Adam Heinrich Müller

Adam Heinrich Müller (od 1826 r. Ritter von Nitterdorf; ur. 30 czerwca 1779 r. w Berlinie; zm. 17 stycznia 1829 r. w Wiedniu) – niemiecki filozof, dyplomata, publicysta i teoretyk państwa. Należał do kręgu romantyków wiedeńskich. (wyznania ewangelickiego, od 30 kwietnia 1805 katolickiego)

Adam Heinrich Müller
Adam Heinrich Müller.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Wilhelm Heinrich Müller (1750-1818), urzędnik finansowy; matka Anna Sophia Henriette Pahl (1752-1884); macocha (od 1785) Caroline Cube; - ożenił się – w Berlinie w 1809 r. z Sophie von Taylor (ok. 1774-1849, rozwiedziona z Peterem Boguslausem von Haza-Radlitzem, zm. 1852); miał 2 córki.

Życiorys

Adam Heinrich Müller pierwsze nauki pobierał u przybranego dziadka Johanna Davida Cube, po czym ukończył gimnazjum Zum Grauen Kloster w Berlinie. Od 1798 do 1801 r. studiował prawoznawstwo i historię w Getyndze m.in. u Augusta Ludwiga von Schlözera (1735-1809). Silny wpływ w tym okresie wywarły na niego pisma Friedricha von Gentza (1764-1832). Przez krótki okres pracował jako aplikant sądowy, po czym przeniósł się do Poznania i został nauczycielem u rodziny Haza-Radlitz. Napisał tutaj w 1805 r. pierwszą książkę Die Lehre vom Gegensatz.

W tym czasie odbył podróże do Szwecji, Danii i Wiednia, skąd przez Polskę udał się do Drezna, gdzie w 1806 r. prowadził wykłady o niemieckiej nauce i literaturze Vorlesungen über die deutsche Wissenschaft und Literatur, w których ukazywał się jako zwolennik romantyzmu Augusta Wilhelma von Schlegla (1767-1845). W 1808 r. wydawał razem z Heinrichem von Kleistem w (1777-1811) czasopismo Phöbus. W 1809 r. wyjechał z Drezna do Berlina, gdzie prowadził dalsze wykłady historyczno-polityczne i wydawał razem z Heinrichem von Kleistem czasopismo Berliner Abendblätter (1810/11). Ponownie wstąpił do administracji państwowej. Jego wystąpienia przeciw reformom Karla Augusta von Hardenberga spowodowały w 1811 r. zamknięcie gazety, a on sam został wysłany do Wiednia jako korespondent dyplomatyczny. Po powrocie do Berlina założył z Achimem von Arnimem towarzystwo Christlich-Deutsche Tischgesellschaft, którego cechą zasadniczą był antysemityzm. W latach 1813-1815 pracował dla armii austriackiej i wydawał czasopismo Boten in Tirol. W 1815 r. przyjęto go do sztabu Metternicha (1773-1859) i w latach 1815-1826 był austriackim konsulem generalnym na teren Niemiec północnych z siedzibą w Lipsku. Jego krytyka jubileuszu Reformacji w 1817 r. wywołała pierwszą publiczną dyskusją na jego temat, a przestąpienie w 1825 r. na katolicyzm pary książęcej Friedricha Ferdinanda von Anhalt-Köthen (1769-1830) i Julie (podobno bez wpływu Müller) doprowadziło w 1827 r. do jego odwołania z Lipska. Po powrocie do Wiednia otrzymał tytuł szlachecki i ostatnie trzy lata spędził jako radca dworu.

Poglądy

Swoje idee polityczne Adam Heinrich Müller zawarł w piśmie Die Elemente der Staatskunst wydanym w 1811 roku. Zgodnie ze soją dewizą, że »uczeni w dziedzinach państwowych« mają stać u boku urzędnika, propagował podstawowe myśli romantyzmu. Nowoczesnej teorii umowy społecznej przeciwstawił ideę organicznie wyrosłej tradycji i teraźniejszości łączącej monarchistyczne państwo stanowe, ponieważ tak zostało ono ukształtowane w trakcie procesu dziejowego. Nowoczesnej teorii gospodarki Adama Smitha (1723-1790) przeciwstawił myśl feudalnego związku własności. Kapitalizmowi zarzucał materializm i bezbożność. Jego podziwiana i znienawidzona definicja państwa brzmiała: Państwo nie jest żadną »manufakturą...lub merkantylną społecznością, jest wewnętrznym połączeniem wszystkich fizycznych i duchowych potrzeb, całego bogactwa fizycznego i duchowego, całego wewnętrznego i zewnętrznego życia narodu, stanowiące pewną wielką, energiczną, bez przerwy poruszaną i żyjącą całość«. Z definicji tej wynika, że społeczeństwo bazuje na tradycji i ciągłości kulturowej.

Dzieła (wybór)

  • Vorlesungen über die deutsche Wissenschaft und Literatur. 1806/1807.
  • Von der Idee der Schönheit. 1809.
  • Von der Idee des Staates und ihren Verhältnissen zu den populären Staatstheorien. 1809.
  • Die Elemente der Staatskunst. 2 tomy, 1809.
  • Von der Notwendigkeit einer theologischen Grundlage der gesamten Staatswissenschaften. 1819.

Literatura

Autor: Roman Penkała