Willibald Alexis

Willibald Alexis (właściwie Georg Wilhelm Heinrich Häring; ur. 29 czerwca 1798 we Wrocławiu; zm. 16 grudnia 1871 w Arnstadt) – niemiecki pisarz, uważany jest za twórcę historycznego realizmu w literaturze niemieckiej, który apogeum oiągnął dzięki Theodorowi Fontane (1819–1898). Powieści Das Haus Düsterweg (1835) i Zwölf Nächte (1838) powstały pod wpływem podziwu dla ruchu literackiego Młode Niemcy (Junges Deutschland) i wykazują jego cechy. (wyznanie ewangelickie)

Willibald Alexis 1872
Willibald Alexis
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Georg Wilhelm Häring (1744–1802), dyrektor kancelarii i tajny radca w Kamerze Wojny i Domen we Wrocławiu; matka Henriette Juliane Louise Charlotte (zm. 1843), córka berlińskiego księgarza Rellstaba; kuzyn Ludwig Rellstab (1799–1860), publicysta, krytyk muzyczny i poeta; – ożenił się w Berlinie w maju 1838 z Laetitią Perceval, pochodziła z angielskiej rodziny.

Życiorys

Willibald Alexis pochodził z hugenockiej rodziny Harenc z Bretanii. Nazwisko artystyczne Willibald Alexis przyjął później, aby uniknąć złośliwych żartów na temat jego właściwego nazwiska Häring (w wymowie zbliżone do Hering - co znaczy śledź, natomiast Alex jest łacińskim tłumaczeniem tego słowa). Po śmierci ojca w 1802 r. wychowywała go matka. Po zajęciu Wrocławia w 1806 r. przez Francuzów wyjechał razem z matką do jej brata Johanna Carla Friedricha Rellstaba (1759–1813), do Berlina, u którego mieszkali przez 14 lat.
Alexis uczęszczał najpierw do szkoły prywatnej, a później do Friedrichswerdersches Gymnasium. W 1815 r. wziął udział jako ochotnik w wojnie wyzwoleńczej; jako członek Regimentu Kolberg oblegał twierdze w Ardenach co opisał w noweli Iblou i w piśmie krytycznym Als Kriegsfreiwilliger nach Frankreich.
Po powrocie do domu Willibald Alexis zdał maturę i od 1817 r. studiował prawo w Berlinie i Wrocławiu. Oprócz tego uczęszczał na wykłady z filozofii, historii i literatury. Jego nauczycielami byli m.in. Friedrich Carl von Savigny (1779–1861) i Friedrich von Raumer (1781–1873).
W 1820 r. został referendarzem w Wyższym Sądzie Krajowym (Kammergericht). Tam poznał Juliusa Eduarda Hitziga (1780–1849), dzięki któremu zawarł znajomość z Friedrichem de la Motte Fouqué (1777–1843). W tym czasie ukazały się jego ballady, wiersze i bajki, a w 1820 r. pierwsza publikacja książkowa epos Die Treibjagd. Po sukcesie pierwszej powieści pt. Walladmor. Frei nach dem Englischen des Walter Scott, inspirowanej pismami szkockiego pisarza Waltera Scotta (1771–1832), zrezygnował z dalszej kariery urzędniczej.
Od 1827 r. żył w Berlinie i razem z Friedrichem Forsterem kierował redakcją czasopisma Berliner Conversations-Blatt für Poesie, Literatur und Kritik, które w 1830 przekształcone zostało w Freimüthigen; w proteście przeciw wzrastającej cenzurze zrezygnował w 1835 r. z kierowania redakcją. Od tego momentu żył w Berlinie jako wolny pisarz i felietonista piszący do różnych czasopism. Od 1842 r. publikował razem z Hitzigiem zbiór interesujących historii kryminalnych Der neue Pitaval. W 1861 r. wycofał się z tej działalności.
W następnych latach powstawały jego kolejne powieści Roland von Berlin (1840), Der falsche Woldemar (1842), Hosen des Herrn von Bredow (1846), Werwolf (1848), Ruhe ist die erste Bürgerpflicht (1852), Isegrimm (1854) i Dorothee (1856), które nawiązywały do historii brandenburskiej i pruskiej z okresu od XIV do połowy XIX wieku. Poza tym zakładał towarzystwa czytelnicze (Lesegesellschaft), był krytykiem teatralnym w czasopiśmie Vossische Zeitung oraz podróżował m.in. po Francji, Skandynawii i Prusach Wschodnich. Dzięki działaniu w literackim Nowym Towarzystwie Środowym (Neue Mittwochsgesellschaft) nawiązał kontakt m.in. z Josephem von Eichendorffem (1788–1857) i Karlem Immermannem (1796–1840). Dom Willibalda Alexisa stał się punktem spotkań elit literackich Berlina, gdzie bywał także Ludwig Tieck (1773–1853).
W okresie przedmarcowym (1848) zaliczano go do liberalizmu pruskiego, a po rewolucji, z powodu wierności ideom rewolucyjnym, nazywano „czerwonym republikaninem”. W berlinie był ustawicznie atakowany, co skłoniło go w 1853 r. do zamieszkania Arnstadt.
Kolejne udary mózgu (1856, 1860) spowodowały u niego nieodwracalne zmiany, w wyniku których musiał zakończyć działalność literacką. W 1867 r. sparaliżowany, ślepy i ze wzrastającą demencją autor otrzymał Order Hohenzollernów. Willibald Alexis zmarł 16 grudnia 1871 w Arnstadt i został pochowany na tamtejszym cmentarzu Alter Friedhof.

