Nikolaus von Zinzendorf

Nikolaus Ludwig (Reichs-)Graf von Zinzendorf und Pottendorf (ur. 26 maja 1700 w Dreźnie; zm. 9 maja 1760 w Herrnhut) – niemiecki teolog ewangelicki i reformator religijny, biskup braci morawskich, przywódca ruchu pietystycznego w Saksonii i twórca pieśni kościelnych.

Nikolaus von Zinzendorf
Nikolaus von Zinzendorf.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Georg Ludwig Reichsgraf von Zinzendorf und Pottendorf (1662-1700); matka Charlotte Justine von Gersdorff (1675-1763); ojciec chrzestny Filip Jakub Spener; babcia Henriette Katharina von Gersdorff, z domu von Friesen (1648-1726); - ożenił się 1) w 1722 r. z Erdmuthe Dorothea Gräfin Reuß-Ebersdorf (1700-1756), 2) w 1757 r. Anną Nitschmann (1715-1760); z 1) małżeństwa miał syna Christiana Renatusa Reichgrafa Christela von Sinzendorf und Pottendorf.

Życiorys

Nikolaus von Zinzendorf po wczesnej śmierci ojca wychowywał się u babci w Großhennersdorfie na Górnych Łużycach. W latach 1710-1715 uczęszczał do pedagogium w Franckesche Stiftungen w Halle, gdzie duży wpływ wywarł na niego pietysta August Hermann Francke. Od 1716 do 1719 r. studiował prawo na uniwersytecie w Wittenberdze, po czym odbył dwuletnią podróż do Holandii i Francji. W latach 1721-32 był w Dreźnie radcą dworu i radcą prawnym w służbie króla polski Augusta II Mocnego.

W maju 1722 r. nabył od babci dobra Rittergut Mittelberthelsdorf na Górnych Łużycach. Tam zaczął przyjmować zbiegłych z terenu Moraw, potomków prześladowanych braci czeskich, którzy założyli poza Berthelsdorf osadę Herrnhut (Straż Pańska), z której wyrosła w sierpniu 1727 r. Jednota Braci Morawskich zwana też Ewangelicką Jednotą Braterską czy herrnhutami. Charakterystyczny dla nowego zboru był rygor moralny i postawa ekumeniczna objawiająca się w przystępowanie do Sakramentu Ołtarza osób z różnych wyznań, co było w owych czasach ewenementem. W 1731 r. Zinzendorf przywiózł z Kopenhagi zachodnioindyjskich niewolników. Fakt ten zmotywował zbór do pracy misyjnej. Pierwsi misjonarze udali się w 1732 r. na wyspę Saint Thomasa na Morzu Karaibskim, w 1735 r. August Gottlieb Spangenberg pracował w Ameryce Północnej, a w kolejnych latach braci działali w różnych miejscach świata. Wkrótce wspólnota z Herrnhut stała się znana na wszystkich kontynentach jako pierwsza protestancka wspólnota organizująca misje.

W 1734 r. Zinzendorf był ordynowany na teologa luterańskiego. W 1736 r. doszło do jego wygnania z Saksonii, którą ostatecznie musiał opuścić w 1738 roku. Udał się do Wetterau w Hesji i założył w 1736 zbory w byłym klasztorze w Marienborn i na zamku Burg Ronneburg oraz w 1738 w Herrnhaag. W 1737 r. został w Berlinie ordynowany na biskupa przez ewangelicko-reformowanego kaznodzieję dworskiego Daniela Ernsta Jablonskiego, który był jednocześnie biskupem braci polskich zwanych arianami.

W następnych latach jako kaznodzieja odbywał podróże do Estonii, Kurlandii, Anglii, Ameryki Północnej. W 1747 r. pozwolono mu wrócić do Saksonii i w 1749 r. uzyskał dla herrnhutów wolność głoszenia Słowa Bożego i tolerancję zboru jako jednej ze wspólnot związanych z saksońskim Kościołem krajowym. Od 1750 r. Zinzendorf mieszkał najczęściej w Londynie, a od 1755 r. w Berthelsdorfie.

Znaczenie

Zinzendorf miał duży wpływ na licznych teologów i poetów m.in. takich jak Gotthold Ephraim Lessing, Johann Wolfgang von Goethe, Johann Gottfried Herder i Friedrich Schleiermacher. W XX wieku Karl Barth określił go jako «pierwszego rzeczywistego ekumenistę».

Zinzendorf napisał także około 2000 pieśni kościelnych, z których część do dzisiaj jest śpiewana. Bardzo znana jest także jego modlitwa przy stole:

« Komm Herr Jesus, sei Du unser Gast
und segne, was Du uns bescheret hast.
Amen.»

(Przyjdź Panie Jezu, gościem bądź nam,
i pobłogosław, co podarowałeś nam.
Amen.)

Jego rocznica śmierci upamiętniona jest w dniu 9 maja w Ewangelickim Kalendarzu Imion.

Dzieła (wybór)

  • Die letzten Stunden Unsers Herrn und Heylandes auf dieser Erden, die Einsetzung des H. Nachtmahls, Sein würckliches Leiden und Tod in sich begreiffend. 1722.
  • Sammlung Geistlicher und Lieblicher Lieder. 1725.
  • Kleinere Schriften. 1740.
  • Vier-und-dreyßig Homiliae über die Wunden-Litaney der Brüder. 1747.
  • Erster Versuch zu einem Chronico der Kirchentage. 1757.

Literatura

  • Paul Tschackert: "Zinzendorf, Nicolaus Graf von." W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 45, Duncker & Humblot, Leipzig 1900, s. 344–353 (onlne).

Linki