper: „Arnim, Bettina von.” W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 2, Duncker & Humblot, Leipzig 1875, s. 578–582 (online).

Linki

Ostatni dostęp do linków 27.05.2015.

Autor: Roman Penkała