Dzieła (wybór)

  • Die Treibjagd. 1820 (epos).
  • Walladmor. Frei nach dem Englischen des Walter Scott. Herbig, Berlin, 1824 (powieść, pol. wydanie Walladmor. / romans Willibalda Alexis, 2 części, 1830).
  • Die Geächteten. Duncker und Humblot, Berlin, 1825 (nowela).
  • Schloß Avalon. Frei nach dem Englischen des Walter Scott vom Uebersetzer des Walladmor. 3 tomy. Brockhaus, Leipzig, 1827 (powieść).
  • Herbstreise durch Scandinavien. 2 tomy. Berlin, 1828.
  • Cabanis. Vaterländischer Roman in 6 Büchern. Fincke, Berlin, 1832 (powieść).
  • Das Haus Düsterweg. Eine Geschichte aus der Gegenwart. Leipzig, 1835 (powieść).
  • Zwölf Nächte. 1838 (powieść).
  • Der Roland von Berlin. Vaterländischer Roman. 1840 (powieść).
  • Urban Grandier oder die Besessenen von Loudun. 1843 (powieść).
  • Der Zauberer Virgilius. Ein Märchen aus der Gegenwart. Adolf, Berlin, 1851.
  • Ja in Neapel. Janke, Berlin, 1860 (nowela).

Literatura

  • Julian Schmidt: Bilder aus dem geistigen Leben unserer Zeit. 3, Neue Bilder aus dem geistigen Leben unserer Zeit. Leipzig : Duncker & Humblot, 1873, s. 76.
  • Willibald Alexis: Eine Jugend in Preussen : Erinnerungen. Berlin : Rütten und Loening, 1991.
  • Wolfgang Beutin: Willibald Alexis (1798–1871). Ein Autor des Vor- und Nachmärz. Aisthesis-Verlag, Bielefeld 2000.
  • Hermann Palm: „Alexis, Willibald” w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 10, Duncker & Humblot, Leipzig 1879, s. 600 (online).
  • Walter Heynen: „Alexis, Willibald” w Neue Deutsche Biographie (NDB). Band 1, Duncker & Humblot, Berlin 1953, ISBN 3-428-00182-6, s. 197 (online).

Linki

Autor: Roman Penkała