Ludwig Anzengruber

Ludwig Anzengruber (pseudonim Ludwig Gruber; ur. 29 listopada 1839 w Alservorstadt (część Wiednia); zm. 10 grudnia 1889 w Wiedniu) – austriacki pisarz uważany za wybitnego dramaturga sztuki ludowej w tradycji Johanna Nestroya (1801–1862) i Ferdinanda Raimunda (1790–1836). Pisma Anzengrubera są zaliczane do szeroko rozumianego realizmu. W dramatach, opowiadaniach i powieściach przedstawiał przeważnie życie wiejskie. Skupiał się w swoich sztukach na przedstawieniu społecznych stosunków i usiłował w dramatach uwypuklić aktualne socjalne i polityczne problemy. Późniejsze teksty prozą są już zaliczane do naturalizmu. (wyznanie katolickie)

Ludwig Anzengruber
Ludwig Anzengruber.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

  • Ojciec : Johann Anzengruber (ur. 1810), pracownik cesarsko-królewskiej rachunkowości sądowej;
  • Matka : Maria Herbich;
  • Ożenił się : w Wiedniu w 1875 z Adelinde Lipka (1857–1914, rozwód we wrześniu 1889);
  • Dzieci : 2 synów m.in. Karl Anzengruber (1876–1927), pisarz i redaktor.

Życiorys i twórczość

Ludwig Anzengruber po ukończeniu gimnazjum realnego pracował od 1856 roku jako praktykant w księgarni w Wiedniu. Próbował także swoich sił jako rytownik i aktor w teatrze amatorskim. Po zwolnieniu w 1858 roku z księgarni zaczął od 1859 zajmować się zawodowo aktorstwem, najpierw w Wiener Neustadt, a potem przez siedem lat wędrował w towarzystwie matki z trupami aktorskimi do wielu miejscowości austriackiego cesarstwa, przy czym często żył w ubóstwie. Jednocześnie zaczął działalność pisarską jako dramaturg i narrator. W 1869 roku został kancelistą w dyrekcji policji wiedeńskiej, gdzie w następnym roku otrzymał stałą posadę.

Jednak już w tym samym 1870 roku zrezygnował z tej posady państwowej po sukcesie dramatu Ksiądz z Kirchfeld (Pfarrer von Kirchfeld, 1870), który wynikał z antyklerykalnych tendencji ówczesnego czasu. Dużo wartościowsze są dwie następne jego sztuki tj. Chłop krzywoprzysięzca (Der Meineidbauer, 1871), Die Kreuzelschreiber (1872), w których usiłował połączyć aktualne trendy w sztuce z tradycyjnymi komediami ludowymi ukazującymi świat chłopski. W całej Europie wystawiane były one z równie wielkim sukcesem. W 1878 roku otrzymał Nagrodę im. Fryderyka Schillera. Złe przyjęcie późniejszych sztuk, a nawet ich odrzucenie (Czwarte przykazanie, 1877) zmusiło pisarza do podjęcia pracy w różnych czasopismach. Od 1882 roku pracował jako redaktor w magazynie rodzinnym „Die Heimat“, od 1884 w czasopiśmie „Figaro“ i od sierpnia 1888 w „Wiener Bote”. W 1887 roku otrzymał Nagroda im. Franza Grillparzera. We wrześniu następnego roku otrzymał stałą posadę dramaturga w Niemieckim Teatrze Ludowym (Deutsches Volkstheater) w Wiedniu. Anzengruber należał do założycieli stowarzyszenia „Deutsches Volks-Theater Wien”. Stowarzyszenie to założyło Deutsches Volkstheater Wien, który otwarty został 14 września 1889 roku sztuką Anzengrubera Plama na honorze (Der Fleck auf der Ehr).

Początkowo jego renomę ugruntowały dzieła sceniczne, ale trwałe uznanie zawdzięczał opowiadaniom, a przede wszystkim dwom powieściom. Kilka dzieł Ludwiga Anzengrubera doczekało się adaptacji filmowej m.in. Der Doppelselbstmord (Austria 1918), Der G'wissenswurm (Niemcy 1962), Hand und Herz (Austria 1917), Die Jugendsünde (Niemcy 1919, 1936), Die Kreuzlschreiber (Niemcy 1950), Der Meineidbauer (Austria 1915; Niemcy 1941, 1956; Niemcy/Austria 2012), Der Pfarrer von Kirchfeld (Austria 1914, 1937).

Dzieła (wybór)

Dramaty

  • Ksiądz z Kirchfeld (Der Pfarrer von Kirchfeld), 1870.
  • Chłop krzywoprzysięzca (Der Meineidbauer), 1871.
  • Die Kreuzelschreiber, 1872.
  • Elfriede, 1873.
  • Córka lichwiarza (Die Tochter des Wucherers), 1873.
  • Robak sumienia (Der G’wissenswurm), 1874.
  • Ręka i serce (Hand und Herz), 1874.
  • Podwójne samobójstwo (Doppelselbstmord), 1876.
  • Kawalerska zagroda (Der ledige Hof), 1877.
  • Kułakiem (Der Faustschlag), 1877.
  • Czwarte przykazanie (Das vierte Gebot), 1877.
  • Żelazo i kamień (Stahl und Stein), 1886.
  • Plama na honorze (Der Fleck auf der Ehr), 1889.

Powieści

  • Skaza (Der Schandfleck), 1877, druga wersja 1884.
  • Der Sternsteinhof. Eine Dorfgeschichte, 1885.

Literatura

  • Bettelheim, Anton, "Anzengruber, Ludwig" w: Allgemeine Deutsche Biographie 46 (1902), s. 19-23 [Online-Version]; URL: https://www.deutsche-biographie.de/pnd11850357X.html#adbcontent.
  • Alker, Ernst, "Anzengruber, Ludwig" w: Neue Deutsche Biographie 1 (1953), s. 320 f. [Online-Version]; URL: https://www.deutsche-biographie.de/pnd11850357X.html#ndbcontent
Autor: Roman Penkała