Andreas Osiander

Andreas Osiander (ur. 19 grudnia 1498 w Gunzenhausen, zm. 17 października 1552 w Królewcu) – niemiecki teolog luterański i działacz reformacyjny.

Andreas Osiander. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Endres Osannder (ok. 1443/44-1525/26), z Auhausen (Szwabia), kowal, rajca i burmistrz w Gunzenhausen; matka Anna Herzog (ok. 1458–1540); - ożenił się 1) w Norymberdze w 1525 z Kathariną Preu (zm. 1537), 2) w 1537 z Heleną Kunhofer (zm 1545), 3) w 1545 z Heleną Magenbuch (1523-1597); z 1) małżeństwa syna Lucasa (1534-1604), z 2) małżeństwa dwie córki, z 3) małżeństwa dwie córki.

Życiorys

Andreas Osiander  immatrykulował w 1515 jako kleryk na uniwersytet w Ingolstadt, gdzie poznał język grecki i hebrajski, do tego stopnia, że mógł później w oparciu o ich znajomość wydać korektę Wulgaty (1522) i grecką harmonię czterech Ewangelii Evangelienharmonie (1537), w której chciał wykazać, że nie są ze sobą sprzeczne. W 1520 roku został wyświęcony na księdza i został nauczycielem hebrajskiego w augustiańskim seminarium w Norymberdze. Tam też spotkał się po raz pierwszy z pismami Marcina Lutra. Po objęciu stanowiska kaznodziei w kościele Sankt Lorenz został obok Dominicusa Sleupnera (zm. 1547) i Thomasa Venatoriusa był jednym z najbardziej wpływowych duchownych i jako mówca ewangelickiej strony podczas dysputy religijnej w marcu 1525 stał się reformatorem w Norymberdze. W latach 1522-1524 wygłaszał kazania dla protestanckich uczestników Sejmu Rzeszy w Norymberdze, które wywarły duży wpływ na ostatniego mistrza krzyżackiego, Albrechta Hohenzollerna (1490-1568), który dokonał sekularyzacji Prus. W 1524 doprowadził do odwołania ze stanowiska rektora miejscowej szkoły Hansa Dencka, który później przystąpił do anabaptystów. W następnych latach głosił kazania zgodnie z nowym porządkiem kościelnym i bronił Reformację w mieście przeciw zwolennikom Ulricha Zwingliego i anabaptystom. Z powodu opracowanego porządku kościelnego, który stał się wzorem także dla Brandenburgii-Ansbach i Palatynatu-Neuburg, doszło do sporu między nim a rajcą miejskim Lazarusem Spenglerem, co przyczyniło się po 1530 do spadku jego wpływów w Kościele i mieście. Powodem tego stało się nie stosowanie Osiandera do zaleceń rady miasta podczas negocjacji religijnych w Związku szmalkaldzkim i z cesarzem.

Andreas Osiander brał udział w dysputach teologicznych w Marburgu (1529), Hagenau (1540) i Wormacji (1540). Był uczestnikiem sejmu w Spirze (1529) i w Augsburgu (1530), gdzie współpracował z Filipem Melanchtonem przy redagowaniu Wyznania augsburskiego. Jego notatki były też podstawą pierwszego zarysu Obrony Wyznania augsburskiego. Mimo, że popierał w dysputach religijnych kierunek Reformacji, to nie we wszystkim zgadzał się z Lutrem i innymi reformatorami. Różniła go mi.in. postawa wobec cesarza, gdyż w przeciwieństwie do Lutra uważał, że należy w obliczu zagrożenia stawić mu opór zbrojny.

Podobnie zachował się w latach 1547/48 sprzeciwiając się przyjęciu narzuconego przez cesarza Interim augsburskiego. Mimo jego protestu rada miasta przyjęła niekorzystny dla ewangelików dokument. Z tego też powodu Osiander musiał opuścić Norymbergę i udał się do Królewca, do księcia Albrechta. Książę Albrecht przeznaczył dla niego starą miejską farę i mianował go profesorem na tamtejszym uniwersytecie. Wkrótce ukazała się różnica jego teologii w stosunku do tej z Wittenbergi. Jego osobliwe przywiązanie do teorii usprawiedliwienia i chrystologii i silnie ukształtowane scholastyczne pojęcie Boga doprowadziło do sporu z wieloma teologami. Osiander był przeciwny katolickiej doktrynie usprawiedliwienia i zgodnie z nauką Lutra, głosił usprawiedliwienie z łaski przez wiarę, jednak uważał, że dokonuje się ono przez zamieszkanie boskiej natury Chrystusa w człowieku, a nie jak twierdził Melanchton, przez wiarę w odkupicielską śmierć Chrystusa na krzyżu. Koncepcja jego wywołała wieloletni spór, ale w sumie została odrzucona. Spór ten był kontynuowany nawet po jego śmierci 17 października 1552 roku i stał się zalążkiem do powstania Formuły zgody.

Znaczenie

Osiander uznawany był za znawcę języka hebrajskiego i żydowskiego mistycyzmu. W przeciwieństwie do Lutra szukał prawdziwego dialogu z Żydami, energicznie opowiadał się za ich prawami i odrzucał każde postępowanie antysemickie.<br
Potajemnie, wbrew sprzeciwom Lutra i Melanchtona zadbał o wydanie w Norymberdze w 1543 pisma Mikołaja Kopernika De revolutionibus orbium coelestium (O obrotach sfer niebieskich). Do dzieła tego napisał anonimowo nawet przedmowę i dokonał kilku zmian bez autoryzacji Kopernika. W przedmowie zaznaczył, że jest to tylko model matematyczny, nie przedstawiający zgodności z rzeczywistością. Przypuszczalnie chciał w ten sposób osłabić konflikt z katolickimi i protestanckimi autorytetami.

Andreas Osiander pozostawił po sobie wiele pism, wśród nich kazania, pisma polemiczne dotyczące sporu o usprawiedliwienie, a także pismo broniące Żydów przed posądzeniami o rytualne mordy.

Dzieła (wybór)

• Ein Sendbrieff an ein Christlich Gemeyn, 1523.
• Ordnung, wie man Tauffet, 1524.
• Ain einfürunng in den Passion , 1524.
• Catechismus oder Kinderpredig, 1530.
• Unterricht an ein sterbenden menschen, 1538.
• Gerhard Müller, Gottfried Seebass (wydawca): Andreas Osiander d. Ä. Gesamtausgabe. Gütersloher Verlagshaus, 1975–1997 ( online)

Literatura

• Ł. Barański, bp M. Hintz, J. Sojka: Reformatorzy. Wydawnictwo Augustana, Bielsko-Biała 2013, s. 106-107.
• Paul Gerhard Aring: Andreas Osiander. W: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Tom 6, Bautz, Herzberg 1993, ISBN 3-88309-044-1, s. 1298-1299.
• W. Möller: „Osiander, Andreas”. W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 24, Duncker & Humblot, Leipzig 1887, s. 473-483.
• Gottfried Seebaß: „Osiander, Andreas”. W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 19, Duncker & Humblot, Berlin 1999, ISBN 3-428-00200-8, s. 608.

Linki

• Biografia w "Controversia et Confessio".