Wolfgang Köhler

Wolfgang Köhler (ur. 21 stycznia 1887 w Revalu (obecnie Tallin); zm. 11 czerwca 1967 w Enfield (New Hampshire, USA)) - niemiecki psycholog, jeden z twórców, obok Maxa Wertheimera i Kurta Koffki, psychologii postaci. (wyznania ewangelickiego)

Wolfgang Köhler
Wolfgang Köhler.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Franz (1840-1919), dr filozofii, 1871-92 dyrektor szkoły katedralnej w Revalu, od 1893 nauczyciel i bibliotekarz w Wolfenbüttel, syn pastora Wilhelma w Klein-Neuhausen (Turyngia) i Louise Treuber; matka Wilhelmine, córka pastora i superintendenta w Revalu Reinholda Girgensohna (1827-86); brat Wilhelm (1884-1959), historyk sztuki; - ożenił się 1) w 1912 z Theklą z domu Gelb, 2) w 1927 z Lili von Hůrleman (ur. 1899); szwagier Adhémar Gelb (zm. 1938), psycholog (1887-1936); miał 2 synów i 2 córki z pierwszego małżeństwa oraz córkę z drugiego małżeństwa.

Życiorys

Wolfgang Köhler uczęszczał do gimnazjum w Wolfenbüttel, w latach 1905-06 studiował filozofię, historię i nauki przyrodnicze w Tybindze, w latach 1906-07 psychologię u Benno Erdmanna, matematykę i filozofię w Bonn i w latach 1907-09 psychologię, filozofię i nauki przyrodnicze u Carla Stumpfa i Walthera Nernsta w Berlinie. W 1909 r. doktoryzował się dysertacją »Akustische Untersuchungen« i od 1910 r. był asystentem u Friedricha Schumanna (1863-1940) w »Institut der Akademie für Sozial- und Handelswissenschaften« (od 1914 uniwersytet) we Frankfurcie nad Menem. W tym czasie asystentami byli tam też Max Wertheimer, Kurt Koffka, a później Kurt Goldstein i Adhémar Gelb. Po habilitacji w 1911 r. kierował w latach 1914-20 stacją antropologiczną Pruskiej Akademii Nauk na Teneryfie.W semestrze zimowym 1920/21 objął katedrę w Berlinie jako następca Carla Stumpfa. Następnie był profesorem na uniwersytecie w Getyndze i od 1922 do 1935 (do 1929 razem z Wertheimerem, do 1932 z Kurtem Lewinem) profesorem psychologii i filozofii oraz dyrektorem »Instytutu Psychologii Uniwersytetu Berlińskiego«.

Wolfgang Köhler wypowiedział się w 1933 r. publicznie przeciw zwolnieniu naukowców pochodzenia żydowskiego (DAZ, Frankfurt, 28.4.1933) i po krótkiej działalności w 1934-1935 jako profesor gościnny na »Harvard University« zrezygnował w 1935 r. z pracy na uniwersytecie w Berlinie i wywędrował do Stanów Zjednoczonych Ameryki. Tam był w latach 1935-48 profesorem psychologii i filozofii w »Swarthmore College« (Swarthmore, Pennsylvania), a później, aż do śmierci, pracował w »Dartmouth College« w New Hampshire. Jako profesor gościnny prowadził wykłady na Clark University (1925-26), University of Chicago (1935), w Edynburgu (1958) i Princeton (1966). Od 1959 r. był profesorem w stanie spoczynku »Wolnego Uniwersytetu Berlina« i każdego roku przyjeżdżał do Niemiec.

Köhler razem z Wertheimerem i Koffką był założycielem »berlińskiej szkoły» psychologii postaci. Już w swojej pracy doktorskiej »Akustische Untersuchungen« napisał, że psycholog musi: "tym bardziej stać się fizykiem, im bardziej ogarnia go przekonanie, że nic nie hamuje tak jego nauki niż procesy świadomości potraktowane jak obiekty fizyczne"[1]. Interesował go związek między procesami w narządzie zmysłu, w mózgu, postrzeganiu (wewnętrzna psychofizyka) i reprezentował pogląd, że znakomite stany (postacie) powstają w swobodnej grze naturalnej dynamiki, w elementarnych procesach fizycznych, w mózgu, w pamięci , w myśleniu i w społecznych interakcjach.

Köhler w 1920 r. powiedział, że badawcze fizyczne systemy muszą być traktowane "bardziej" jako suma ich części. Później zmodyfikował tę tezę ze wskazaniem na "odmienność" postaci postrzegania, które niezależnie od materiału są transponowane i mają cechy, które nie należą do poszczególnych części i w tej części mają charakter członu, którego brakuje im bez całości.

Szczególnie znany stał się dzięki badaniom racjonalnego zachowania szympansów. W piśmie »Intelligenzprüfungen an Anthropoiden« (1917, Sprawdzanie inteligencji u antropoidów) opisał, że rozwiązanie problemu powstaje nie w przypadkowym procesie próby i błędu lecz jako następstwo rozsądnego zachowania i tym samym zanegował teorię uczenia się metodą prób i błędów Edwarda Thorndike. Temat ten poruszał też w pracy »Intelligenzprüfungen an Menschenaffen« (1921, Sprawdzanie inteligencji u małp człekokształtnych). Opisane przez Köhlera dokonania zwierząt zostały później potwierdzone przez brytyjską badaczkę Jane Goodall dla szympansów żyjących na wolności. Opis relacyjnego zachowania u szympansów i kur, to znaczy zdolności do bezpośredniej relacji bez "niezauważonego procesu osądu", potwierdzenie postaciowo-psychologicznych pryncypiów w pamięci, teoria o porównaniu sukcesywnym i błędzie czasowym są jednymi z najważniejszych dokonań tego pracującego do końca życia badacza.

Szkoła psychologii postaci nie przetrwała jako taka, ale jej najważniejsze poznania są wspólną własnością nowoczesnej psychologii. Znajduje się w psychologii poznawczej (kognitywnej), teorii informacji, w lingwistyce i w różnych innych teoriach psychologii społecznej. Wolfgang Köhler twierdził, że neurofizjologiczne badanie musi być prowadzone bez uprzedzeń, aby uzyskać dokładne wyniki obserwacji, ale osiągnie się to tylko rzadko z powodu zawsze istniejącego behawiorystycznego oporu.

Dzieła (wybór)

  • Intelligenzprüfungen an Anthropoiden, 1917.
  • Die physischen Gestalten in Ruhe und im stationären Zustand. Eine naturphilosophische Untersuchung, 1920.
  • Intelligenzprüfungen an Menschenaffen, 1921.
  • Gestalt Psychology, 1929.
  • The place of value in a world of facts, 1938.
  • The task of Gestalt Psychology, 1969.

Literatura

  • Rudolf Bergius: Köhler, Wolfgang. W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 12, Duncker & Humblot, Berlin 1980, ISBN 3-428-00193-1, s. 302-304 (online).

Przypisy

  1. ↑ w: Zeitschrift für Psychologie 1910, s. 241-89, 1911, s. 59-140
Autor: Roman Penkała